ΛΙΜΕΝΕΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ
Εισήγηση του Παγκρήτιου Δικτύου Περιβαλλοντικών Οργανώσεων 'ΟικοΚρήτη' στην Ημερίδα για την «Προστασία των Παράκτιων Ζωνών» που διοργάνωσε το Τμήμα Δυτικής Κρήτης του Τεχνικού Επιμελητήριου Ελλάδας την Παρασκευή 12 Μαρτίου 2010 στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου (Μεγάλο Αρσενάλι, Παλιό Λιμάνι Χανίων) στα Χανιά. Η Ημερίδα έγινε στο πλαίσιο των προσυνεδριακών εκδηλώσεων της HELECO 2011.
Εισαγωγή
Το Παγκρήτιο Δίκτυο Περιβαλλοντικών Οργανώσεων ΟικοΚρήτη είναι το νομικό πρόσωπο που εκπροσωπεί 20 περιβαλλοντικές οργανώσεις σε όλο το νησί. Οι οργανώσεις - μέλη του Δικτύου 'ΟικοΚρήτη' είχαν εκφράσει από το 2001 την αντίθεσή τους στο Νομοσχέδιο για τον Αιγιαλό και την Παραλία. Οι λόγοι ήταν ότι ο Νόμος 2971/2001 στην ουσία επέτρεψε για "αναπτυξιακούς λόγους" και με συνοπτικές διαδικασίες τη νομιμοποίηση της αυθαιρεσίας, την παραχώρηση δημόσιας περιουσίας σε ιδιώτες, την εμπορική εκμετάλλευση και την αλλοίωση με προσχώσεις και άλλα έργα των παραλιών, του αιγιαλού αλλά και της όχθης και της παρόχθιας ζώνης των ποταμών και των λιμνών.
Κατά περιπτώσεις οι Οργανώσεις του Δικτύου έχουν καταγγείλει πολλές φορές την πρακτική Δήμων και ιδιωτών να επεμβαίνουν στις ακτές με έργα τα οποία έχουν δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα, όχι μόνο αλλοίωσης του τοπίου αλλά και έντονα φαινόμενα διάβρωσης των ακτών. Τέτοιες περιπτώσεις έχουν καταγγελθεί στο Κολυμπάρι, στους Αγίους Αποστόλους και στον Ταυρονίτη των Χανίων, στις Γούβες, στις Γούρνες, στην Αγία Πελαγία, στον Κόκκινο Πύργο και στον Τσούτσουρα Ηρακλείου, στον ¶γιο Νικόλαο, στην Ελούντα, στο Στόμιο Ιεράπετρας και αλλού.
Μάλιστα, τον Φεβρουάριο του 2009 οι περιβαλλοντικές οργανώσεις σε συνάντηση στο Μαρδάτι του Αγίου Νικολάου εξέδωσαν ψήφισμα για τα λιμενικά έργα στο οποίο μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι:
• Οι ακτές και οι παραλίες είναι περιουσία όλων μας και ως εκ τούτου δεν είναι δυνατόν ο κάθε επιχειρηματίας να τις χρησιμοποιεί για προσωπικό συμφέρον.
• Η πρόσβαση στις ακτές πρέπει να είναι ελεύθερη και απρόσκοπτη για όλους τους πολίτες και επισκέπτες του τόπου μας.
• Οι όποιες παρεμβάσεις σχεδιάζονται να πραγματοποιηθούν στο παραλιακό μέτωπο πρέπει να προκύπτουν από εμπεριστατωμένες και συνολικές επιστημονικές μελέτες. Με βάση πάντα την μέγιστη περιβαλλοντική προστασία, από δημόσιους φορείς και μόνο, για να εξυπηρετήσουν το πραγματικό δημόσιο συμφέρον όπως επιτάσσει και το Σύνταγμα
• Η ανάγκη για την δημιουργία ενός εναλλακτικού μοντέλου ανάπτυξης του τουρισμού που θα σέβεται το περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες είναι άμεση και επιτακτική
• Κάθε πολίτης έχει το δικαίωμα, αλλά αποτελεί και τιμή του, να αγωνίζεται για τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος και κανείς δεν μπορεί να του το στερήσει
1. Δημιουργία και λειτουργία τουριστικών λιμένων
Με το Ν 2160/1993 (Κεφ. Γ) δόθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα η δυνατότητα δημιουργίας και λειτουργίας τουριστικών λιμένων από ιδιώτες επενδυτές.
Αυτό μπορεί να γίνει μετά από σύσταση φορέα διαχείρισης από φυσικά ή νομικά πρόσωπα δημόσιου ή ιδιωτικού δικαίου που αναλαμβάνει μέσω σύμβασης με το Δημόσιο, ή με την Εταιρεία Τουριστικά Ακίνητα ή με Νόμο, την κατασκευή, λειτουργία και εκμετάλλευση του τουριστικού λιμένα.
Με τον ίδιο νόμο:
• καθορίστηκε ότι η διοίκηση, διαχείριση, εκμετάλλευση και έλεγχος των τουριστικών λιμένων ανήκει στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και ειδικότερα στη Γραμματεία Στήριξης Τουριστικών Λιμένων και στη Διεύθυνση Θαλάσσιου Τουρισμού του Ε.Ο.Τ.,
• συγκροτήθηκε Επιτροπή Τουριστικών Λιμένων, στην οποία εκπροσωπούνται τα υπουργεία Οικονομίας και Οικονομικών, Τουριστικής Ανάπτυξης, ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε, Πολιτισμού, Ναυτιλίας, Εθνικής ¶μυνας και ο ΕΟΤ, η οποία γνωμοδοτεί για τη χωροθέτηση, την έγκριση των χρήσεων γης και των όρων και περιορισμών δόμησης του τουριστικού λιμένα ή για τη μετατροπή υπάρχοντος λιμένα σε τουριστικό,
• καθορίστηκαν ως απαιτούμενα δικαιολογητικά που υποβάλλονται:
(α) Γενικό Τοπογραφικό Διάγραμμα κλίμακας 1:10.000, όπου φαίνονται η ακριβής θέση του έργου, και οι χρήσεις γης της ευρύτερης περιοχής.
(β) Τοπογραφικό Διάγραμμα κλίμακας 1:1.000 ή 1:2.000, όπου φαίνονται η αιτούμενη ζώνη του λιμένα, τα όρια της ιδιοκτησίας, η τυχόν καθορισμένη οριογραμμή του αιγιαλού και της παραλίας και του τυχόν παλαιού αιγιαλού και η πρόταση καθορισμού των νέων οριογραμμών αιγιαλού και παραλίας.
(γ) Σχέδιο γενικής διάταξης κλίμακας 1:500 ή 1:1.000 των προτεινόμενων έργων και κατασκευών, όπου φαίνονται, εκτός των στοιχείων της περίπτωσης (β), η έκταση των προτεινόμενων προσχώσεων στο θαλάσσιο χώρο, η οριοθέτηση της χερσαίας ζώνης, οι προτεινόμενες χρήσεις γης, οι όροι και περιορισμοί δόμησης, η έκταση της περίφραξης κ.λπ.. Ο συντελεστής δόμησης δεν πρέπει να υπερβαίνει το 0,4 στο σύνολο της χερσαίας ζώνης, τα δε κτίρια μπορούν να βρίσκονται σε θέσεις μέχρι τη γραμμή της παραλίας.
(δ) Ερωτηματολόγιο του Πίν. 3 του άρθρ. 16 της Υ.Α. 69269/5387/90 (ΦΕΚ 678 Β`)
(ε) Εκθεση γενικής περιγραφής των προτεινόμενων λιμενικών έργων, που απαιτούνται για τη δημιουργία του λιμένα, καθώς και των προτεινόμενων χρήσεων γης και όρων και περιορισμών δομήσεως και των βασικών έργων υποδομής για τη λειτουργία, εκμετάλλευση και οικονομική βιωσιμότητα αυτών.
(στ) Προβλεπόμενο ύψος επένδυσης.
(ζ) Τίτλοι κυριότητας ή δικαιώματα επικαρπίας ή συμβολαιογραφικό προσύμφωνο της παράκτιας έκτασης.
Με βάση αυτά τα δικαιολογητικά και μόνο η Επιτροπή Τουριστικών Λιμένων αποφασίζει για τη σκοπιμότητα δημιουργίας του αιτούμενου τουριστικού λιμένα και εγκρίνει ή απορρίπτει τη δημιουργία του. Η έγκριση της χωροθέτησης, των απαιτούμενων προσχώσεων και των χρήσεών τους, των χρήσεων γης και των όρων και περιορισμών δόμησης γίνεται με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης, μετά από γνώμη της Επιτροπής Τουριστικών Λιμένων, που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης.
2. Λιμένες ξενοδοχειακών μονάδων
Με το άρθρο 35 του Ν. 2160/93 καθορίζεται ότι:
«Επιτρέπεται από ξενοδοχειακές μονάδες η δημιουργία τουριστικών λιμένων στον αιγιαλό και την παραλία που βρίσκεται προ των εγκαταστάσεών τους, για την εξυπηρέτηση της πελατείας τους, εξαιρουμένων των περιοχών που προστατεύονται από τις διατάξεις του ν. 1650/1986 (ΦΕΚ 100 Α), με την προϋπόθεση ότι η δυναμικότητα ελλιμενισμού σκαφών αναψυχής δεν θα υπερβαίνει ποσοστό δέκα τοις εκατό (10%) του αρίθμού των δωματίων της ξενοδοχειακής μονάδας. Η δυνατότητα αυτή παρέχεται μόνο σε ξενοδοχειακές μονάδες, οι οποίες διαθέτουν άνω των 200 δωματίων και βρίσκονται σε απόσταση πέραν του ενός χλμ. από υφιστάμενο τουριστικό λιμένα αναψυχής».
Τα έργα και οι εγκαταστάσεις, που κατασκευάζονται στον αιγιαλό και την παραλία με μέριμνα των ξενοδοχειακών μονάδων, ανήκουν κατά κυριότητα στο Δημόσιο. Η χρήση, η διοίκηση, η διαχείριση και η συντήρηση τους παραχωρείται με απόφαση του Υπουργού Εθνικής Οικονομίας στις ξενοδοχειακές μονάδες για την εξυπηρέτηση των οποίων κατασκευάστηκαν.
Η διάρκεια της χρήσης συναρτάται άμεσα με τη λειτουργία της ξενοδοχειακής μονάδας. Για τα πρώτα είκοσι (20) έτη λειτουργίας τουριστικού λιμένα από ξενοδοχειακή μονάδα δεν οφείλεται αντάλλαγμα για τη χρήση της ζώνης του τουριστικού λιμένα. Μετά την πάροδο εικοσαετίας από την έναρξη λειτουργίας του τουριστικού λιμένα ξενοδοχειακής μονάδας μπορεί να παραταθεί με απόφαση του Υπουργού Εθνικής Οικονομίας και να καθοριστεί το ύψος του χρηματικού ανταλλάγματος.
Είναι προφανές ότι η τήρηση της ίδιας διαδικασίας που περιγράφηκε παραπάνω για τα λιμάνια των ξενοδοχειακών μονάδων οδηγεί μονοσήμαντα και σε αποφάσεις χωροθέτησης των λιμανιών αυτών αφού δεν υπάρχουν κριτήρια αποκλεισμού πέρα από αυτά που αναφέρθηκαν ήδη και αφορούν:
• στις περιοχές που προστατεύονται από τις διατάξεις του ν. 1650/1986 (για την Προστασία του Περιβάλλοντος),
• στο μέγεθος του ξενοδοχείου και
• στην απόσταση του ενός χλμ από υφιστάμενο τουριστικό λιμένα αναψυχής.
Ειδικά στην Κρήτη το πρώτο τουλάχιστον κριτήριο αποκλεισμού δεν ισχύει αφού δεν υπάρχουν προστατευόμενες περιοχές του 1650/1986.
Απορία προκαλεί το τρίτο κριτήριο επειδή η απόσταση αυτή του ενός χλμ. ουδεμία σχέση έχει με καταγεγραμμένες απόψεις ενδεδειγμένων αποστάσεων για την οργάνωση διαβαθμισμένου συστήματος λειτουργίας υποδομών θαλάσσιου τουρισμού που περιλαμβάνει:
• λιμένες αναψυχής με όλες τις απαιτούμενες υποδομές,
• καταφύγια τουριστικών σκαφών με τις ελάχιστες απαιτούμενες παροχές και εξυπηρετήσεις και
• ζώνες αγκυροβολίων εντός προστατευμένων όρμων, όταν δεν θεωρείται σκόπιμη η δημιουργία εγκαταστάσεων και εξοπλισμών που μπορεί να επιφέρουν οριστική αλλοίωση του περιβάλλοντος,
όπως ο ίδιος ο Ν. 2160/93 ορίζει.
3. Ένταξη Τουριστικών Λιμένων σε Σύστημα Λιμένων Αναψυχής
Από τον «Οδηγό διαδικασιών ωρίμανσης έργων τουριστικών λιμένων» (σελ. 33-34), Μάιος 1999, της Μονάδας Οργάνωσης της Διαχείρισης του Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης ΜΟΔ Α.Ε. [1] (Μονάδα Οργάνωσης Διαχείρισης Αναπτυξιακών Προγραμμάτων) αντιγράφουμε:
«Από τα μέσα της δεκαετίας του 70, ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού (EOT) άρχισε τον προγραμματισμό και την κατασκευή λιμενικών εγκαταστάσεων αποκλειστικά για την εξυπηρέτηση σκαφών αναψυχής. Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου στην Ελλάδα, που είχε ως αποτέλεσμα την απόκτηση σημαντικού αριθμού σκαφών αναψυχής, κυρίως από Έλληνες, αλλά και η γενικότερη προσπάθεια ανάπτυξης του τουρισμού στην Ελλάδα και προσέλκυσης αλλοδαπών τουριστών υψηλού εισοδηματικού επιπέδου προκάλεσε την ανάγκη για κατασκευή κατάλληλων λιμενικών εγκαταστάσεων, είτε για τη μόνιμη παραμονή των σκαφών είτε για την εξυπηρέτηση των διερχομένων.
Στην περίοδο 1981 - 82, η τότε Έδρα Λιμενικών Έργων του Ε.Μ.Π. εκπόνησε για λογαριασμό του EOT το "Σχέδιο Εθνικού Συστήματος Λιμένων Αναψυχής" (ΣΕΣΥΛΑ). Πρόκειται ουσιαστικά για την πρώτη προσπάθεια χωροταξικού σχεδιασμού λιμένων αναψυχής, που έγινε με βάση πολλαπλά κριτήρια (κοινωνικοοικονομικά, γεωγραφικά, πολιτισμικά, γεωμορφολογικά, λειτουργικά, συγκοινωνιακά, τουριστικά κ.λπ.). Το ΣΕΣΥΛΑ προέβλεπε τη διαίρεση του ελλαδικού θαλάσσιου χώρου σε οκτώ Ζώνες Ναυσιπλοΐας Αναψυχής και τη δημιουργία συνολικά 380 εγκαταστάσεων υποδοχής και εξυπηρέτησης σκαφών αναψυχής. Από τις εγκαταστάσεις αυτές 26 ήταν "Μαρίνες", 106 "Σκάλες" και 248 "Καταφύγια". Ο διαχωρισμός στις παραπάνω τρεις κατηγορίες έγινε με βάση το δυναμικό της λιμενικής εγκατάστασης και τις παρεχόμενες εξυπηρετήσεις.
Στη δεκαετία 1980 - 90 ο σχεδιασμός του ΣΕΣΥΛΑ εφαρμόστηκε, κατά κανόνα, από τον EOT, πλην όμως άλλοι φορείς δημόσιου ενδιαφέροντος (Δήμοι, Κοινότητες, Νομαρχίες, Λιμενικά Ταμεία), ακόμα και λιγοστοί ιδιώτες, προχώρησαν στην κατασκευή λιμένων αναψυχής σε θέσεις που δεν προβλέπονταν από το ΣΕΣΥΛΑ.
Αλλά ακόμη και ο EOT στην επιλογή των θέσεων κατασκευής λιμένων αναψυχής μερικές φορές δεν ακολούθησε αυστηρά το σχεδιασμό του ΣΕΣΥΛΑ, δεδομένου ότι η συγκεκριμένη αυτή μελέτη ουδέποτε θεσμοθετήθηκε.
Το 1991 ο EOT προχώρησε στην επικαιροποίηση του ΣΕΣΥΛΑ σε τέσσερις Ζώνες Ναυσιπλοΐας (Ιονίου Πελάγους, Ανατολικού Αιγαίου - Δωδεκανήσου, Νήσου Κρήτης, ορινθιακού - Αργολικού - Σαρωνικού Κόλπου).
Η παραπάνω επικαιροποίηση εκπονήθηκε από Ομάδα Εργασίας, αποτελούμενη από εξωτερικούς συνεργάτες και υπαλλήλους του EOT, με βασικό στόχο την εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου ανάπτυξης Τουριστικών Λιμένων με όλες τις απαραίτητες χερσαίες εγκαταστάσεις που συνθέτουν ένα "σωστό" έργο που προσφέρει τις "σωστές" λιμενικές και χερσαίες εξυπηρετήσεις. Έτσι, εκπονήθηκαν 9 Master Plans Μαρίνων που αργότερα ενσωματώθηκαν στις 16 Μαρίνες του άρθρου 30 του Ν.2160/93, αφού λήφθηκαν υπόψη οι αποφάσεις των αρμόδιων Δημοτικών Συμβουλίων πρώτα και των αντίστοιχων Νομαρχιακών αργότερα.
Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι σήμερα δεν υφίσταται ένα εγκεκριμένο και θεσμοθετημένο σύστημα λιμένων αναψυχής και οποιοσδήποτε ενδιαφερόμενος (δημόσιος φορέας ή ιδιώτης επενδυτής) μπορεί να ζητήσει, μέσω των διαδικασιών που προβλέπει ο Ν. 2160/93, τη χωροθέτηση λιμένα αναψυχής οπουδήποτε νομίζει ότι υπάρχει ή θα υπάρξει ανάγκη για ελλιμενισμό σκαφών. Η χωροθέτηση Τουριστικού Λιμένα στην προτεινόμενη από τον ενδιαφερόμενο θέση εναπόκειται στην κρίση της Διυπουργικής Επιτροπής και μόνον.
Το Συμβούλιο της Επικρατείας (Ε' Τμήμα), με το υπ' αριθμ. 668/95 πρακτικό του, καθόρισε τις προϋποθέσεις για τη νόμιμη ίδρυση Τ.Λ. στη χώρα. Σύμφωνα με αυτές, νόμιμος θεωρείται ένας Τ.Λ. μόνον εάν προβλέπεται στο συνολικό σχεδιασμό ενός εθνικού δικτύου Τ.Λ. και κατά συνέπεια "... η ίδρυση τουριστικών λιμένων εκτός του σχεδιασμού τούτου και δη επ' ευκαιρία ή τη απλή αιτήσει ενδιαφερομένου δεν είναι νόμιμος".
Ήδη το Υπουργείο Ανάπτυξης έχει αναθέσει τη σύνταξη του "Εθνικού Συστήματος Λιμένων Αναψυχής -ΕΣΥΛΑ", μέσω του οποίου η Γραμματεία Στήριξης Τουριστικών Λιμένων θα διευκολύνεται στο έργο της χωροθέτησης Τ.Λ. και επιπλέον θα διασφαλίζονται, αφενός, η βιωσιμότητα και η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και, αφετέρου, η λειτουργία των συγκεκριμένων τουριστικών εκμεταλλεύσεων, νοουμένων ως οικονομικών μονάδων.»
Λίγους μήνες μετά από ρεπορτάζ της εφημερίδας «Το Βήμα» (10-10-1999) με τίτλο «Που θα γίνουν οι Μαρίνες – Τι περιλαμβάνει η τελική Μελέτη Ανάπτυξης Εθνικού Συστήματος Λιμένων Αναψυχής» [2] μαθαίνουμε ότι η μελέτη αυτή εκπονήθηκε για λογαριασμό του ΕΟΤ από την εταιρεία GLOBAL VIEW, σε συνεργασία με επιστήμονες του Εργαστηρίου Λιμενικών Έργων του Τομέα Υδατικών Πόρων, Υδραυλικών και Θαλάσσιων Έργων του ΕΜΠ.
Προφανώς ούτε κι αυτή η μελέτη θεσμοθετήθηκε και μάλιστα αποτελεί ένα ερώτημα το που μπορεί κανείς να τη βρει για να μελετήσει πιο αναλυτικά το τι προβλέπει.
Υποθέτουμε όμως ότι είναι απίθανο να προβλέπει κάτι συγκεκριμένο για τα λιμάνια των ξενοδοχειακών μονάδων αφού αυτά σύμφωνα με το Ν. 2160/93 αφορούν στενά τους πελάτες των συγκεκριμένων ξενοδοχείων που τα δημιουργούν. Έτσι ακόμη και αν θεωρηθεί ότι θα μπορούσε να υιοθετηθεί κάποτε το σκεπτικό αυτής της μελέτης για αποφυγή σπατάλης οικονομικών και περιβαλλοντικών πόρων κατά τη δημιουργία λιμένων αναψυχής, αποτελεί πολύ σοβαρό ζήτημα το πως αυτό το σκεπτικό θα έπρεπε και θα μπορούσε να αφορά και στα λιμάνια των ξενοδοχειακών μονάδων.
Βέβαιο είναι ότι τόσο το Σύστημα Λιμένων Αναψυχής, όσο και ο Θαλάσσιος Τουρισμός παραμένουν τομείς για τους οποίους δεν υπάρχει κανένας σχεδιασμός και οι σχετικές αποφάσεις του ΣτΕ πολλαπλασιάζονται [3].
Βέβαιο είναι επίσης ότι ειδικά στην Κρήτη που αποτελεί μια ανεξάρτητη Ζώνη Ναυσιπλοΐας, όπου ο οργανωμένος θαλάσσιος τουρισμός είναι απολύτως ανύπαρκτος, η δημιουργία όλο και περισσότερων ξενοδοχειακών λιμένων αποτελεί μια απόλυτη καταστρατήγηση του νόμου, επειδή τα λιμάνια των ξενοδοχείων που δημιουργούνται δεν εξυπηρετούν ανάγκες θαλάσσιου τουρισμού, αλλά άλλες ανάγκες. Στην πραγματικότητα οι ακτές που μετατρέπονται μέσω της διαδικασίας του Ν. 2160/93 σε λιμάνια ξενοδοχειακών μονάδων μετατρέπονται:
• σε ακτές κολύμβησης που δημιουργούνται σε θέσεις βραχωδών ακτών ή και ακτών που βάλλονται από ανέμους και
• σε χώρους αποκλειστικής χρήσης των ξενοδοχειακών μονάδων, μέσω της παραχώρησης της δημιουργούμενης ζώνης λιμένος, μέ καταστρατήγηση του δημόσιου χαρακτήρα της χρήσης του αιγιαλού.
Αντίστοιχες διαδικασίες επεμβάσεων στις ακτές για δημιουργία ακτών κολύμβησης εκεί όπου δεν προνόησε η φύση και τα κατά τα άλλα προστατευτέα τοπία, αλλά ούτε και ο Ν. 2160/93, γίνονται από επιχειρηματίες του τουρισμού ή από την Τοπική Αυτοδιοίκηση μετά από πολύπλοκη διαδικασία αδειοδότησης ή απολύτως αυθαίρετα!
Σημειώσεις:
[1] www.mou.gr
[2] http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=75&artid=115025&dt=10/10/1999
[3] 3346/1999 ΣΤΕ, 2506/2002 ΣΤΕ, 2266/2007 ΣΤΕ κ.λπ.
Παγκρήτιο Δίκτυο Περιβαλλοντικών Οργανώσεων 'ΟικοΚρήτη'
.
ecocrete.gr . |
Cavo Sidero
