ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΜΠΟΔΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ ΑΠΟΣΕΛΕΜΗ

17-11-2004

Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για την κατασκευή του Φράγματος Αποσελέμη, με υπερασπιστές μόνο κυβερνητικούς παράγοντες, των οποίων το ενδιαφέρον εστιάζεται κυρίως στην εκταμίευση από το Γ΄Κ.Π.Σ ικανού αριθμού χρημάτων, τα οποία όμως θα διατεθούν για να γίνει ένα μεγάλο έργο, με σοβαρές ισχυρές και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στο περιβάλλον. Ενώ από την άλλη μεριά η επιστημονική κοινότητα σύσσωμη μπορώ να πω εναντιώνεται σΆ ένα έργο τέτοιας έκτασης και του οποίου και η ίδια η σκοπιμότητα αμφισβητείται, διότι η υδροδότηση των πόλεων Ηρακλείου και Αγίου Νικολάου, είναι εξασφαλισμένη και βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα και με άλλου είδους παρεμβάσεις ή εναλλακτικές λύσεις.

Από την άλλη δεν έχω κανένα πρόβλημα στην κατασκευή του φράγματος της Φανερωμένης,διότι και ο υδροφόρος ορίζοντας της περιοχής έχει κατέλθει σημαντικά, αλλά και η πληρότητα του φράγματος σε νερό είναι εξασφαλισμένη και σε περίπτωση, πολύ χαμηλών βροχοπτώσεων, λόγω της δυνατότητας εμπλουτισμού από παρακείμενο ποταμό.

Αισθάνομαι την υποχρέωση για τελευταία φορά να αναφερθώ, έστω και περιληπτικά στις καταστρεπτικές επιπτώσεις του έργου.

Α. Στάδιο μελετών: Στη φάση αυτή γίνεται πραγματικά χαμός και μπορώ να χαρακτηρίσω τις μελέτες ανεπαρκείς, ανεπίκαιρες και αδύναμες να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις στο ευρύτερο περιβάλλον. Αυτό καταδεικνύουν και η επί σειρά ετών συμπληρωματικές μελέτες.

Αλλά για αν ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα πρέπει να χαρακτηρίσουμε το έργο,μέσα στο πλέγμα της περιβαλλοντικής συμβατότητας αναπτυξιακών και σύνθετων τεχνικών έργων. Σύμφωνα με την οδηγία 85/337/ΕΟΚ,ο θεσμός της εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων αναφέρεται σε μεμονωμένα έργα και δραστηριότητες και όχι σε συνολικά αναπτυξιακά προγράμματα που αποτελούν συνθέσεις επ μέρους έργων.

Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την χρηματοδότηση κατά κύριο λόγο συνολικών προγραμμάτων από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ε.Ε.,επί τη βάση απλών ολιγόλογων δηλώσεων των ενδιαφερομένων κρατών μελών ότι τα προς χρηματοδότηση προγράμματα δεν έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον και την μέχρι σήμερα επιδεικνυόμενη ανοχή εκ μέρους της Επιτροπής, είχε ως συνέπεια να προτείνονται και να χρηματοδοτούνται προγράμματα και έργα χωρίς ουσιαστική εξέταση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και χωρίς διασφάλιση της περιβαλλοντικής συμβατότητας.

Οι σοβαρές αυτές αδυναμίες οδήγησαν τόσο στην αναθεώρηση των κανονισμών λειτουργίας των διαρθρωτικών ταμείων της Ε.Ε. όσο καις την έκδοση μιας νέας Οδηγίας που επιχειρεί να βελτιώσει το ρυθμιστικό πλαίσιο της 85/337/ΕΟΚ, γεγονός που οδήγησε τους αξιωματούχους της ελληνικής κυβέρνησης σε αλλεπάλληλες συσκέψεις για να προλάβουν την προσαρμογή προς τις νέες κατευθύνσεις. Δεν είναι τυχαίες οι δηλώσεις του Περιφερειάρχη Κρήτης, κατά διαστήματα να ξεχάσουν τις μελέτες του Β΄ Κ.Π.Σ, διότι οι απαιτήσεις τώρα είναι αυστηρές. Επίσης δεν είναι τυχαίο ότι από τα 13 έργα της περιφέρεια Κρήτης κόπηκαν τα 8 κυρίως για περιβαλλοντικούς λόγους. Ας αφήσουμε λοιπόν τις προχειρότητες και ας συμμορφωθούμε με την κοινοτική περιβαλλοντική νομοθεσία.

Εξάλλου η νομολογία του Συμβουλίου τη Επικρατείας για την περιβαλλοντική συμβατότητα σύνθετων τεχνικών έργων, είναι και συναφής και σαφής με τις επιταγές της Ε.Ε. Συγκεκριμένα στις περιπτώσεις των σύνθετων τεχνικών έργων όπως και του Φράγματος του Αποσελέμη είναι πρόδηλο ότι « η συνολική επίδραση του έργου δεν ισούται προς το άθροισμα των τοπικώς μόνον εκτιμώμενων συνεπειών των επί μέρους τεχνικών έργων που απαιτούνται για την πραγματοποίηση του,αλλΆ είναι πολλαπλάσιο τούτου λόγω του δυναμικού και μη γραμμικού χαρακτήρα των διαταρασσομένων και αλληλοεξαρτώμενων φυσικών και ανθρωπογενών οικοσυστημάτων».Κατά συνέπεια, για την καταγραφή και αξιολόγηση των επιπτώσεων στην περίπτωση του Φράγματος δεν αρκεί η σύνταξη μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων για καθένα από τα επί μέρους τεχνικά έργα (Ταμιευτήρας, Αγωγοί μεταφοράς, δίκτυο ύδρευσης κ.λ.π, όπως έγινε στη προκειμένη περίπτωση), αλλά είναι αναγκαία η σύνταξη μιας συνολικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων, στην οποία με την κατάλληλη επιστημονική μέθοδο θα συσχετίζονται και θα οι προεκτεθείσες επί μέρους συνέπειες καθώς και οι απώτερες συνέπειες για το περιβάλλον προς εξεύρεση και αξιολόγηση της συνολικής επιδράσεως του έργου στο περιβάλλον από την αλλοίωση του υδρολογικού ισοζυγίου μεταξύ, των όμορων Δήμων και της συγκέντρωσης του νερού στον ταμιευτήρα

Μόνο με μια τέτοια συνολική μελέτη θα καταστεί δυνατό να διαγνωσθούν σε όλη τους την έκταση οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις του Φράγματος και τότε μόνο μπορεί να κριθεί αν είναι καν επιτρεπτή η εκτέλεση του έργου ή αν τούτο αποκλείεται λόγω βλάβης τουπεριβάλλοντος., αφετέρου δε να εκτιμηθεί η αναγκαιότητα του έργου στο πλαίσιο της αναμενόμενης μορφής ανάπτυξης από αυτό και να ληφθούν επί τέλους υπόψη τα αναφερόμενα στη παράγραφο 1 του άρθρου 5 του Ν. 1650/86 στοιχεία και κριτήρια, μέσω των οποίων ελέγχεται και η τήρηση των επιταγών που απορρέουν από το άρθρο 24 παρ. 1 του Συντάγματος.

Επίσης στο πλαίσιο της καλύτερης τεχνικά και περιβαλλοντικά λύσης, έπρεπε η Μ.Π.Ε ν εξετάσει όλες τις δυνατές εναλλακτικές λύσεις και ως προς τη θέση και ως προς την προσφερόμενη τεχνολογία και μέθοδο κατασκευής του έργου σύμφωνα με τις απαιτήσεις του άρθρου 5 Ν 1650/86 και του πίνακα Ι του άρθρου 16 της ΚΥΑ 69269/5387/1990 «ώστε και από την άποψη της θέσεως και από την άποψη της κατασκευής να επιδιωχθεί η λύση η περισσότερο προστατευτική του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος, μιάς και ολόκληρος οικισμός θα κατακλυστεί και οι κάτοικοι θα μετακομίσουν σε περιοχή που ακόμη δεν γνωρίζουν.

Β. Στάδιο κατασκευής: Η ίδια η μελέτη αναφέρει ότι στο στάδιο αυτό θα έχουμε ισχυρές αρνητικές επιπτώσεις, που αφορούν κυρίως: α) Τη μορφολογία και το τοπίο τα οποία θα αλλάξουν ριζικά. β) την ρύπανση των νερών από καύσιμα και ορυκτέλαια,γ) Καταστροφή οικοσυστημάτων δεδομένου ότι ένα μεγάλο μέρος του έργου βρίσκεται σε περιοχή NATURA.δ) Χρήσεις γης, λόγω μεταβολής των καλλιεργούμενων εκτάσεων από τα εργοτάξια και τους δανειοθαλάμους. ε) Πιέσεις στην κυκλοφορία στην άμεση περιοχή των έργων, στο Εθνικό και επαρχιακό δίκτυο

Γ. Στάδιο λειτουργίας: Και εδώ θα έχουμε όσον αφορά τη μορφολογία και το τοπίο, μεγάλη αλλαγή στη μορφολογία, αλλοίωση του τοπίου, ειδικά λόγω αποστέρησης νερού κατάντη του φράγματος και αλλαγών στην παρόχθια βλάστηση. Ενώ ισχυρή αρνητική επίπτωση θα έχουμε και στον υγροβιότοτοπο του Αποσελέμη λόγω διακοπής διακοπής των πλημμύρων και της στερεομεταφοράς

Εκεί όμως που οι επιπτώσεις θα είναι ισχυρά αρνητικές,ως μη ανατρέψιμες είναι στους Υδατικούς Πόρους και συγκεκριμένα: Διακοπή τροφοδότησης από τις κατεισδύσεις κατάντη του φράγματος και λόγω αποστέρησης της τροφοδοσίας από την καταβόθρα, ενώ η ποιότητα του νερού των υδροφορέων στους όμορους Δήμους λόγω κατακράτησης θα οδηγήσει σε υφαλμύρωση. Ενώ τα επιφανειακά νερά θα μεταφέρουν τη γεωργική ρύπανση απΆ ευθείας στη λεκάνη Αποσελέμη.

Το μικροκλίμα της περιοχής θα χειροτερέψει λόγω του ταμιευτήρα, ενώ τα οικοσυστήματα, όπως αναφέρεται και στην συμπληρωματική μελέτη θα υποστούν ισχυρό πλήγμα. Αναφέρονται δεκάδες είδη πουλιών που έχουν καταγραφεί στο δίκτυο NATURA 2000,αλλα και είδη φυτών από τα οποία αρκετά είναι ενδημικά της Κρήτης, αλλα είναι σπάνια και άλλα υπενδημικα, αλλά καταγεγραμμένα στο NATURA 2000, τα οποία λόγω των εκρήξεων από τους εκβραχισμούς, τόσο των πρωτευόντων, όσο και δευτερευόντων έργων ( δρόμοι, σήραγγες κ.λ.π ) θα εξαφανιστούν

Σχετικά με την κοινωνία και οικονομία, θα έχουμε τοπικές ισχυρές κατακλύσεις περίπου 1770 στρ. εύφορης γεωργικής γης, με αποτέλεσμα να μειωθεί η παραγωγή των Κοινοτήτων Αβδού, Ποταμιών και του Οροπεδίου Λασιθίου.

Επομένως η απασχόληση και η δημογραφική εξέλιξη των παραπάνω περιοχών θα υποστούν ανεπανόρθωτο πλήγμα. Η αναψυχή και ο πολιτισμός θα υποβαθμιστούν, ενώ εκκλησάκι της βυζαντινής περιόδου θα κατακλυσθεί, χωρίς να ιδρώνει κανενός το αυτί.

Δ. Περιβαλλοντικοί όροι: Με τέτοιας έκτασης αρνητικές επιπτώσεις, ότι περιβαλλοντικούς όρους κα να βάλλεις οι επιπτώσεις δεν αντιμετωπίζονται. Εξάλλου από προσωπική εμπειρία οι περιβαλλοντικοί όροι επιβάλλονται για το πρωτόκολλο και ουδείς ασχολείται στη συνέχεια αν τηρούνται.

Ε. Πρόταση: Όσο είναι ακόμη νωρίς καλό θα είναι να εξετάσουν, ως εναλλακτική λύση την κατασκευή μικρότερων φραγμάτων, εκτός περιοχής NATURA 2000, και για μένα προσωπικά η αφαλάτωση του Αλμυρού είναι ιδανική λύση και λόγω της ποσότητος του νερού, και λόγω της ποιότητός του, αλλά κυρίως λόγω του κόστους αφαλάτωσης που θα είναι πολύ μικρότερο από την κατασκευή ενός φράγματος αμφιβόλου αποδοτικότητας.

ΜΑΝΟΛΗΣ ΒΟΥΤΥΡΑΚΗΣ
ΦΥΣΙΚΟΣ - ΠΕΡΙΒ/ΓΟΣ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ Σ.Π.ΑΠ.Ε.Κ.Ε.Ε.Κ.

��� ������� �� ������ ������.
������ ����� �� ������ ������ � �� ��������� ��� ecocrete.gr ���.