Αγωγοί πετρελαίου και φυσικού αερίου

1) Ανακοίνωση διακοπής παροχής φυσικού αερίου:
Προβληματισμό στην Ευρώπη και ενεργειακή κρίση στα Βαλκάνια, προκαλεί εδώ και μια εβδομάδα, η διακοπή παροχής φυσικού αερίου μετά την απόφαση της Μόσχας να σταματήσει τη ροή του λόγω οφειλών της Ουκρανίας στη Gazpron. "H Ρωσία διέκοψε πλήρως την Τετάρτη τη μεταφορά αερίου μέσω Ουκρανίας" ανακοίνωσε ο εκπρόσωπος της θυγατρικής εταιρείας Υδρογονανθράκων Naftogaz. Συνέπεια της ενέργειας διακοπής είναι σοβαρά ενεργειακά προβλήματα στις χώρες των Βαλκανίων, όπως : Βουλγαρία, Σερβία, Βοσνία -Ερζεγοβίνη, Ρουμανία. Αν συνεχιστεί η διακοπή θα έχει σοβαρό πρόβλημα και η Ελλάδα που θα επηρεάσει αρνητικά πρώτα τους μεγάλους καταναλωτές και στη συνέχεια 400.000 νοικοκυριά περίπου. Παρά το γεγονός ότι υπεγράφη συμφωνία αξιωματούχων της Ε.Ε. και εκπροσώπων Ρωσίας και Ουκρανίας, η οποία αφορά την παρουσία παρατηρητών για την ομαλή ροή του φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας, η διακοπή του φυσικού αερίου από τη Ρωσία εξακολουθεί να υφίσταται και σήμερα (12-1-2008), με αποτέλεσμα να έχουν παγώσει αρκετές περιοχές των Βαλκανίων και της Ε.Ε.
Τα παραπάνω γεγονότα επαναφέρουν το θέμα της απεξάρτησης της Ε.Ε. από το πετρέλαιο και φυσικό αέριο και η υιοθέτηση των φιλικών προς το περιβάλλον, ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, των οποίων η τεχνολογία έχει προχωρήσει και έχει γίνει αποδεκτή από το σύνολο των εταίρων.

2) Προκλήσεις και γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί στην ευρύτερη περιοχή N.A Ευρώπης:
O ενεργειακός τομέας στην Ευρώπη και κατ’ επέκταση και στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων και της Ν.Α Ευρώπης, βρίσκεται σήμερα σε περίοδο βαθιών διαρθρωτικών αλλαγών, αντιμετωπίζοντας μια σειρά από στρατηγικού χαρακτήρα προκλήσεις, που θα μπορούσαν να συνοψιστούν στα ακόλουθα:
- το άνοιγμα των αγορών εργασίας στον ανταγωνισμό και η ανάπτυξη νέων, σύνθετων επιχειρηματικών μοντέλων.
- η σημαντική αύξηση των τιμών ενέργειας και η επίμονη διατήρηση τους σε πολύ υψηλά επίπεδα τα τελευταία χρόνια.
- η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού
- η υλοποίηση μεγάλων έργων ενεργειακών υποδομών και διασυνδέσεων για τη μεταφορά ενέργειας.
- η έγκαιρη αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και η προστασία του περιβάλλοντος.
Δεδομένων των αλλαγών αυτών και των περιβαλλοντικών ανησυχιών, τα μεγάλα θέματα που ανακύπτουν σήμερα για την Ν.Α Ευρώπη είναι αυτά που συνδέονται με την επάρκεια και την ασφάλεια της ενεργειακής τροφοδοσίας, καθώς και με την περιβαλλοντική αναβάθμιση των ενεργειακών συστημάτων, μέσω των σύγχρονων ενεργειακών τεχνολογιών και της διεύρυνσης της χρήσης των λιγότερο επιβαρυντικών για το περιβάλλον μορφών ενέργειας όπως ΑΠΕ και το φυσικό αέριο.
Οι γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί μεταξύ των δύο βασικών αντιπάλων (των ΗΠΑ και της Ρωσίας), αλλά και μεταξύ αυτών και των δύο βασικών πόλων του τετραγώνου (δηλ. της Ευρώπης και των, επηρεάζουν τις γεωπολιτικές ισορροπίες και αλλάζουν συχνά τις σφαίρες επιρροής τους στα Βαλκάνια και σε άλλες περιοχές του πλανήτη
Στο σκληρό ενεργειακό παιχνίδι μεταξύ Η.Π.Α και Ρωσίας που βρίσκεται σε εξέλιξη, νικητής αναδεικνύεται (την τελευταία δεκαετία τουλάχιστον) η δεύτερη, χάρις στην αριστοτεχνική στρατηγική του Προέδρου Πούτιν.

3) Η στρατηγική της Ρωσίας στον τομέα των αγωγών :
H Ρωσία είναι γνωστό ότι διαθέτει τα πλουσιότερα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου στο κόσμο. Ειδικά στο φυσικό αέριο τα βεβαιωμένα αποθέματα της υπολογίζονται σε περίπου 50 τρις κ.μ., που αντιστοιχούν στο 27% των παγκόσμιων αποθεμάτων.
Το 2007 η παραγωγή πετρελαίου στη Ρωσία έφτασε τα 490 εκ τόνους, ποσότητα που αντιστοιχεί στο 11,5 της παγκόσμιας παραγωγής.
Αντίστοιχα η παραγωγή φυσικού αερίου ξεπέρασε τα 660 δις κ.μ. εκ των οποίων τα 550 παρήγαγε ο ρωσικός κρατικός κολοσσός Gazpron.
H Gazprom είναι τις τελευταίες δεκαετίες ο βασικότερος προμηθευτής αερίου της Ευρώπης.Το μερίδιο της επί των συνολικών εισαγωγών αερίου ήταν κατά το 2007 36% και οι ποσότητες αερίου που διέθεσε έφτασαν τα 150 δις κ.μ. που αντιστοιχούν στο 25% της συνολικής κατανάλωσης αερίου στην Ευρώπη.

Η ενεργειακή στρατηγική της Ρωσίας έχει δύο διαστάσεις : μια ενεργητική και μια προληπτική.
Στην πρώτη εντάσσονται κινήσεις και επιλογές στρατηγικού χαρακτήρα για :
-μια πιο ενεργή εμπορική παρουσία στις αγορές κυρίως της Ευρώπης, μέσω μικτών επιχειρήσεων (βλέπε θυγατρικές της Gazprom σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδος, όπου από κοινού με τον όμιλο Κοπελούζου έχει ιδρύσει την εταιρεία PROMETHEUS GAS) εξαγορές ενεργειακών επιχειρήσεων σε άλλες χώρες (περίπτωση της σερβικής ΝΙS
- προώθηση αγωγών αερίου (συνήθως σε συνεργασία με μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες όπως η ιταλική ΕΝΙ και οι γερμανικές ΕΟΝ, ΒΑΣF και Windershail) που αποσκοπούν στο να παρακαμφθούν χώρες στις οποίες οι ΗΠΑ έχουν μεγάλη πολιτική επιρροή (βλέπε αγωγό Blue Stream, για την παράκαμψη κυρίως της Ουκρανίας, αλλά και τα εν εξελίξει σχέδια North Stream και South Stream, για παράκαμψη κυρίως της Ουκρανίας, αλλά και της Πολωνίας και της Τουρκίας)
- προώθηση αγωγών πετρελαίου και αερίου για την τροφοδοσία της διψασμένης για ενέργεια αγοράς της Κίνας
- άμεση παρουσία και εμπλοκή σε παραγωγικές δραστηριότητες (αέριο αγωγών και LNG) εκτός Ρωσίας (βλέπε περιπτώσεις Νιγηρίας, Λιβύης κ.λ.π)
- ένταξη του LNG (φυσικό αέριο υπό πίεση) στο παραγωγικό portfolio της χώρας, με στόχο τις αγορές της ¶πω Ανατολής.

Στην προληπτική διάσταση της ενεργειακής στρατηγικής της Ρωσίας εντάσσονται:
- Οι κινήσεις της για τον αποκλεισμό του Ιράν από προμηθευτές αερίου της Ευρώπης, δεδομένου ότι, η χώρα αυτή αποτελεί τον σοβαρότερο εν δυνάμει ανταγωνιστή της στην προμήθεια αερίου.
- Οι κινήσεις της για δέσμευση μα μακροχρόνια συμβόλαια πολύ μεγάλων ποσοτήτων αερίου από χώρες με πλούσια κοιτάσματα, όπως πχ. Το Τουρκμενιστάν και το Καζακστάν, που είχαν ως αποτέλεσμα να ακυρώσουν στη πράξη τα σχέδια των ΗΠΑ να αποτελέσουν οι χώρες αυτές εναλλακτικούς προμηθευτές της Ευρώπης, μέσω του γνωστού σχεδίου του Trans Caspian Pipeline, ενώ ταυτόχρονα της εξασφαλίζουν φθηνό αέριο, για να το διαθέτει σε χώρες του πρώην σοβιετικού μπλοκ, όπου οι τιμές προμήθειας του αερίου για ιστορικούς λόγους παραμένουν ακόμη και σήμερα σε χαμηλότερα επίπεδα, σε σχέση με τις αντίστοιχες τιμές προς τις χώρες της Δυτικές Ευρώπης.
- Οι κινήσεις για νέους αγωγούς μεταφοράς πετρελαίου και αερίου, που σε συνδυασμό με όσα αναπτύχθηκαν προηγούμενα, στοχεύουν στο να υποβαθμίσουν ή και να ακυρώσουν πλήρως την προοπτική άλλων έργων επιρροής Η.Π.Α, όπως είναι οι πετρελαιαγωγοί Bacu- Ceyhan και ΑΜΒΟ και οι αγωγοί αερίου Nabucco και Τrans Caspian Pipeline.
Μετά από τα παραπάνω προκύπτει, ότι στην εποχή μας που μαίνεται ο διπλωματικός πόλεμος και οι γεωστρατηγικοί ανταγωνισμοί για τον έλεγχο των πηγών προμήθειας πετρελαίου και φυσικού αερίου, καθώς και των δρόμων μεταφοράς τους προς τις μεγάλες αγορές του πλανήτη, απαιτούνται εκ μέρους των χωρών της Ν.Α Ευρώπης γενικά και της χώρας μας ειδικότερα, προσεκτικοί χειρισμοί και ενεργή διπλωματία, προκειμένου να διασφαλιστεί η επάρκεια και η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της περιοχής στις επόμενες δεκαετίες.

Πηγές : 1) Περιβάλλον & Δίκαιο/ 3/2008, 2) Εcocrete.gr.3) Ecotec.gr 4) Ημερίδα του ΕΦΟΝ με θέμα : “Επίκαιρα ζητήματα Δικαίου Περιβάλλοντος και ενεργειακής στρατηγικής’’. 5) Google.gr

Μανόλης Βουτυράκης
Φυσικός Περιβ/γος
Πρόεδρος Σ.Π.Α.Π.Ε.Κ.Ε.Ε.Κ

��� ������� �� ������ ������.
������ ����� �� ������ ������ � �� ��������� ��� ecocrete.gr ���.