Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α
ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
(Αλληλεξάρτηση για αειφόρο τουριστική ανάπτυξη)

Μέρος 1ο

Η παγκόσμια ημέρα Τουρισμού στις 27 Σεπτέμβρη, έχει προκαλέσει συσκέψεις των εμπλεκόμενων φορέων του Τουρισμού, προκειμένου να έχει γίνει μέχρι τότε μια ολοκληρωμένη εκτίμηση της ποσοτικής και ποιοτικής υποτίμησης του τουριστικού προιόντος, όπως τουλάχιστον διαπιστώνεται από τους ιδιοκτήτες ξενοδοχείων, επιχειρηματίες που ασχολούνται με τον τουρισμό, αλλά και την τοπική αυτοδιοίκηση.

Μέχρι τότε θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε την έντονη αλληλεξάρτηση τουρισμού και περιβάλλοντος, τις επιπτώσεις της τουριστικής ανάπτυξης στο περιβάλλον, την προστασία του περιβάλλοντος ως προυπόθεση για τη βιωσιμότητα της τουριστικής ανάπτυξης και τις προοπτικές για τον τουρισμό γενικά.

Πριν προχωρήσουμε όμως σε αυτή την ανάλυση, καλό είναι να ξεκαθαρίσουμε κάποιες έννοιες σχετικές με τον τουρισμό και το περιβάλλον, ώστε η αναφορά μας να είναι όσο το δυνατόν κατανοητή.

Κατ’ αρχήν, πέρα από ότι αντιλαμβανόμαστε από την εμπειρία μας για τον τουρισμό και το περιβάλλον, είναι παγκόσμιες δράσεις που εννοιολογικά έχουν μεγαλύτερη ευρύτητα από αυτό που εμείς εισπράτουμε ως τουρίστες ή οικολόγοι ή πολίτες.

Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, ο τουρισμός ορίζεται ως «το άθροισμα των φαινομένων και σχέσεων που προκύπτουν από την αλληλεπίδραση των τουριστών, των επιχειρηματιών που παρέχουν υπηρεσίες σχετικές με τον τουρισμό, των κυβερνήσεων των χωρών υποδοχής και των κοινοτήτων των περιοχών υποδοχής κατά την διάρκεια προσέλκυσης και φιλοξενίας των τουριστών και επισκεπτών».

Κατά μια άλλη ανθρωποκεντρική έννοια, ο τουρισμός «είναι ένα παγκόσμιο κοινωνικο-οικονομικό φαινόμενο, η πιο σημαντική δραστηριότητα για πολλές περιοχές, κάτι που αφορά το σύνολο σχεδόν των κοινωνιών των ανεπτυγμένων χωρών, καθώς ικανοποιεί την ανάγκη για απόδραση από την καθημερινότητα, την επιθυμία για επαφή με την φύση, την περιέργεια για άλλους τόπους και πολιτισμούς, την ανάγκη για ξεκούραση, δισκέδαση και αναψυχή».

Επίσης κρίνεται σκόπιμο να προσδιορισθεί και η έννοια του όρου περιβάλλον η οποία εσφαλμένα ταυτίζεται συχνά με την έννοια της φύσης.

Με την έννοια περιβάλλον, εννούμε το αβιοτικό και βιοτικό περιβάλλον (έδαφος, αέρας, νερό, φυτά, ζώα, άνθρωποι) και το κοινωνικο-οικονομικό και πολιτισμικό περιβάλλον (παραδόσεις, έθιμα, επιστήμη, τεχνολογία, πολιτισμός). Ο όρος περιβάλλον όμως δεν αντιστοιχεί σε μια απλή άθροιση των παραπάνω συστατικών, συμπεριλαμβάνει και τις μεταξύ τους σχέσεις, καθώς όλα τα παραπάνω συστατικά βρίσκονται σε μία αέναη αλληλεπίδραση.

Η διατύπωση κάποιων γενικών επιπτώσεων της τουριστικής ανάπτυξης στο Περιβάλλον -έτσι όπως ορίσθηκε- που ισχύουν καθολικά σε κάθε περίπτωση είναι δύσκολη, καθώς εξαρτάται από ένα σύστημα αλληλοσυσχετιζομένων παραγόντων, όπως η κατάσταση και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τοπικού περιβάλλοντος, το είδος των τουριστών, την ικανότητα των τοπικών κοινωνιών να διαχειριστούν τους πόρους κ.λ.π. Πολύ συχνά παρόμοιες καταστάσεις μπορεί να οδηγήσουν σε θετικές ή αρνητικές επιπτώσεις.

O παραδοσιακός τρόπος τουρισμού επίσης, εμπλουτίσθηκε με περισσότερα είδη τουρισμού, που απευθύνεται σε διαφορετικές κατηγορίες. Μερικές από τις κατηγορίες αυτές που αναπτύσσονται τα τελαυταία χρόνια παρουσιάζονται παρακάτω :

Οικοτουρισμός, αγροτουρισμός, χειμερινός τουρισμός, τουρισμός που σχετίζεται με το βουνό, πολιτιστικός τουρισμός, τουρισμός τύπου «κρουαζιέρα», συνεδριακός τουρισμός, αθλητικός τουρισμός, τουρισμός που σχετίζεται με την αναψυχή μέσω αθλητικών δραστηριοτήτων, κοινωνικός τουρισμός, μοναστηριακός τουρισμός, τουρισμός που σχετίζεται με εμπορικές συναλλαγές, τουρισμός για λόγους υγείας, τουρισμός που σχετίζεται με διάφορες μορφές θαλασσοθεραπείας, τουρισμός για άτομα με ειδκές ανάγκες.

Στην χώρα μας η τουριστική ανάπτυξη ξεκίνησε μετά το τέλος του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου. Οι τουριστικές αφίξεις παρουσίασαν τότε μια μεγάλη ανοδική πορεία και συγκεκριμένα, από 210.000 το 1956 έφθασαν σε 5.557.109 το 1981, σε 8.351.182 το 1988 και σε 10.712.145 το 1995. Το 85,1% της τουριστικής κίνησης παρατηρείται τους μήνες Μάιο έως Οκτώβριο, ενώ το 50% των τουριστών επισκέπτεται την χώρα μας τους μήνες Ιούλιο, Αύγουστο και Σεπτέμβριο (μήνες αιχμής).

Οι επιπτώσεις της τουριστικής ανάπτυξης είναι δυνατό να διακριθούν σε τέσσερις κατηγορίες :

α) Στην κοινωνία υποδοχής. β) Στην τοπική ή περιφερειακή οικονομία. γ) Στο ανθρωπογενές περιβάλλον, ιδαίτερα δε σε αυτό που έχει κάποια ιδιαίτερη ιστορική αξία. δ) Στο φυσικό υποδοχέα, που περιλαμβάνει, τόσο τα χερσαία (έδαφος, χλωρίδα, πανίδα, τοπίο, ατμόσφαιρα), όσο και τα υδάτινα οικοσυτήματα (νερό, θαλάσισιες βιοκοινωνίες).

Ένας άλλος παράγοντας που επηρεάζει τις επιπτώσεις, είναι η τοπική και χρονική υπερσυγκέντρωση ανθρώπων και δραστηριοτήτων, ξεπερνά δηλαδή τα «όρια αντοχής» του ίδιου του συστήματος, την ικανότητά του να απορροφά τις προκαλούμενες αλλαγές χωρίς ταυτόχρονα να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα ισορροπίας. Τα όρια αυτά εκφράζονται με την φέρουσα ικανότητα του συστήματος που δηλώνει «το μέγιστο αριθμό ανθρώπων που μπορούν να χρησιμοποιήσουν μια περιοχή χωρίς να προκαλέσουν αλλαγές στο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον».

Για παράδειγμα, η συμπεριφορά κάποιων επισκεπτών μπορεί να προκαλέσει το κοινωνικό αίσθημα των κατοίκων οδηγώντας σε όξυνση των σχέσεων ή σε μια ακραία περίπτωση σύγκρουση (τέτοια φαινόμενα παρατηρούνται π.χ. στην Χερσόνησο και Μάλια). Στην περίπτωση αυτή, θεωρείται ότι η Φέρουσα Κοινωνική Ικανότητα έχει ξεπερασθεί. Μια άλλη περίπτωση υπέρβασης των ορίων του συστήματος θα μπορούσε να προκληθεί από την υπερσυγκέντρωση ατόμων – λουομένων – και δραστηριοτήτων – κατασκήνωση, χώροι διασκέδασης και αναψυχής σε μια μικρή παραλία. Τα απόβλητα που παράγονται είναι πιθανόν να ξεπερνούν την Φυσική Φέρουσα Ικανότητα του Συστήματος να αποικοδομεί το ρυπαντικό φορτίο που δέχεται με αποτέλεσμα πρόβλημα ρύπανσης.

Είναι επομένως προφανές, ότι το είδος και η ένταση των επιπτώσεων, εξαρτάται από την Φέρουσα Ικανότητα του Συστήματος –Κοινωνική και Περιβαλλοντική. Όσο πιο μικρή είναι αυτή – τα περιθώρια ανοχής του συτήματος είναι λίγα –τόσο πιο έντονες αναμένεται να είναι οι επιπτώσεις. Αντίθετα, όσο πιο μεγάλη είναι η Φέρουσα Ικανότητα του Συστήματος, τόσο μεγαλύτερη θα είναι και η ανοχή του απέναντι στις διάφορες προκαλούμενες διαταραχές.

Συνεχίζεται…

ΜΑΝΟΛΗΣ ΒΟΥΤΥΡΑΚΗΣ
ΦΥΣΙΚΟΣ - ΠΕΡΙΒ/ΓΟΣ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ Σ.Π.Α.Π.Ε.Κ.Ε.Ε.Κ.

��� ������� �� ������ ������.
������ ����� �� ������ ������ � �� ��������� ��� ecocrete.gr ���.