Δύο άρθρα στην Καθημερινή επισημαίνουν το πρόβλημα με το κόκκινο σκαθάρι που εισέβαλε στη χώρα μας με την ανεξέλεγκτη εισαγωγή διακοσμητικών φοινίκων και το οποίο απειλεί σοβαρά τους ενδημικούς φοίνικες της Κρήτης. Ο γεωπόνος Νίκος Θυμάκης αναφέρεται στον κίνδυνο που αντιμετωπίζει το φοινικόδασος του Βαγιού και ο εντομολόγος Δημήτριος Κοντοδήβας λαμβάνοντας υπόψη και άλλα παρόμοια προβλήματα προτείνει με τη σειρά του κάποια μέτρα που μπορούν να ληφθούν.
Σύμφωνα με το άρθρο του Νίκου Θυμάκη με τίτλο «Το Βάι κινδυνεύει και από το κόκκινο σκαθάρι», δεν έφταναν τα γήπεδα γκολφ και οι τεράστιες τουριστικές εγκαταστάσεις, η ανεξέλεγκτη εισαγωγή φοινίκων, κυρίως για τις ανάγκες του περίφημου «πράσινου της Ολυμπιάδας» έφεραν και στη χώρα μας τον μεγαλύτερο εχθρό τους, που απειλεί να εξαφανίσει και τον μοναδικό κρητικό φοίνικα.
Μια επιδρομή που συνέβαινε εδώ και καιρό, και η οποία προέρχεται προφανώς από τα αμφιβόλου προελεύσεως και ποιότητος φοινικοειδή που εισάγονταν κατά την περίοδο εκτέλεσης των ολυμπιακών έργων στη χώρα μας, αρχίζει να επισημαίνεται το Νοέμβριο του 2005. Τότε, ο γεωπόνος Δημήτριος Οικονόμου εντόπισε το πρώτο άγνωστο «σκαθάρι» στον φοίνικα του κήπου του, στη Χερσόνησο Ηρακλείου. Ο προσδιορισμός του κόκκινου ρυγχωτού κάνθαρου των φοινικοειδών (rhynchophorus ferrugineus) στη χώρα μας έγινε από τον γράφοντα σε συνεργασία με τον εντομολόγο του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου και γραμματέα της Ελληνικής Εντομολογικής Εταιρείας δρα Δημήτριο Κοντοδήμα.
Το πρόβλημα πλέον έχει πάρει πανελλαδικές διαστάσεις. Αποτελεί απειλή τόσο για τα φοινικοειδή των κήπων μας, όσο και γι' αυτά που παράγονται στις φυτωριακές μονάδες της χώρας μας. Το πιο σημαντικό απ' όλα είναι ότι από το έντομο κινδυνεύει το μοναδικής ομορφιάς και ενταγμένο στο δίκτυο NATURA 2000 φοινικόδασος στο Βάι, στο οποίο βρίσκεται ο τελευταίος σημαντικός πληθυσμός του ενδημικού κρητικού φοίνικα ή φοίνικα του Θεόφραστου (phoenix Theophrastii greuter - Cretan date palm).
Ο κόκκινος ρυγχοφόρος κάνθαρος κατάγεται από την Κεντρική Ασία και θεωρείται σήμερα ο σημαντικότερος εχθρός των φοινικοειδών. Από τα είδη που υπάρχουν στη μεσογειακή λεκάνη, αυτά που πλήττονται περισσότερο είναι phoenix dactylifera (xουρμαδιά) και κυρίως o phoenix canariensis (κανάριος φοίνικας).
Επειτα από πειράματα που έγιναν στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο διαπιστώθηκε ότι καταστρέφει και τον ιθαγενή φοίνικα του Θεόφραστου (phoenix Theophrastii).
Η προσβολή γίνεται από τη λάρβα (κάμπια)που έχει χρώμα λευκό-κρεμ με καφετιά κεφαλή. Τα ακμαία, που έχουν χρώμα βαθύ πορτοκαλί με μαύρα «σχέδια», εμφανίζονται τη θερμή περίοδο. Είναι ενεργά όλη την ημέρα. Ο βιολογικός κύκλος του ρυγχοφόρου διαρκεί 3 - 4 μήνες και στην Ελλάδα έχουν παρατηρηθεί πτήσεις ακμαίων από τον Μάρτιο έως τον Δεκέμβριο.
Μέσα στο 2006, ο ρυγχοφόρος εντοπίσθηκε σε πολλά μέρη, όπως στην Κρήτη, στη Ρόδο, στην Αττική (Ωρωπός, Eλληνικό) αλλά είναι πολύ πιθανόν να υπάρχουν προσβεβλημένοι φοίνικες και σε άλλα μέρη της Ελλάδας. Oι ζημιές που έχει προξενήσει προκαλούν ανησυχία τόσο σε παραγωγούς και εισαγωγείς όσο και σε ιδιώτες (κυρίως επιχειρηματίες με ξενοδοχειακές μονάδες όπου έχουν φυτευθεί πολλά φοινικοειδή). Μέσα στο 2006 εντοπίστηκε και στην Κύπρο.
Ο γεωπόνος συνεχίζοντας το άρθρο του προτείνει συγκεκριμένα μέτρα για την πρόληψη και την καταστολή του προβλήματος όπως την αυστηρή τήρηση των κανόνων φυτοϋγειονομικού ελέγχου, δηλαδή απαγόρευση εισαγωγής / μετακίνησης φοινικοειδών από περιοχές που έχουν προσβληθεί, την άμεση απομάκρυνση του φυτού, κάψιμο και θάψιμο σε περίπτωση εμφάνισης της προσβολής και την τοποθέτηση κατάλληλα διατεταγμένου δικτύου παγίδων για την παρακολούθηση των πληθυσμών και τον περιορισμό της εξάπλωσης της προσβολής.
Το τελευταίο διάστημα έχει καταγγελθεί από πολλούς γεωτεχνικούς ότι γίνεται χρήση στα φοινικοειδή σε μεγάλες ποσότητες συγκεκριμένου χημικού σκευάσματος το οποίο χρησιμοποιείται για τον φυλλοκνίστη των εσπεριδοειδών στην Κρήτη. Σωστό θα ήταν, χωρίς πανικό, να περιμένει κανείς τις αποφάσεις του επίσημου κράτους και των ερευνητών. Τα φοινικοειδή δεν σώζονται εάν έχει εμφανιστεί ο ρυγχοφόρος και πρέπει να προτιμάται η χρήση παγίδων. Η ατμόσφαιρα και ο υδροφόρος ορίζοντας είναι ήδη αρκετά επιβαρυμένοι με χημικά, ιδιαίτερα στην Κρήτη.
Ισως όλοι αυτοί οι «νεοφερμένοι» εχθροί και η δυσκολία αντιμετώπισής τους θα πρέπει να μας κάνουν να αναθεωρήσουμε την πολιτική που επιτρέπει να φέρνουμε μη ενδημικές καλλιέργειες που «φαίνεται» ότι μπορεί να ευδοκιμήσουν, αφού αυτές αποτελούν «κερκόπορτα» για εχθρούς που ελέγχονται δύσκολα και δαπανηρά και το κυριότερο με συνέπειες στο φυσικό περιβάλλον.
Στο τέλος του άρθρου, ο κ. Θυμάκης αναφέρεται στο τι έχει γίνει μέχρι σήμερα: «Τόσο η Ελληνική Εταιρεία Φοινικοειδών όσο και το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, από την αρχή του 2006, δραστηριοποίησαν τις υπηρεσίες του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (Δ/νση Προστασίας Φυτικής Παραγωγής, Π.Κ.Π.Φ. και Π.Ε. Ηρακλείου Κρήτης κ.λπ.) καθώς και τους δήμους της Κρήτης που αντιμετώπιζαν πρόβλημα (νομοί Ηρακλείου και Λασιθίου). Δόθηκε ιδιαίτερη σημασία στο πρόβλημα που πιθανόν να αντιμετωπίσει ο τελευταίος πληθυσμός του φοίνικα του Θεόφραστου (phoenix Τheophrastii) κυρίως στο Βάι αλλά και σε άλλα σημεία της Κρήτης (Πρέβελη, Μάρτσαλο κ.λπ.). Ο Δήμος Ιτάνου, μάλιστα, στον οποίο βρίσκεται το Βάι, πραγματοποίησε τον Απρίλιο του 2006 ημερίδα για την πρόληψη.
Λίγες ημέρες πριν από αυτήν, ο ευρωβουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Ιωάννης Γκλαβάκης, γεωπόνος - φυτωριούχος, είχε θέσει ερώτημα προς την αρμόδια Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με θέμα «Διαφύλαξη της υγιεινής των κοινοτικών φοινικοειδών από προσβεβλημένα εισαγόμενα δένδρα». Ο αρμόδιος σε θέματα Υγιεινής επίτροπος της Ε.Ε. κ. Κυπριανού, αφού εξήγησε την υπάρχουσα κατάσταση, κατέληξε ότι υπήρχε θέμα αναθεώρησης του υπάρχοντος φυτοϋγειονομικού καθεστώτος. Τελικά στις 26/4/2007 από το υπουργείο εκδόθηκαν «Μέτρα επείγοντος χαρακτήρα για την προστασία εισόδου και διάδοσης στην Κοινότητα του επιβλαβούς οργανισμού rhynchophorus ferrugineus, σε εφαρμογή σχετικής απόφασης της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
* Στην εφημερίδα αναφέρεται ότι «ο κ. Νίκος Θυμάκης είναι γεωπόνος - σύμβουλος Πρασίνου και ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Φίλων των Φοινικοειδών, με πολλές δημοσιεύσεις για τα φοινικοειδή στην Ελλάδα και για τη διατήρηση και την εξάπλωση του κρητικού φοίνικα. (thymakis@agroartistico.com)». Μετά από επίσκεψη στον δικτυακό του τόπο πληροφορούμαστε ότι και ο ίδιος είναι εισαγωγέας φοινικοειδών.
Στο ίδιο φύλλο της εφημερίδας άλλο άρθρο του δρ. Δημήτριου Κοντοδήβα* για το ίδιο πρόβλημα έχει το τίτλο «τα φθηνά προϊόντα πληρώνονται ακριβά» και αναφέρεται στις επιπτώσεις των ανεξέλεγκτων εισαγωγών φοινικοειδών, σε άλλους εχθρούς των φοινικοειδών και καταλήγει να προτείνει, εκτός των άλλων, να εφαρμοστούν οι θεσμοθετημένοι περιορισμοί στις εισαγωγές.
Σύμφωνα με το άρθρο, η αθρόα εισαγωγή φοινικοειδών για καλλωπιστική χρήση στις ευρωπαϊκές χώρες της Μεσογείου την τελευταία δεκαετία έχει ήδη οδηγήσει σε σοβαρή οικονομική ζημιά χώρες όπως η Ισπανία, η Ιταλία, η Ελλάδα και η Κύπρος.
Ηδη από την προηγούμενη δεκαετία ο κόκκινος ρυγχωτός κάνθαρος (rhynchophorus ferrugineus coleoptera, curculionidae) εμφανίστηκε σε χώρες όπως το Ισραήλ, η Αίγυπτος και η Ιορδανία, όπου η καλλιέργεια της χουρμαδιάς (phoenix dactylifera) είναι μεγάλης οικονομικής σημασίας. Μόνο το Ισραήλ, δαπανώντας πάνω από 6.000.000 ευρώ και χρηματοδοτώντας επίσης τις χώρες με τις οποίες συνορεύει, κατόρθωσε να ελέγξει το πρόβλημα τηρώντας αυστηρά τους κανόνες του φυτοϋγειονομικού ελέγχου (= απαγόρευση εισαγωγής ή μετακίνησης φοινικοειδών από περιοχές που έχουν προσβολή, καταστροφή προσβεβλημένων φυτών, ανάρτηση δικτύου παγίδων).
Στη συνέχεια, όμως, το rhynchophorus ferrugineus εξαπλώθηκε στις χώρες της Βόρειας Μεσογείου, λόγω των εισαγωγών φοινικοειδών, προσβάλλοντας κατά κανόνα τον καλλωπιστικό κανάριο φοίνικα (phoenix).
Εκτός όμως από τον κόκκινο ρυγχωτό, έκαναν την εμφάνισή τους στην Ευρώπη κι άλλοι σοβαροί εχθροί των φοινικοειδών:
• Η πεταλούδα paysandisia archon (lepidoptera: castniidae), που είναι έντομο της Νεαρκτικής Ζώνης (Αργεντινή, Βραζιλία, Παραγουάη, Ουρουγουάη) και έχει ήδη εντοπιστεί σε Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα και Αγγλία.
• Το κολεόπτερο pseudophilus testaceus (coleoptera: cerambycidae), το οποίο κατάγεται από την Ασία. Ενα άτομο ανευρέθη το 2006 στη χώρα μας, ευτυχώς χωρίς να παρατηρηθούν άλλες προσβολές.
• Το κολεόπτερο diocalandra frumenti (coleoptera: curculionidae), έντομο με καταγωγή από τη Νοτιοανατολική Ασία και την Ωκεανία, έχει ήδη εντοπιστεί σε Αφρική, και Ν. Αμερική και ανευρέθη και στην Ισπανία.
Εκτός αυτών, σοβαρές απειλές αποτελούν και τα έντομα rhynchophorus palmarum (coleoptera, curculionidae - ιθαγενές της Kεντρικής και Nότιας Αμερικής) και oryctes spp. (coleoptera, scarabeidae - ιθαγενές της Ασίας).
Στη χώρα μας ήδη το rhynchophorus ferrugineus έχει προκαλέσει ζημιές πάνω 500.000 ευρώ, ενώ πληθαίνουν οι προσβολές τόσο από τον κόκκινο ρυγχωτό κάνθαρο όσο και από το paysandisia archon. Προς το παρόν, οι προσβολές είναι μόνο σε καλλωπιστικά φοινικοειδή και δεν έχουν επεκταθεί στις φυσικές συστάδες του ενδημικού είδους phoenix Theophrasti.
Ως εκ τούτων, καθίσταται άμεση η ανάγκη:
• Nα εφαρμοστούν αμέσως οι περιορισμοί στις εισαγωγές φοινικοειδών, όπως αυτοί περιγράφονται στην πρόσφατη (26/4/2007) εγκύκλιο του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (κάτι που έπρεπε να γίνει από το 2005).
• Tα αρμόδια υπουργεία να χρηματοδοτήσουν πρόγραμμα εκρίζωσης των εντόμων που απειλούν τα φοινικοειδή, στηρίζοντας τις προσπάθειες των επιστημόνων των περιφερειακών κέντρων φυτοπροστασίας, των δήμων, των νομαρχιών και των ερευνητικών ιδρυμάτων (κάτι που επίσης έπρεπε να γίνει από το 2005 και θα στοίχιζε τότε πολύ λιγότερο). Η μη λήψη άμεσων μέτρων θα μεγιστοποιήσει την οικονομική ζημιά, ενώ απειλεί και τη βιοποικιλότητα της πατρίδας μας (phoenix Theophrasti) ή με άλλα λόγια το κύρος της ως πολιτισμένης χώρας.
*Ο δρ Δημήτριος Χ. Κοντοδήβας είναι εντομολόγος στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο και γραμματέας της Ελληνικής Εντομολογικής Εταιρείας»
Σ.Ε. ecocrete
.
ecocrete.gr . |
Cavo Sidero
