ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Το ανά χείρας πόνημα αποτελεί ουσιαστικά μια προσπάθεια περιγραφής, κατανόησης και - εν μέρει- ερμηνείας μιας σειράς κοινωνικών φαινομένων και προβλημάτων στο τοπικό επίπεδο. Πεδίο αναφοράς μας είναι ο Δήμος Ζεφυρίου: ο περιορισμένος χωρικά και πληθυσμιακά χαρακτήρας του (για πολλούς αυτό σημαίνει ένα σοβαρό μειονέκτημα ανταγωνιστικότητας) το καθιστά ένα "εργαστήρι" για τη μελέτη των ποικίλων κοινωνικών φαινομένων, όπως η παραβατικότητα, η διαιώνιση των ανισοτήτων (κοινωνικών, οικονομικών και χωρικών), η αναπτυξιακή υστέρηση, η περιβαλλοντική υποβάθμιση.

Είναι πλέον κοινός τόπος ότι τμήμα της τοπικής κοινωνίας αλλά και της ευρύτερης "κοινής γνώμης" πιστεύει ότι το Ζεφύρι αποτελεί μια "μαύρη τρύπα", "αποθήκη ναρκωτικών", "περιθωριακή κοινότητα", "γειτονιά μαφιόζων" κ.ά. Αυτές οι πεποιθήσεις στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό- αν όχι αποκλειστικά- στην ύπαρξη μιας σημαντικής πληθυσμιακά ομάδας Ρομ. Με άλλα λόγια, η περιθωριοποίηση και η όποια υποβάθμιση ταυτίζεται με μια εκτίμηση περί αυξημένης εγκληματικότητας και παραβατικότητας των Ρομ. Αυτή η γραμμική συσχέτιση (Ρομ = περιθωροποίηση και εγκληματικότητα) υπήρξε το έναυσμα της επιστημονικής μου περιέργειας για τη μελέτη των κοινωνικών φαινομένων στο Ζεφύρι. Η απόκτηση της ιδιότητας του κατοίκου της περιοχής από το 2006 ήρθε να κάνει ακόμα πιο ζωηρό και άμεσο το ενδιαφέρον μου για το συγκεκριμένο ζήτημα, αλλά και πιο προσιτή την καθημερινή παρατήρηση συμπεριφορών, δράσεων και αντιδράσεων.

Είναι "αλήθεια" το Ζεφύρι μια "περιθωριακή" κοινότητα; Είναι "αλήθεια" το Ζεφύρι "κέντρο ναρκωτικών και εγκληματικότητας"; Τα συγκεκριμένα ερωτήματα είναι "αξιολογικά ουδέτερα" στον τοπικό πολιτικό διάλογο ή αποτελούν συνιστώσες ενός συγκεκριμένου πλαισίου πολιτικής διαχείρισης και διαπραγμάτευσης με συγκεκριμένους "κερδισμένους" και "ζημιωμένους"; Σε ποιο βαθμό τα παραπάνω ερωτήματα αντανακλούν τη γενική εντύπωση ομάδων του πληθυσμού και πώς αυτά επηρεάζουν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε τοπικό επίπεδο; Τα ίδια και παρόμοια ερωτήματα εμφανίζονται και στην ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Αττικής (όπου ανήκει διοικητικά το Ζεφύρι) και φιλοδοξούμε οι συμβολές του πονήματος να διευκολύνουν την έρευνα σε όλη την περιοχή.

Οποιαδήποτε ορθολογική εξέταση των παραπάνω ερωτημάτων προϋποθέτει τη συλλογή στοιχείων και δεδομένων (στατιστικών, ποιοτικών, προφορικών μαρτυριών, αρχειακών τεκμηρίων) αλλά και τη βιωματική συμμετοχή σε ποικίλες τοπικές δράσεις και δραστηριότητες. Η συνοπτική περιγραφή της διοικητικής εξέλιξης του σημερινού Δήμου Ζεφυρίου, η πληθυσμιακή, κοινωνική και οικονομική σύνθεσή του, καθώς και στοιχεία για τη συμμετοχή της περιοχής στα αναπτυξιακά προγράμματα, καθώς και επεξεργασία στοιχείων για τη θέσπιση συγκεκριμένων προγραμμάτων και θεσμών (πχ. Τοπικό Συμβούλιο Πρόληψης της Παραβατικότητας) μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η δυναμική της περιοχής εγκλωβίζεται από επτά παράγοντες ("οι πληγές του Ζεφυρίου"):

Οι επτά πληγές του Ζεφυρίου

1) Η αναπαραγωγή στερεοτύπων για την ταυτότητα του Ζεφυρίου. Τα στερεότυπα αναφέρονται τόσο σε αποκρυσταλλωμένες απόψεις των ίδιων των κατοίκων (αυτο-αντίληψη) όσο και για γενικευμένες προκαταλήψεις της κοινής γνώμης για το Ζεφύρι. Και στις δυο περιπτώσεις, λειτουργούν ως αυτοεκπληρούμενες προφητείες που διαστρεβλώνουν τόσο τη διάγνωση των προβλημάτων και την επιλογή δεδομένων, παρατηρήσεων και μεθόδων ανάλυσης, όσο και την αξιολόγηση των προτεινόμενων δράσεων και παρεμβάσεων. Ακόμα περισσότερο, στερεότυπα όπως αυτό του περιθωριακού Ζεφυρίου δημιουργεί και ενισχύει μια ιδεολογία στο πλαίσιο της οποίας η περιθωριοποίηση τείνει να θεωρείται "η φυσική κατάσταση των Ρομά και των υλικά, κοινωνικά και πολιτισμικά αποστερημένων κατοίκων χαμηλού κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου".

2) Η μίμηση αναχρονιστικών και παρωχημένων προτύπων αστικής ανάπτυξης (πολεοδομικά, χωροταξικά, περιβαλλοντικά). Είναι πραγματικά θλιβερό αλλά και συνάμα αποκαλυπτικό το γεγονός ότι μια νέα αστική περιοχή (όπως το Ζεφύρι) αναπτύσσεται κατά τρόπο όμοιο και απαράλλαχτο με αυτό της πρώτης μεταπολεμικής Αθήνας, δηλαδή με μηδαμινή πρόνοια για τις κοινόχρηστες και κοινωφελείς χρήσεις, την πρόβλεψη χώρων πρασίνου για όλους, την εξυπηρέτηση ποικίλων αναγκών ομάδων με αυξημένες απαιτήσεις πρόσβασης στο δημόσιο χώρο (πχ. παιδιά, ηλικιωμένοι, οικογένειες, ΑΜΕΑ), σεβασμό στη χωροταξική και πολεοδομική νομιμότητα κ.ά. Αν η τερατώδης πολεοδομική ανάπτυξη της Αθήνας "δικαιολογήθηκε" στη βάση άμεσων και πιεστικών αναγκών στέγασης προσφύγων και εσωτερικών μεταναστών, ποια άραγε μπορεί να είναι η "δικαιολογία" για την διαφαινόμενη τερατώδη πολεοδομική ανάπτυξη του Ζεφυρίου;

3) Η στρεβλή λειτουργία του τοπικού πολιτικού συστήματος. Παρατηρείται "χάσμα" με τις τοπικές και ευρύτερες κοινωνικές και πληθυσμιακές καταστάσεις που βρίσκονται σε δυναμικό μετασχηματισμό (πχ. νέοι κάτοικοι, ιδιαίτερα νεαρός πληθυσμός, πολυπολιτισμικότητα). Για παράδειγμα, η ομάδα των Ρομά δεν έχει καμία αντιπροσώπευση στο δημοτικό συμβούλιο (ή μηδαμινή κατά καιρούς) με αποτέλεσμα η λήψη των αποφάσεων να μην αντανακλά και τις δικές τους προτιμήσεις και ιδέες. Επίσης, η συμμετοχή των Ρομά στο υπαλληλικό προσωπικό των τοπικών δημοτικών δημόσιων υπηρεσιών είναι μηδαμινή (αν όχι ανύπαρκτη). Επίσης, η σύνθεση του δημοτικού συμβουλίου δεν αντανακλά την ηλικιακή σύνθεση του τοπικού πληθυσμού με αποτέλεσμα να παρουσιάζεται μια παραμέληση των αναγκών νεαρότερων ομάδων του πληθυσμού.

4) Η "άγρια" ανισότητα όσον αφορά την πρόσβαση της περιοχής σε κοινωνικούς και αναπτυξιακούς πόρους. Επεξεργασία στοιχείων για την κατανομή των συγχρηματοδοτούμενων πόρων στην Περιφέρεια Αττικής και στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Δυτικής Αττικής με κριτήρια την πληθυσμιακή βαρύτητα και τις αυξημένες κοινωνικές ανάγκες (πχ. ανεργία) καταδεικνύει τη συστηματική υποχρηματοδότηση του Ζεφυρίου τόσο στο επίπεδο της Περιφέρειας όσο και στο επίπεδο της Νομαρχίας. Η ανισότητα αυτή εντείνει τις ήδη υπάρχουσες διαρθρωτικές αποκλίσεις της τοπικής κοινωνίας (υψηλή ανεργία και υποαπασχόληση, μη πρόσβαση στην κοινωνία της πληροφορίας, έλλειψη κοινωνικών υπηρεσιών) και διαιωνίζει το φαύλο κύκλο της αποστέρησης.

5) Η ασθενής τοπική κοινωνία των πολιτών. Η αυτό-οργάνωση των πολιτών και η σύμπραξή τους σε συλλόγους και άτυπες συσσωματώσεις θεωρείται σήμερα μια από τις βασικές συνιστώσες της ποιότητας της δημοκρατίας και της προσπάθειας για κοινωνική ανέλιξη. Αν και η ποσότητα των τοπικών συλλόγων δεν είναι μικρή δεδομένου του τοπικού πληθυσμού, ωστόσο τα ποιοτικά χαρακτηριστικά αυτών των συλλόγων (κυριαρχία παραδοσιακών συσσωματώσεων, σύλλογοι τοπικιστικού ενδιαφέροντος ή σύλλογοι ιερών ναών) αντανακλούν προτεραιότητας άλλων κοινωνικών συνθηκών και όχι τις σημερινές πιεστικές ανάγκες για οριζόντιες δράσεις, έμφαση στα ανθρώπινα και κοινωνικά δικαιώματα, δραστηριοποίηση της νεολαίας σε οριζόντια μη ιεραρχικά σχήματα, ανάδειξη νέων κοινωνικών και τοπικών ζητημάτων.

6) Η "άγρια" κοινωνική, οικονομική και χωρική ανισότητα εντός του ίδιου του Ζεφυρίου. Το Ζεφύρι φαίνεται να έχει όλα εκείνα τα στοιχεία των κατακερματισμένων και διαιρεμένων κοινοτήτων. Καταγράφεται ένα τριπλό χάσμα στην ίδια την περιοχή του. Το χάσμα αυτό είναι χωρικό, κοινωνικό-οικονομικό και πολιτισμικό, αντιπροσωπεύει δε σε μεγάλο βαθμό το χάσμα μεταξύ Ρομά και μη Ρομά. Η περιοχή διακρίνεται σε δυο τομείς (με διαχωριστικό όριο την Αττική οδό): Η βόρεια περιοχή κατοικείται πλειοψηφικά από Ρομά, απολαμβάνει μηδαμινής πρόσβασης σε δημοτικές υπηρεσίες και υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, ενώ η περιβαλλοντική της υποβάθμισης είναι έντονη. Η νότια περιοχή συγκεντρώνει σχεδόν όλες τις δημοτικές υπηρεσίες, κατοικείται σχεδόν εξολοκλήρου από μη Ρομά και απολαμβάνει ποιοτικών κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων. Η όποια δε οικονομική δραστηριότητα συγκεντρώνεται σε αυτή την περιοχή.

7) Η "άγρια" σπατάλη των τοπικών ανθρωπίνων πόρων. Η αναπαραγωγή των στερεοτύπων σε συνδυασμό με την ανισότιμη μεταχείριση του Ζεφυρίου αλλά και τις εσωτερικές χωρικές-κοινωνικές-οικονομικές ανισότητες ουσιαστικά αποδυναμώνουν τη δυναμική ανέλιξης και συμμετοχής των νέων ανθρώπων τόσο στα τοπικά όσο και ευρύτερα δρώμενα. Η τοπική νέα γενιά είτε εγκλωβίζεται σε μια αμυντική και εσωστρεφή στάση, είτε υιοθετούν ως στόχο της ζωής τους τη φυγή τους σε κάποια άλλη περιοχή της Αττικής. Συχνά παρατηρείται το φαινόμενο οι νέοι της περιοχής να ντρέπονται που μένουν εδώ και συχνά, όταν ερωτούνται για τον τόπο κατοικία τους, αναφέρουν γειτονικούς δήμους.

Οι παραπάνω επτά πληγές δεν αποτελούν μεμονωμένους και ανεξάρτητους παράγοντες. Αντιθέτως, αποτελούν δυνάμεις που αλληλεπιδρούν, επηρεάζουν η μια την άλλη και συμβάλλουν στη δημιουργία και αναπαραγωγή ενός τοπικού φαύλου κύκλου. Πρόκειται για το φαύλο κύκλο της κοινωνικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής υστέρησης. Είναι ο φαύλος κύκλος που υπονομεύει την αξιοπρεπή και βιώσιμη (αξιοβίωτη) ανάπτυξη.

Ακριβώς στην κατάδειξη αυτού του φαύλου κύκλου φιλοδοξεί το παρόν πόνημα στη βάση ενός ερωτήματος όμως που προσανατολίζεται στο μέλλον και όχι στο παρελθόν: Μπορεί το Ζεφύρι να εξελιχθεί σε μια βιώσιμη κοινότητα ή είναι καταδικασμένο να "δικαιώσει" όσους του "χαρίζουν" την εικόνα του περιθωρίου; Μπορεί το Ζεφύρι να εξελιχθεί σε μια πράσινη (οικολογική) και πολύχρωμη (πολυπολιτισμική, ανοιχτή) νησίδα ποιότητας ή είναι "καταδικασμένο να δικαιώσει τη μοίρα μιας περιθωριακής κοινότητας";

Τέτοιου είδους ερωτήματα απαιτούν διαρκή ανατροφοδότηση με ιδέες και απόψεις, όχι ντιρεκτίβες και ανούσια συνθήματα. Τέτοιου είδους ερωτήματα απαιτούν επίσης μια προσπάθεια επαναπλαισίωσης του τρόπου με τον οποίο προσεγγίζουμε και αναλύουμε τα προβλήματα της περιοχής μας. Τέτοιου είδους ερωτήματα συμβάλλουν στην ανάδειξη της σημασίας της πολιτικής και στην κατάδειξη της απάτης της ψευδοπολιτικής. Τα ερωτήματα είναι η καλύτερη αρχή για να αποδομήσουμε τον πανίσχυρο τοπικό φαύλο κύκλο που συγκροτούν τα στερεότυπα, οι ανισότητες, η ασθενική κοινωνία πολιτών και η στρεβλή λειτουργία του πολιτικού συστήματος.

Το βιβλίο αρθρώνεται σε δυο μέρη. Το πρώτο μέρος αφορά γενικά το Ζεφύρι και περιλαμβάνει στοιχεία για τη διοικητική εξέλιξή του και βασικές παραμέτρους του τοπικού πληθυσμού (κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, εκλογική συμπεριφορά). Το δεύτερο μέρος αποτελείται από άρθρα και κείμενα (πολλά από αυτά έχουν δημοσιευτεί στην εφημερίδα ΘΡΙΑΣΙΟ της Δυτικής Αττικής) για σειρά θεμάτων που αφορούν το Ζεφύρι και τη Δυτική Αττική. Τα κείμενα αυτά παρουσιάζονται στο πλαίσιο έξι επιμέρους θεματικών ενοτήτων:

· Κοινωνικές - οικονομικές ανισότητες και φτώχεια
· Νεολαία
· Κοινωνικές υπηρεσίες και προγράμματα
· Ρομά και ρατσισμός
· Περιβάλλον
· Παραβατικότητα, ανομία και ταραχές

Η κατάταξη αυτή προκρίθηκε για λόγους ορθότερης συστηματικής παρουσίασης αλλά και με γνώμονα την παροχή δυνατότητας στον αναγνώστη να οργανώσει τη δική του έρευνα και μελέτη με βάση τις ομάδες θεμάτων που τον ενδιαφέρουν περισσότερο. Τέλος, τμήμα της μελέτης και των σχετικών άρθρων δημοσιεύονται στο ιστολόγιο http://viosimozefyri.wordpress.com και στο http://users.hol.gr/~dbourikos.

ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΓΙΑ ΕΝΑ ΒΙΩΣΙΜΟ ΖΕΦΥΡΙ
http://viosimozefyri.wordpress.com 

��� ������� �� ������ ������.
������ ����� �� ������ ������ � �� ��������� ��� ecocrete.gr ���.