Τα τελευταία χρόνια γίνεται συχνά συζήτηση σχετικά με τα μεταλλαγμένα, ή σωστότερα "γενετικώς τροποποιημένα είδη". Έχουν γραφεί άρθρα για την χρησιμότητά τους, αλλά και για τα προβλήματα που μπορούν να προκαλέσουν στη φύση και στον άνθρωπο. Η όλη συζήτηση περί γενετικά τροποποιημένων ειδών μου φέρνει στο μυαλό κάποια παλιά μου απορία -παράπονο- σχετικά με τον παραγκωνισμό της θεωρίας της Εξέλιξης των ειδών στην διδακτέα ύλη του σχολείου.

Η Θεωρία της Εξέλιξης των Ειδών, γνωστή και ως θεωρία του Δαρβίνου, διατυπώθηκε αρχικά τον 19ο αιώνα και ενώ άρχισε να διδάσκεται στα ελληνικά πανεπιστήμια λίγο πριν την κατοχή, στην διδακτέα ύλη της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μπήκε μετά τη μεταπολίτευση με την Βιολογία του καθηγητή Κριμπά στη Β Λυκείου. Στα σημερινά βιβλία, αποτελεί το τελευταίο κεφάλαιο της Βιολογίας Γ Γυμνασίου, της Β και της Γ Λυκείου το οποίο όμως, δεν διδάσκεται.

Το κεφάλαιο αυτό αναφέρεται στους μηχανισμούς της Εξέλιξης των ειδών και ένας από αυτούς είναι η Φυσική επιλογή.
Φυσική επιλογή, με πολύ απλά λόγια, σημαίνει ότι επιβιώνουν αυτοί οι οργανισμοί που έχουν τα καταλληλότερα χαρακτηριστικά. π.χ. οι δεινόσαυροι εξαφανίσθηκαν γιατί δεν είχαν μηχανισμό να αντιμετωπίσουν την πτώση της θερμοκρασίας της γης. Κάποιος που τα διδάσκει μπορεί να βρει εκατοντάδες πιο επιτυχημένα παραδείγματα. Πρόσφατα στο σεμινάριο του Αρχέλωνα αναφέρθηκε ότι ένας από τους λόγους που κατάφεραν οι χελώνες να επιβιώσουν τόσα εκατομμύρια χρόνια είναι το ότι γεννούν πολλά αυγά.

Η διδακτική αξία των θεωριών αυτών είναι πολλαπλή. Η θεωρία της εξέλιξης των ειδών θα μπορούσε να είναι η βάση για την διδασκαλία της Βιολογίας των ειδών (Βοτανική και Ζωολογία), όπως ήταν το προηγούμενο βιβλίο της Α Γυμνασίου, το οποίο όμως είχε κάποιες δυσκολίες στη διδασκαλία του, και έχει αντικατασταθεί από νεότερο.
Από την άλλη μεριά η γνώση της θεωρίας της Φυσικής Επιλογής χρησιμεύει στον καταναλωτή να κατανοήσει για ποιο λόγο κάποια απορρυπαντικά, χρώματα, τα πρόσθετα τροφίμων και κάποιες "νέες" τροφές αποδεικνύονται βλαβερά για την υγεία μας (είναι, κατά την άποψή μου, επειδή δεν έχουν περάσει από το φίλτρο της Φυσικής Επιλογής).
 
Θεωρώ ότι το θέμα αυτό πρέπει να απασχολήσει τους συγγραφείς των σχολικών βιβλίων καθώς και αυτούς που σχεδιάζουν τα αναλυτικά προγράμματα. Καλό θα ήταν επίσης να μαθαίνουν για την θεωρία αυτή οι εκπαιδευτικοί που, στα πλαίσια της Περιβαλλοντικής εκπαίδευσης ασχολούνται με θέματα σχετικά με την Βιοποικιλλότητα, όπως π.χ. για τα φυτά της Κρήτης κ.λ.π. Χρήσιμη είναι επίσης και στην Αγωγή Υγείας και στην Αγωγή Καταναλωτή.

Στην ιστοσελίδα www.biology4u.gr του συλλόγου βιοεπιστημόνων της Ελλάδας μπορείτε να βρείτε σχετική ενημέρωση και ψηφοφορία. Στις ΗΠΑ το κεφάλαιο της Εξέλιξης αντικαταστάθηκε πριν λίγα χρόνια με άλλη θεωρία στην διδακτέα ύλη κάποιας τάξης (νομίζω της Κ12) και δημιουργήθηκε μεγάλη διαφωνία μεταξύ των δασκάλων. Δεν ξέρω την διδακτική αξία της άλλης θεωρίας, όμως αυτή δεν ήταν η μόνη περίπτωση "πολέμου" ενάντια στη Δαρβινική θεωρία και η συγκεκριμένη αντικατάσταση έγινε (συμπτωματικά;) την εποχή που είχε αρχίσει η καλλιέργεια των μεταλλαγμένων.
Την ίδια περίπου εποχή στα ελληνικά σχολικά βιβλία μπήκε, σε πολύ προνομιούχα θέση, το κεφάλαιο που εξηγεί πολύ κατανοητά πως δουλεύει η Γενετική Μηχανική. Δηλαδή στην Γ Γυμνασίου μαθαίνουν τι ακριβώς είναι τα Γενετικά Τροποποιημένα. Παράλληλα είχε γίνει στην τηλεόραση και στον τύπο αρκετά μεγάλη αναφορά (για μια σχετική πρακτική, την κλωνοποίηση) την Dolly, είδαμε φωτογραφίες της κ.λ.π. Έτσι οι μαθητές είδαν με κάπως μεγάλο ενδιαφέρον το κεφάλαιο για την γενετική τροποποίηση, επειδή είχαν την περιέργεια να μάθουν πως γίνεται αυτό το πραγματικά εντυπωσιακό δημιούργημα.

Με την ευρεία χρήση των γενετικά τροποποιημένων προκύπτει ένα πολύ σοβαρό ζήτημα. Ότι τα γενετικά τροποποιημένα προϊόντα που καλλιεργούνται μπορούν να βλάψουν τις παραδοσιακές καλλιέργειες, λόγω ακριβώς της Φυσικής Επιλογής. Έχουν κατασκευασθεί με σκοπό να επιβιώνουν σε δυσκολότερες συνθήκες. Δεν τα βλάπτουν δηλαδή, οι εχθροί που βλάπτουν τα άλλα είδη, και τελικά τα γενετικά τροποποιημένα μπορούν να επικρατήσουν.

Θα ήθελα με την άποψή μου αυτή να ζητήσω την γνώμη των σχετικών εκπαιδευτικών για να ανοίξει μια συζήτηση για το περιεχόμενο των Αναλυτικών Προγραμμάτων της Βιολογίας.

Αντιγράφω εδώ ένα μικρό απόσπασμα από άρθρο του καθηγητή Αλλαχιώτη στο Βήμα 12-9-1999:

...Γιατί ο σύγχρονος ενεργός πολίτης πρέπει να γνωρίζει βασικά πράγματα για την οργάνωση της ζωής ώστε να μπορεί να αποδοκιμάσει ή να χειροκροτήσει π.χ. τους γενετικούς νεωτερισμούς, την κλωνοποίηση του ανθρώπου, την απελευθέρωση των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών στη φύση, τη σημασία της βιοποικιλότητας, της αειφόρου ανάπτυξης και της διαχείρισης του περιβάλλοντος γενικότερα, αλλά και πολλών άλλων ανακαλύψεων τις οποίες χειρίζεται, με το αζημίωτο, μια μικρή μειονότητα.
Και από την Ελευθεροτυπία 30-8-2000 κάτι σχετικό για βιβλίο Ιστορίας που αναφερόταν στη θεωρία: ...Η τρίτη "δίκη του πιθήκου" είναι πολύ πρόσφατη. Ξεκίνησε το 1984 με την εξέγερση των ορθόδοξων φονταμενταλιστών εναντίον του σχολικού βιβλίου του Σταυριανού και ολοκληρώθηκε στην αρχή της δεκαετίας του '90 με την τελική απόσυρση του "βλάσφημου" εγχειριδίου. Η υπόθεση αυτή σημάδεψε την αδυναμία της πολιτείας να επιβάλει το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που επιλέγουν οι επιστημονικοί της σύμβουλοι και επιβεβαίωσε το βέτο της Ιεραρχίας σε όλο το εύρος του διδακτικού προγράμματος, και όχι μόνο στο μάθημα των θρησκευτικών.

Μάιος 2006
Αναστασία Παπανικολάου
Φυσιογνώστρια

��� ������� �� ������ ������.
������ ����� �� ������ ������ � �� ��������� ��� ecocrete.gr ���.