Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α
ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
(Αλληλεξάρτηση για αειφόρο τουριστική ανάπτυξη)

Μέρος 2ο
Οι επιπτώσεις του τουρισμού στη χώρα μας

Οι επιπτώσεις της τουριστικής ανάπτυξης, όπως επισημάναμε στο προηγούμενο δημοσίευμα διακρίνονται σε τέσσερις κατηγορίες: α) Στη κοινωνία υποδοχής, β) Στην τοπική ή περιφεραική οικονομία γ) Στο ανθρωπογενές περιβάλλον, ιδιαίτερα δε σε αυτό που έχει ιστορική αξία. δ)Στο φυσικό υποδοχέα, που περιλαμβάνει, τόσο τα χερσαία (έδαφος, χλωρίδα, πανίδα, τοπίο, ατμόσφαιρα) όσο και τα υδάτινα οικοσυστήματα (νερό, θαλάσσιες βιοκοινωνίες).

1. Επιπτώσεις του τουρισμού στην τοπική κοινωνία: Είναι πολλοί αυτοί που αποδίδουν την χαλάρωση των ηθών της εποχής μας που φθάνουν μέχρι ήθική παρακμής, μονοδιάστατα στον τουρισμό. Έχει βέβαια και αυτός το μερτικό του σε τούτη την ηθική αλλοτρίωση , αλλά δεν είναι η μοναδική πηγή κρίσης .Υπάρχουν κι' άλλοι παράγοντες, όπως η τραγική ένδοια ιδανικών, κυρίως των νέων μας, η εξάπλωση του δόγματος "άρπαξε να φάς και κλέψε να 'χεις", η διόγκωση του ατομικισμού, η μανία του εύκολου και ύποπτου κέρδους.

Και για να μην υπάρξει η παραμικρή αμφιβολία στους σκουριασμένους εγκέφαλους του συντηριτισμού και τους αφιονισμένους θρησκόληπτους, ότι ο τουρισμός δεν είναι η πρώτη και κύρια αιτία ηθικής σήψης ας αναρωτηθούν, ότι πριν από τον οργανωμένο τουρισμό με την σύγχρονη μορφή δεν υπήρχαν μολυσματικές εστίες ηθικής διαφθοράς στα παλάτια της αρχαίας Ρώμης και του Βυζαντίου τα υποκριτικά και αρνησικόσμια μοναστήρια;

Προσωπικά φοβάμαι τον άναρχο και μαζικό τουρισμό και όσο θα επιτρέπουμε απρογραμμάτιστα να πλημμυρίζουν την χώρα μας καραβάνια τουριστών και δεν πάρουμε προφυλακτικα μέτρα, θ' αλλοιώνεται το μέταλλο της ψυχής μας και η παράδοσή μας θα γίνει χρυσόχαρτο για περιτύλιγμα τουριστικών ενθυμίων. Αν δεν προσέξουμε τα πάντα θα θυσιάζονται στο βωμό του κέρδους και θα ξεπουλάμε πολύ χυδαία και φτηνά ακόμη και το νυφιάτικο κρεβάτι της μάνας μας. Αλλά τότε τι θα μείνει πιά όρθιο σ' αυτό τον τόπο των μεγαλόστομων διακυρήξεων για την αξία της παράδοσης. Δεν θα μπορέσω ποτέ να συνειδοποιήσω το ξεπούλημα της περοιοχής ιδιαίτερου φυσικού κάλους το "ΒΑΙ" περιοχή από την οποία κατάγομαι στους εγγλέζους ερήμην του τοπικού πληθισμού.

Η απώλεια ενός παραδοσιακού τρόπου ζωής από την μία και η ανάγκη εκσυχρονισμού και υιοθέτησης νέων κοινωνικών συμπεριφορών από την άλλη είναι διαδικασίες που αφ' ενός συχνά είναι επιθυμητές, αφ' ετέρου ότα συμβαίνουν δεν πρέπει να θεωρούνται ως αποτέλεσμα αποκελιστικά της τουριστικής ανάπτυξης. Καθώς στην Ελλάδα δεν έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές ανθρωπολογικές -κοινονιολογικές μελέτες για τον ρόλο του τουρσισμού, δεν είναι δυνατό να γίνουν παρά μόνο κάποιες επισημάνσεις αναφορικά με κοινωνικές επιπτώσεις για τις οποίες η τουριστική ανάπτυξη είτε είναι βασική αιτία, είτε έχει συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό, για παράδειγμα στην:

- Εγκατάλειψη παραδοσιακών δραστηριοτήτων (π.χ. γεωργία, αλιεία). Μια τέτοια αλλαγή πέρα από τις όποιες κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις συνεπάγεται συχνά αρνητικές επιπτώσεις για φυσικό υποδοχέα μιας περιοχής. Η εγκατάλειψη για παράδειγμα του παραδοσιακού τρόπου καλλιέργειας με τις αναβαθμίδες στα περισσότερα νησια, εμπεριέχει τον κίνδυνο της διάβρωσης του εδάφους.

- Αποθάρρυνση των νέων από διαδικασίες επαγγελματικής κατάρτισης. Το "εύκολο" κέρδος που υπόσχεται η απασχόληση στον τομέα του τουρισμού αποθαρρύνει τους νέους από την ενασχόληση τους με χειρωνακτικές εργασίες (π.χ. γεωργία) ή με αυτές που απαιτούν μακροχρόνιες σπουδές. Η απουσία βέβαια κατάρτισης αποδεικνύεται τελικά σημαντικά περιορισμένος για την ίδια την ποιτ\οτική ανάπτυξη του τουρισμού.

- Εύκολη πρόσβαση σε επαγγέλματα χωρίς υποδομή και μακροπρρόθεσμες προπτικές.

- Δημιουργία "μεικτών'' οικογενειών (σύζυγοι διαφορετικών εθνοτήτων).

Θα πρέπει βέβαια να τονισθεί εκ νέου ότι ακόμη και για τις παραπάνω επιπτώσεις δεν θα πρέπει να θεωρηθεί η ανάπτυξη του τουρισμού ως η μοναδική αιτία αλλά θα πρέπει να συνεκτιμηθούν και άλλες αλλαγές (κοινωνικών προτύπων, οικονομικές, τεχνολογικές, κ.α). Η ανάπτυξη του τουρισμού ενδεχομένως λειτουργεί καταλυτικά σ' αυτές τις τάσεις για αλλαγή, αποτελώντας βέβαια και η ίδια αίτιο αλλαγής.

2. Επιπτώσεις του τουρισμού στην οικονομία :

Oι επιπτώσεις του τουρισμού στην οικονομία της χώρας ή της περιφέρειας έχουν αποτελέσει αντικείμενο πολλαπλών φορέων και ερευνητών. Δεδομένου ότι ο τουρισμός αναπτύχθηκε ιδαίτερα έντονα στις υπο ανάπτυξη χώρες, οι οποίες αποτέλεσαν του βασικούς προορισμούς για τον μαζικό τουρισμό, το ενδιαφέρον των οικονομικών επιστημών εστιάστηκε αρχικά κατά κύριο λόγο στα στα οφέλη που μπορεί να προκύψουν για την οικονομία από την ανάπτυξη του τουρισμού. Οι πρώτες μελέτες διαπίστωσαν πολλαπλά θετικά οφέλη για την οικονομία των περιοχών σε επίπεδο απασχόλησης, εισοδήματος, συναλλαγματος, βελτίωσης των όρων διαβίωσης. Σημαντική θεωρήθηκε η συμβολή του τουρισμού στον έλεγχο της μεταναστευτικής πορείας από τις περιφερεικά υποβαθμισμένες περιοιχές, στη δημιουργία υποδομών και στη βελτίωση παρεχομένων υπηρεσιών.

Διαπιστώθηκε επίσης ότι η ανάπτυξη του τουρισμού στήριξε την ανάπτυξη δραστηριοτήτων που λειτουργούσαν συνήθως υποστηρικτικά στις ανάγκες που γεννούσε ο τουρισμός. (επιχειρήσεις προμήθειας τροφίμων, εξοπλισμού, εγκαταστάσεων αντιρρύπνασης, εξοικονόμησης ενέργειας μεσω ηλιακών συλλεκτών κ.λ.π). Παρατηρήθηκε επίσης επίσης μεγάλη αύξηση της γυναικείας απασχόλησης.

Η θεώρηση όμως του τουρισμού ως πανάκεια για την οικονομική ανάπτυξη τέθηκε σε αμφισβήτηση μετά από αρκετά χρόνια, καθώς διαπιστώθηκε από πολλούς ερευνητές ότι δεν είχαν υπολογιστεί διαφυγόντα κέρδη με την μορφή έμμεσου κόσους (π.χ. το κόστος από την εισαγωγή αγαθών και υπηρεσιών που καταναλώνονται από τους τουρίστες, το κόστος λόγω δανείων, διαφήμισης και προώθησης του τουριστικού προιόντος).

Διαπιστώθηκε έτσι ότι οι επιπτώσεις του τουρισμού στην οικονομία και γενικότερα στην περιφερειακή ανάπτυξη εξερτώνται από το ίδιο το επίπεδο της ανάπτυξης της περιοχής, δηλαδή είναι ο τουρισμός απόλυτα υπεύθυνος για την ανάπτυξη, αλλά το επίπεδο ανάπτυξης (ύπαρξη υποδομών, υπηρεσιών, άλλων δραστηριοτήτων) μιας περιοχής είναι αυτό που θα καθορίσει το πόσο επικερδή θα είναι η ανάπτυξη του τουρισμού και το κατά πόσο τα οφέλη της τουριστικής ανάπτυξης παραμένουν στην ίδια την τοπική κοινωνία και δεν διαφεύγουν έξω από τα σύνορα αυτής.

Στη χώρα μας ειδικότερα, παραδοσιακά γεωργική χώρα, παρατήρήθηκε μια συμπίεση του πρωτογενή τομέα σε επίπεδο απσχόλησης και παραγωγής. Γεωργική γή υψηλής παραγωγικότητας έχει παρατηρηθεί ότι χρησιμοποιείται συχνά για την ανάπτυξη της τουριστικής υποδομής. Η μείωση του πρωτογενή τομέα ειδικά στη ΡΟΔΟ και την ΚΡΗΤΗ είναι δεδομένη, εφόσον η νεολαία εγκαταλείπει την ύπαιθρο για το εύκολο κέρδος της τουριστικής ανάπτυξης.

Η μείωση όμως αυτή δεν πρέπει σε όλες τις περιπτώσεις να αποδίδεται στην ανάπτυξη του τουρισμού. Σε πολλές περιοχές η κάμψη της δραστηριότητας προηγήθηκε και ήταν αποτέλεσμα μιας σειράς αλλαγών σε επίπεδο τεχνολογίας, οικονομίας, κοινωνικών αντιλήψεων κ.λ.π.

Η περίπτωση της ΡΟΔΟΥ αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα οικονομικής ανάπτυξης βασισμένης σχεδόν αποκλειστικά στον τουρισμό και ειδικότερα τον μαζικό τουρισμό. Εμείς εδώ κρατάμε ακόμη τα προσχήματα. Το μεγαλύτερο ποσοστό επνδύσεων απορροφάται από τον τουρισμό ενώ αποτελεί ταυτόχρονα και την σημαντικότερη απασχόληση για τους κατοίκους του νησιού. Η αποκλειστική αυτή εξάρτηση αυξάνει βέβαια την ευαισθησία του συστήματος, καθώς οποιαδήποτε αρνητική εξέλιξη στην αγορά τουρισμού θα σημάνει ίσως τον οικονομικό κλυδωνισμό τους. Όμως η εξαφάνιση σχεδόν του πρωτογενούς τομέα, ειδικά τον χειμώνα, αναγκάζει τους κατοίκους όταν οι καιρικές συνθήκες είναι δύσκολες, να περιμένουν μέχρι και μια εβδομάδα την τροφοδοσία του νησιού, από τα αγροτικά προιόντα της ΚΡΗΤΗΣ, η οποία δεν έχει εγκαταλείψει τελείως τον πρωτογενή τομέα, αλλά ΜΕΧΡΙ ΠΟΤΕ;

Συνεχίζεται …

ΜΑΝΟΛΗΣ ΒΟΥΤΥΡΑΚΗΣ
ΦΥΣΙΚΟΣ ΠΕΡΙΒ/ΓΟΣ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ Σ.Π.Α.Π.Ε.Κ.Ε.Ε.Κ.

��� ������� �� ������ ������.
������ ����� �� ������ ������ � �� ��������� ��� ecocrete.gr ���.