|
Τα κρίσιμα περιβαλλοντικά προβλήματα της Κρήτης |
|
|
|
Παγκρήτιο Δίκτυο Οικ. Οργ. -
Φυσικό Περιβάλλον, Φυσικοί Πόροι της Κρήτης
|
|
Αριστείδης Παπαδάκης
,
Παρασκευή, 16 Νοέμβριος 2007
|
Η
σύντομη αυτή ομιλία έχει θέμα τα κρίσιμα περιβαλλοντικά προβλήματα της
Κρήτης και προφανώς θα περιμένετε να απαριθμήσω αυτά τα προβλήματα,
πράγμα που θα γίνει, με κάποιο τρόπο, στη συνέχεια. Όμως, το πιο
κρίσιμο από όλα τα προβλήματα που έχει σαν αποτέλεσμα όλα τα άλλα είναι
ακριβώς αυτό: η στρεβλή, η δήθεν, η ύποπτη ανάπτυξη που μας επιβάλλεται
μέσα από ένα πλέγμα διαφθοράς των μεγάλων και μικρών συμφερόντων με την
πολιτική εξουσία...
Εισαγωγή
Είναι αλήθεια ότι οι οικολογικές οργανώσεις, μέσα στο κλίμα της επιδείνωσης των περιβαλλοντικών προβλημάτων και γενικότερα της υποβάθμισης της ποιότητας ζωής, είναι γενικά συμπαθείς στον κόσμο που, σήμερα, είναι πιο ευαισθητοποιημένος σε σχέση με το παρελθόν.
Είναι όμως αλήθεια ότι, οι οικολογικές οργανώσεις, αν και μερικές φορές συσπειρώνουν περισσότερο κόσμο απ' ό,τι άλλες κινήσεις ενεργών πολιτών δεν κατάφεραν ακόμα να συγκροτήσουν ένα ισχυρό οικολογικό κίνημα που να φέρνει αποτελέσματα και να συγκρούεται με επιτυχία με τα συμφέροντα. Αυτό οφείλεται σε πολλούς λόγους. Ένας από αυτούς είναι ότι επειδή κατά κανόνα στη χώρα μας τα λεγόμενα "αναπτυξιακά" έργα είναι πολύ βλαβερά για το φυσικό περιβάλλον, οι οικολόγοι, που βρέθηκαν να είναι οι μόνοι που μάχονται για να τα σταματήσουν, συχνά, κατηγορήθηκαν ότι είναι εναντίον της ανάπτυξης.
Όσοι παρακολουθούν από κοντά τους αγώνες των οικολογικών ομάδων, τα τελευταία χρόνια, μπορούν να διαβεβαιώσουν ότι αυτό δεν είναι αλήθεια. Δηλαδή ότι οι οικολογικές οργανώσεις δεν αντιμάχονται αλλά, αντίθετα, υπερασπίζονται την ανάπτυξη, απλά την ορίζουν στην ουσιαστική της διάσταση, σ' εκείνο που συνηθίσαμε τον τελευταίο καιρό να αποκαλούμε βιώσιμη τοπική ανάπτυξη.
Η σύντομη αυτή ομιλία έχει θέμα τα κρίσιμα περιβαλλοντικά προβλήματα της Κρήτης και προφανώς θα περιμένετε να απαριθμήσω αυτά τα προβλήματα, πράγμα που θα γίνει, με κάποιο τρόπο, στη συνέχεια. Όμως, το πιο κρίσιμο από όλα τα προβλήματα που έχει σαν αποτέλεσμα όλα τα άλλα, τα επιμέρους, είναι ακριβώς αυτό: η στρεβλή, η δήθεν, η ύποπτη ανάπτυξη που μας επιβάλλεται μέσα από ένα πλέγμα διαφθοράς των μεγάλων και μικρών συμφερόντων με την πολιτική εξουσία και με μοναδικό σκοπό το κέρδος, αδιαφορώντας για την χαμηλή ποιότητα ζωής που επιφυλάσσεται για μας και για τις επόμενες γενιές.
Βιώσιμη Τοπική Ανάπτυξη ή άγρια στρεβλή ανάπτυξη;
Είναι χρήσιμο λοιπόν να επιστρέψουμε στο θρανίο για να ορίσουμε τι ακριβώς εννοούμε όταν λέμε "ανάπτυξη". Η ίδια η λέξη δεν σημαίνει τίποτα το αρνητικό, είναι συνώνυμη με την άνθιση, τη βελτίωση, την εξάπλωση. Μιλάμε, όμως, για την άνθιση και βελτίωση της ποιότητας της ζωής των ανθρώπων και του συγκεκριμένου χώρου στον οποίο κινούνται, δηλαδή του περιβάλλοντος ή μιλάμε μόνο για την άνθιση των λογαριασμών των ολίγων στις Ελβετικές τράπεζες, αδιαφορώντας για την εξάντληση των φυσικών πόρων και την συνεχή υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος κάθε τόπου;
Χρειάζεται λοιπόν να θέσουμε κάποια όρια και περιορισμούς στο τι εννοούμε όταν λέμε ανάπτυξη. Να την χαρακτηρίσουμε βιώσιμη για να την έχουμε και στο μέλλον και να την χαρακτηρίσουμε και τοπική για να αφορά στον κάθε τόπο, να μην είναι ξένη. Σ' αυτό το σημείο θα επιχειρήσουμε να δώσουμε έναν ορισμό σε αυτό που ονομάζουμε βιώσιμη τοπική ανάπτυξη.
Η βιώσιμη τοπική ανάπτυξη λοιπόν είναι αυτή που σχεδιάζεται, προέρχεται και στηρίζεται από τις τοπικές κοινωνίες, με την ενεργό συμμετοχή των πολιτών και έχει σκοπό τη διατήρηση μέσα στο χρόνο σταθερής επάρκειας, διαθεσιμότητας και ποιότητας φυσικών πόρων και υγιούς περιβάλλοντος, για να εξασφαλίζουν αυτά στη συνέχεια ευημερία με επαρκές και σταθερό εισόδημα, απασχόληση, μόρφωση, υγεία, ποιότητα ζωής, κοινωνικούς δεσμούς συνοχής και προστασία της τοπικής ταυτότητας.
Όλοι γνωρίζουμε ότι στην Κρήτη οι κλιματολογικές συνθήκες δεν είναι παντού ιδιαίτερα ευνοϊκές για την επάρκεια φυσικών πόρων όπως το νερό και το γόνιμο έδαφος. Γνωρίζουμε επίσης ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες στο νησί μας έχουν διαμορφώσει, εδώ και χιλιάδες χρόνια, σε πολύ μεγάλο βαθμό το τοπίο και γι' αυτό το λόγο οι ισορροπίες που διατηρούν το φυσικό περιβάλλον υγιές είναι εξαιρετικά ευαίσθητες.
Ακόμα περισσότερο γνωρίζουμε ότι στις μέρες μας η άγρια και ασχεδίαστη, ή πλημμελώς και άστοχα σχεδιασμένη, ανάπτυξη στους τομείς του τουρισμού, της οικοδομής, της βιομηχανίας αλλά και της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, έχει δώσει την ψευδαίσθηση μιας ευημερίας. Στην πραγματικότητα έχει ασκήσει μια πρωτοφανή πίεση στο περιβάλλον και στους πόρους με αποτέλεσμα να διασπαστούν, πολλές φορές αμετάκλητα, εκείνες οι λεπτές ισορροπίες του παρελθόντος.
Διαμετακομιστικός σταθμός στον κόλπο της Μεσαράς
Μια πολύ σαφή εικόνα αυτής της κατάστασης μας δίνει η πεδιάδα και ο κόλπος της Μεσαράς, όπου οι σπουδαίες προϋποθέσεις βιώσιμης ανάπτυξης που έχει ο τόπος, όπως η τεράστια γεωργική δυναμική, η μοναδική αρχαιολογική σπουδαιότητα και οι άφθονοι φυσικοί και πολιτιστικοί πόροι αφήνονται εδώ και δεκαετίες στην υποβάθμιση. Σαν χαριστική βολή έρχεται στη συνέχεια η επαπειλούμενη εγκατάσταση του, τερατώδους έμπνευσης, διαμετακομιστικού σταθμού στη Νότια Κρήτη με σκοπό να μετατρέψει την πεδιάδα και τον κόλπο της Μεσαράς σε βιομηχανική περιοχή μεγάλης έντασης. Είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα άγριας, καταστροφικής και στρεβλής ανάπτυξης που προωθείται συστηματικά μέσα από αδιαφανείς διαδικασίες, παραπληροφόρηση και αποκλεισμό της τοπικής κοινωνίας από τον σχεδιασμό και τις αποφάσεις.
Ενεργειακό ζήτημα
Την ίδια εικόνα μπορούμε να δούμε και στις πολιτικές της ενέργειας. Με αποφάσεις που παίρνει η κεντρική διοίκηση, η ΔΕΗ, η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας και το λόμπυ των εταιρειών πετρελαίου και με την στήριξη της διορισμένης από την κυβέρνηση περιφερειακής διοίκησης, εγκαθίστανται και επεκτείνονται συνεχώς σε όλο το νησί εξαιρετικά ρυπογόνοι πετρελαϊκοί σταθμοί. Λινοπεράματα, Ξηροκαμάρα και Αθερινόλακκος καταγγέλθηκαν και πολεμήθηκαν από τους πολίτες και τις οικολογικές οργανώσεις, δυστυχώς χωρίς αποτέλεσμα.
Η Κρήτη είναι προικισμένη με ανεξάντλητους πόρους όπως οι ισχυροί άνεμοι και οι ηλιοφάνεια και θα μπορούσε με άνεση να εξασφαλίσει την ενεργειακή της αυτάρκεια και παράλληλα να είναι πρωτοπόρος στην μάχη για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Αντί γι' αυτό, οι εγκαταστάσεις αιολικών και φωτοβολταϊκών πάρκων γίνονται άλλο ένα επιχειρηματικό παιχνίδι που παίζεται από τους ίδιους παίκτες στο ίδιο τραπέζι της έλλειψης χωροταξικού σχεδιασμού και της αδιαφάνειας με αποτέλεσμα οι πολίτες να βλέπουν με δυσπιστία τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Κάθε πρόταση από Δήμους για αιολικά ή φωτοβολταϊκά πάρκα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και κάθε άλλη εναλλακτική τεχνολογική πρόταση μπαίνει στα συρτάρια ενώ οι πετρελαϊκοί σταθμοί αυξάνονται και πληθύνονται.
Διαχείριση υδατικών πόρων
Η ίδια απογοητευτική τακτική εφαρμόζεται και στη διαχείριση του πιο πολύτιμου φυσικού πόρου, του νερού. Όλες ανεξαιρέτως οι ενέργειες για την εκμετάλλευση του νερού στο νησί μας γίνονται σε βάρος της ποιότητας και της επάρκειάς του. Ο υδροφόρος ορίζοντας έχει υφαλμυρωθεί σχεδόν σε όλες τις ακτές σε μεγάλο βάθος ενώ το καινούργιο φρούτο που προωθούν εταιρίες είναι η αφαλάτωση. Οι απληροφόρητοι πολίτες φαντάζονται την μετατροπή του θαλασσινού νερού σε γλυκό χωρίς να ενημερώνονται για τις συνέπειες που θα είναι η ρύπανση των ακτών και η τεράστιες απαιτήσεις σε ενέργεια και χρήμα. Η εικόνα συμπληρώνεται με χιλιάδες παράνομες γεωτρήσεις και μερικά μεγάλα, φαραωνικής έμπνευσης πεδινά φράγματα όπως στον Αποσελέμη, στο Αμάρι, στη Φανερωμένη και στο Μπραμιανό που κλέβουν ή θα κλέβουν το νερό από γειτονικές υδρογεωλογικές λεκάνες με εκτροπές χειμάρρων, με τεράστιο περιβαλλοντικό και οικονομικό κόστος και αμφισβητούμενα αποτελέσματα. Το παράδειγμα που μας δίνει η ερημοποίηση τεράστιων περιοχών του πλανήτη από αυτές τις πρακτικές εξακολουθεί να μας είναι αδιάφορο.
Οι λύσεις που προτείνουν οι ερευνητικές ομάδες των πανεπιστημίων και υποστηρίζουν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τον εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα με μικρά ανασχετικά φράγματα φιλικά στο περιβάλλον, υιοθέτηση σύγχρονων τεχνικών ποτίσματος, πολιτικές εξοικονόμησης νερού, περιορισμό των απωλειών στα δίκτυα, αντιμετωπίζονται με αδιαφορία γιατί απαιτούν πράγματα που δεν διαθέτουμε. Δεν διαθέτουμε καν οριοθέτηση των υδρογεωλογικών λεκανών, δεν εφαρμόζουμε χωροταξικό σχεδιασμό, δεν δίνουμε πόρους στην τοπική αυτοδιοίκηση και γενικά είμαστε αλλεργικοί σε κάθε έννοια μακροχρόνιου σχεδιασμού.
Ερημοποίηση, προστατευόμενες περιοχές, γήπεδα γκολφ κ.ά.
Με τον ίδιο τρόπο συμπεριφερόμαστε και στον άλλο πολύτιμό μας πόρο, το έδαφος. Τα βουνά επί δεκαετίες γυμνώνονταν με την υπερβόσκηση από τη βλάστηση και το έδαφος για τη συντήρηση μιας προβληματικής κτηνοτροφίας που ασκήθηκε κυρίως από ανεκπαίδευτους νέους κτηνοτρόφους για την είσπραξη των επιδοτήσεων. Από την άλλη οι απληροφόρητοι δημοτικοί άρχοντες και οι ίδιοι οι κτηνοτρόφοι γέμισαν όλες τις πλαγιές με πρόχειρους και ασχεδίαστους δρόμους που λειτουργούν σαν χείμαρροι λάσπης κατεβάζοντας από τα βουνά χιλιάδες τόνους εδάφους με κάθε βροχή. Την καταστροφή ολοκληρώνουν οι αυτοσχέδιες αναβαθμίδες που ανοίγονται με τις μπουλντόζες και η εγκατάλειψη των ξερολιθιών που τόσο σοφά συντηρούσαν οι πρόγονοί μας.
Ενώ η Unesco και δεκάδες άλλοι οργανισμοί και προγράμματα σε όλο τον πλανήτη κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την εξάπλωση της ερημοποίησης, εδώ ενεργούμε σαν να μη συμβαίνει τίποτα. Κανένα πρόγραμμα ενημέρωσης δεν έχει εφαρμοστεί ποτέ ενώ οι τελευταίες κυβερνήσεις έκαναν το ελάχιστο, σύμφωνα με την υποχρέωση της χώρας μας, να ιδρύσουν την Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέμηση της Απερήμωσης, μια επιτροπή που όμως άφησαν χωρίς πόρους και αρμοδιότητες, μια επιτροπή …φάντασμα.
Η αδιαφορία και η εγκατάλειψη είναι γενικά η πολιτική που εφαρμόζεται από το κράτος και τις κυβερνήσεις και στο καθεστώς των προστατευόμενων και των δασικών περιοχών του νησιού μας. Ενώ αποτελούν παγκόσμια φυσική κληρονομιά και σπουδαίο αναπτυξιακό πόρο δεν ιδρύονται οι φορείς διαχείρισής τους και δεν προστατεύονται με κανένα τρόπο.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Διότι η ίδρυση φορέων διαχείρισης, η εφαρμογή πολιτικών κατά της απερήμωσης, η οριοθέτηση και προστασία της παραλίας θα επέβαλε περιορισμούς στη χρήση της γης. Γιατί με αυτόν τον τρόπο οι προστατευόμενες περιοχές, οι παραλίες και οι δασικές εκτάσεις παραμένουν εκτεθειμένες στις ορέξεις του κάθε επιχειρηματία που βρίσκει σ' αυτές δωρεάν ή πολύ φτηνή γη για να σχεδιάζονται και να κατασκευάζονται δεκάδες γήπεδα γκολφ, χιλιάδες παραθεριστικές κατοικίες, τεράστια ξενοδοχεία ακόμη και λατομεία, κλέβοντας αυτόν τον σπουδαίο φυσικό και αναπτυξιακό πόρο από τις τοπικές κοινωνίες, πετώντας τους μόνο μερικά ψίχουλα κακοπληρωμένης απασχόλησης. Και όλα αυτά με την απολύτως παράνομη, πάντα σύμφωνη γνώμη του ΥπεΧωΔΕ, των εκάστοτε Νομαρχιακών Συμβουλίων και των αρμόδιων υπηρεσιών που υποκύπτουν με ευκολία στις πιέσεις των λόμπυ της κτηματαγοράς, των μεγαλοξενοδόχων και άλλων επιχειρηματικών κύκλων.
Διαχείριση απορριμμάτων
Εκεί που η κατάσταση στην Κρήτη είναι τραγελαφική, όπως άλλωστε και στην υπόλοιπη χώρα, είναι στην υπόθεση της διαχείρισης των απορριμμάτων. Αντί να εφαρμόζονται διαρκώς προγράμματα ενημέρωσης των πολιτών για την μείωση και την ανακύκλωση, αντί να υποχρεώνονται οι βιομηχανίες να συμμετέχουν με ουσιαστικό τρόπο στην ανακύκλωση των συσκευασιών τους, αντί να ευνοούνται οι φιλικές στο περιβάλλον και οι επιστρεφόμενες συσκευασίες, αντί να γίνεται κομποστοποίση των οργανικών απορριμμάτων, αντί να μας γίνει συνείδηση ότι τα σκουπίδια δεν είναι για πέταμα και αντί τελικά να εφαρμοστεί η εθνική και κοινοτική νομοθεσία, σχεδιάζονται νέες χωματερές, επεκτείνονται οι παλιότερες, εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται άλλες που είναι επικίνδυνες αλλά και κάθε ρέμα και στροφή του δρόμου και το χειρότερο δεν το είδαμε ακόμα. Μέσα από τις ίδιες τακτικές αδιαφάνειας, παραπληροφόρησης και έλλειψης σχεδιασμού, η Περιφέρεια Κρήτης και ο Ενιαίος Σύνδεσμος Διαχείρισης Απορριμμάτων Κρήτης σχεδιάζουν την …τελική λύση. Ένα πανάκριβο και τεχνολογικά αμφισβητούμενο εργοστάσιο καύσης των σκουπιδιών που θα εξαφανίζει κάθε πρώτη ύλη που θα μπορούσε να ανακυκλωθεί, θα απαλλάξει τους πολιτικούς από τον εφιάλτη να πείθουν τους πολίτες να ζουν πλάι στις χωματερές και θα γεμίσει την ατμόσφαιρα με διοξίνες και το χώμα με τοξικά υπολείμματα.
Επίλογος
Αναφερόμενος σε μερικά από τα κρίσιμα περιβαλλοντικά προβλήματα του νησιού μας επιχείρησα να δείξω ότι όλα συνδέονται μεταξύ τους και όλα έχουν την πηγή τους σε μια στρεβλή αντίληψη για την ανάπτυξη, σε μια άρνηση μακρόπνοης αντιμετώπισης και σχεδιασμού, σε μια συστηματικά καλλιεργούμενη συνενοχή ή αδιαφορία μέσα από την παραπληροφόρηση, την αδιαφάνεια και τον αποκλεισμό των τοπικών κοινωνιών.
Γι' αυτό, αν θέλουμε να είμαστε ουσιαστικοί και αποτελεσματικοί στις ενέργειές μας σαν οικολογικό κίνημα, νομίζω ότι πρέπει να εστιάσουμε σε τρία κρίσιμα σημεία:
1. στη στήριξη ενός πλαισίου βιώσιμης τοπικής ανάπτυξης σαν απάντηση σε κάθε επιδρομή της άγριας ανάπτυξης,
2. στην ενημέρωση και αφύπνιση των πολιτών για να καταπολεμήσουμε την παραπληροφόρηση και τον εφησυχασμό και
3. στην προώθηση της ενεργής συμμετοχής των πολιτών σε ομάδες υπεράσπισης του φυσικού περιβάλλοντος και των ανθρώπινων δικαιωμάτων και στα φόρουμ που παίρνονται οι αποφάσεις.
Αυτοί οι στόχοι του οικολογικού κινήματος σε μερικά σημεία ξεπερνούν τα στενά όρια και τις δυνατότητες των περιβαλλοντικών οργανώσεων και αποτελούν συστατικά της πολιτικής οικολογίας. Αυτό το κενό χρειάζεται να συμπληρώνει ένα σχήμα με πολιτικό λόγο όπως οι Οικολόγοι Πράσινοι για να δεθούν με μεγαλύτερη επιτυχία οι αιτιάσεις προστασίας του περιβάλλοντος και των πόρων με ζητήματα όπως η συμμετοχική δημοκρατία, η εργασία, η μόρφωση, η υγεία αλλά ακόμα και η άμυνα και οι διεθνείς σχέσεις.
Ζητούμενο είναι οι Οικολόγοι Πράσινοι να λειτουργήσουν παράλληλα και κοντά με τις εθνικές, τις τοπικές και τις θεματικές οικολογικές οργανώσεις, να τις στηρίζουν και να τις συμπληρώνουν χωρίς να τις υποκαθιστούν. Κι ακόμη, με το ίδιο πνεύμα, να συνεργάζονται στενά και παράλληλα με τις αυτοδιοικητικές και επαγγελματικές κινήσεις και τις πολιτικές δυνάμεις που είναι κοντά μας στις επιδιώξεις και τους στόχους μας.
Οι Οικολόγοι Πράσινοι στις τελευταίες εκλογές έδειξαν ότι είναι πολύ πιθανό να βρίσκονται μέσα στην επόμενη Βουλή. Για να το πετύχουν όμως αυτό και για να εξακολουθήσουν να τροφοδοτούνται από την δυναμικότητα και την δημιουργικότητα των ενεργών πολιτών και των ομάδων τους, θα πρέπει, οι Οικολόγοι Πράσινοι, να διατηρήσουν ακέραιο τον κινηματικό και αποκεντρωμένο τους χαρακτήρα και να μη μετατραπούν σε ένα ακόμα κόμμα που θα συνδιαχειρίζεται την εξουσία.
(Ομιλία του Αριστείδη Παπαδάκη, μέλους των Οικολόγων Πράσινων Ηρακλείου σε εκδήλωση της Τετάρτης 31 Οκτωβρίου 2007 στην αίθουσα Ανδρόγεω στο Ηράκλειο).
.
ecocrete.gr . |
|
Τελευτ. ενημέρωση ( Σάββατο, 11 Δεκέμβριος 2010 )
|
|
Cavo Sidero
