1. Ένας κόσμος αυξανομένης κατανάλωσης:
Οι άνθρωποι σήμερα θέλουν να ικανοποιήσουν όλο και περισσότερες ανάγκες και επιθυμίες αγοράζοντας υλικά, των οποίων η παραγωγή κοστίζει αρκετή ενέργεια.
Ο κοινωνικό - οικονομικός προσανατολισμός του καταναλωτικού τρόπου ζωής με το σημερινό αστικο-βιομηχανικό μοντέλο ζωής, χαρακτηρίζεται από μονόπλευρη ποσοτική αύξηση της παραγωγής με μεγάλες απαιτήσεις για κέρδος υπερκατανάλωση και κατασπατάληση φυσικών πόρων και ενέργειας. Οι ανάγκες είναι τεχνικές και κατασκευάζονται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης με χορηγούς πολυεθνικές εταιρείες, που δημιουργούν μια ζήτηση για αντικείμενα που δεν είναι χρήσιμα και που το καθένα έχει σχεδιασθεί, για να φθαρεί όσο το δυνατόν ταχύτερα.
Ο σημερινός κόσμος παρά την οικονομική κρίση, βιώνει μια συνεχώς αυξανόμενη κατανάλωση παντοειδών αγαθών, ηλεκτρονικών, αυτοκινήτων, ύλης και ενέργειας που λόγω των θερμοδυναμικών νόμων, συνεπάγεται ρύπανση, εξάντληση φυσικών πόρων, αλλά και κατανάλωση ενέργειας από τις βιομηχανίες παραγωγής αγαθών. Επειδή όμως τίποτε δεν είναι άπειρο είναι σαφές ότι η κατανάλωση δεν μπορεί ν' αυξάνεται χωρίς περιορισμούς. Το ερώτημα είναι που βρίσκεται το όριο της κατανάλωσης, το σημείο εκείνο που θα ικανοποιεί βασικές ανάγκες και θα παρέχει ικανοποίηση και ευτυχία στο άτομο. Εκείνο που είναι σίγουρο είναι ο ανταγωνισμός στη κατανάλωση, οδηγεί σε καταναλωτική μανία. Σε μια κοινωνική συμπεριφορά δηλαδή "όπου σημασία δεν είναι τι αγαθά έχει ο καθένας, αλλά τι έχει σε σχέση με τον γείτονα". Η συμπεριφορά αυτή μεγεθύνεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και οδηγεί σε παράλογες απαιτήσεις, ενώ αποτελεί την αρχή της καταναλωτικής μανίας.

2. Καταναλωτική συμπεριφορά και ηθική:
H καταναλωτική συμπεριφορά συνδυάζει στοιχεία από πολλές επιστήμες. Είναι ενδεικτικό ότι η τέχνη της διαφήμισης βασίζεται στις επιστημονικές αρχές της ψυχολογίας για να επινοήσει εκείνα τα σλόγκαν που θα κατευθύνουν τις προτιμήσεις του καταναλωτή και θα χειραγωγήσουν τις επιθυμίες και τις ανάγκες του. Ο πολλαπλασιασμός των προσλαμβανομένων ερεθισμάτων μέσω του καταιγισμού των διαφημίσεων, που υποβοηθήθηκε καταλυτικά με την έλευση της ιδιωτικής τηλεόρασης και πλέον με τις νέες επικοινωνιακές τεχνολογίες του διαδικτύου, διέγειρε τις επιθυμίες του καθημερινού ανθρώπου, αύξησε το εύρος των αναγκών του και οδήγησε στο νέο μοντέλο της άκριτης και άκρατης καταναλωτικής κοινωνίας:ο άνθρωπος πλέον δεν καταναλώνει για να ζει, αλλά ζει για να καταναλώνει. Στο πλαίσιο αυτό, ο υπερκαταναλωτισμός των αναπτυγμένων χωρών συγκαταλέγεται στις βασικές αιτίες της φτώχειας του τρίτου κόσμου, με δεδομένο ότι πολλά από τα αγαθά που κατασπαταλούνται θα μπορούσαν να χορτάσουν, να ντύσουν και να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων εκεί.

Από αυτή την άποψη, ο υπερκαταναλωτισμός στερείται ηθικής διάστασης και αλτρουιστικού περιεχομένου, αφού περιστρέφεται γύρω από εγωιστικές διεργασίες αυτοϊκανοποίησης και αυτοπροσδιορισμού αξιών που αποδυναμώνουν ή και αγνοούν τη διαλεκτική των σχέσεων του ατόμου με τα άλλα άτομα γύρω του, αλλά και με το περιβάλλον. Η πλειονότητα των πολιτών - καταναλωτών δεν προβαίνουν συνήθως σε ηθικές αγορές, δηλαδή σε αγορές που στέλνουν συμβολικά το μήνυμα προς τις επιχειρήσεις για τον σεβασμό του περιβάλλοντος, είτε διότι οι ενημερωτικοί δίαυλοι της κοινωνίας - η οικογένεια, το σχολείο, οι κρατικές υπηρεσίες, οι εθελοντικές οργανώσεις - δεν επαρκούν για να μεταδώσουν στο κοινωνικό υποσυνείδητο το μήνυμα περί "περιορισμένης κατανάλωσης", είτε διότι μπροστά στις συμβατικές υποχρεώσεις των κυβερνήσεων και των εταιρειών για την προστασία του περιβάλλοντος θεωρούν εαυτούς αναρμόδιους να φέρουν κατ΄ αναλογία το βάρος μιας τέτοιας ευθύνης.
To αντίδοτο στην ηθική αυτή κατάπτωση είναι από θεολογικής άποψης η "ειλικρινής μετάνοια και εξομολόγηση" και από κοσμικής η "ανθρωπιά".

3. Υπερκατανάλωση και κατασπατάληση ενέργειας
Η υπερκατανάλωση δεν ορίζεται μόνο από το σύνολο των αγαθών που δαπανούμε χωρίς στην πραγματικότητα να χρειαζόμαστε, αλλά εμμέσως και από το σύνολο των βιομηχανικών παραγωγικών διαδικασιών που απαιτούνται για τη δημιουργία και εμπορική διάθεση αυτών των αγαθών. Η αλόγιστη αγορά προϊόντων προϋποθέτει την οργιώδη κατασπατάληση φυσικών ενεργειακών πόρων, αλλά και προκαλεί σχεδόν μη αναστρέψιμες περιβαλλοντικές βλάβες από την ασταμάτητη καύση τους. Για παράδειγμα. Για παράδειγμα τα τρόφιμα που συνήθως αγοράζουμε από τις υπεραγορές απαιτούν ενέργεια για την παραγωγή, συσκευασία, μεταφορά και ψύξη τους. Υπολογίζεται πως συνολικά το 17% της παραγόμενης ενέργειας πηγαίνει σε ατές τις διαδικασίες. Ακολούθως, η συσκευασία των τυποποιημένων ειδών δημιουργεί σκουπίδια και η κατανάλωση ενέργειας καυσαέρια, που συν τοις άλλοις επιτείνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Στην Ελλάδα, το πετρέλαιο και τα ορυκτά καύσιμα χρησιμοπούνται για την παραγωγή του 87% της ενέργειας που χρειαζόμαστε για την τροφοδότηση των καταναλωτικών αναγκών μας, με τις εναλλακτικές και πιο φιλικές για το περιβάλλον ενεργειακές πηγές να περιορίζονται συνολικά στο 13%.

Η κατανάλωση δεν ορίζεται μόνο από τα καταναλωτικά αγαθά, αλλά και από την ενέργεια που δαπανούμε για να τα δημιουργήσουμε. Ανήκουμε στην κοινωνία των κρεατοφάγων και άρα εκείνων που εμμέσως τρέφονται από πετρέλαιο. Ένα κιλό βοδινού κρέατος, απαιτεί για την παραγωγή του 5 κιλά καλαμποκιού και άλλων καρπών, 3.000 λίτρα νερού και την ενέργεια 2 λίτρων βενζίνης για να παραχθεί η τροφή του ζώου. Για να τραφούν οι κρεατοφάγοι της Γης απαιτείται το 40% της γεωργικής παραγωγής δημητριακών παγκοσμίως.
Οι μεταφορές είναι ο κατ' εξοχήν τομέας σπατάλης. Ταξίδια μεγάλων αποστάσεων με αεροπλάνα απαιτούν 10 φορές την κατά κεφαλήν ενέργεια αντίστοιχων ταξιδιών με τραίνο.Το αυτοκίνητο με ένα επιβάτη απαιτεί 1200 χιλιοθερμίδες /Km, ενώ το λεωφορείο 580 Κcal/Κm, το περπάτημα 60, και το ποδήλατο μόνο 20.

Ένα σύνηθες αυτοκίνητο έχει 1000 κιλά μέταλλο, 100 κιλά πλαστικό, ενώ η παραγωγή αυτών απαιτεί τεράστια ποσά ενέργειας, τοξικών υλικών και άλλων μορφών ρύπανσης. Η κατανάλωση υλικών ανήκει στο γενικότερο πλέγμα σπατάλης της ύλης. Το 1987 η Ιαπωνία είχε κατά κεφαλήν κατανάλωση είχε κατά κεφαλή κατανάλωση 582 κιλών χάλυβα, ενώ το Μπαγκλαντές 5, και το 1989 η Ιαπωνία είχε κατά κεφαλή κατανάλωση χαρτιού 222 κιλών, και το Μπαγκλαντές ενός μόνο. Η σπατάλη της ύλης βρίσκει την αποκορύφωση της στα είδη μιας χρήσης Εκατομμύρια πάνες για τα μωρά που οι Έλληνες αδειάζουν ετησίως στους σκουπιδότοπους, 183 εκατομμύρια ξυραφάκια, 2,7 εκατομμύρια μπαταρίες, 140 εκατομμύρια κυβικά μέτρα αφρώδους πολυστερίνης για συσκευασία, και 7,5 εκατομμύρια συσκευές τηλεόρασης που οι Αμερικάνοι πετούν στο περιβάλλον.
Για να περιορίσουμε την κατανάλωση, πρέπει να επεκταθούμε σε ένα τεράστιο φάσμα ενεργειών: Είναι δικό μας ζήτημα να ελαττώσουμε την σπατάλη της καταναλωτικής κοινωνίας, με περιορισμό της κατασπατάλησης της ενέργειας, του νερού, τροφής και μανιώδους χρησιμοποίησης υλικών μιας χρήσεως. Είναι δικό μας ζήτημα να ζητήσουμε την ευτυχία εκεί που πράγματι μπορεί να υπάρχει, στην αρμονική επικοινωνία και συμβίωση με τους συνανθρώπους μας και το περιβάλλον.

Πηγές: 1) Γιάννης Φίλης (Το λυκόφως του ανθρώπινου είδους). 2) Εcocrete.gr.ΣΠΑΠΕΚΕΕΚ. 3) Αριστοτέλης Σταμούλας (Συνήγορος του Καταναλωτή), 4) Google.gr

Μανόλης Βουτυράκης
Φυσικός Περιβ/γος
Πρόεδρος
Σ.Π. Α. Π.Ε Κ Ε Ε.Κ.

��� ������� �� ������ ������.
������ ����� �� ������ ������ � �� ��������� ��� ecocrete.gr ���.