|
Για τις λιμνούλες ο απολογισμός! |
|
|
|
Παγκρήτιο Δίκτυο Οικ. Οργ. -
Φυσικό Περιβάλλον, Φυσικοί Πόροι της Κρήτης
|
|
Δρ. Θόδωρος Κουσουρής
,
Σάββατο, 07 Ιούλιος 2007
|
Εποχικά Μεσογειακά Λιμνία στη Δυτική Κρήτη με το Life-Φύση
Πάνε γύρω στα επτά χρόνια, όταν μέσα από τις εντυπωσιακές φωτογραφίες ενός πασίγνωστου Χανιώτη φωτογράφου στο ημερολόγιο του 2000, ξεχωρίσαμε τα μικρά κοσμήματα του Ν. Χανίων, τις εποχικές κολύμπες, τις μικρές εποχικές λίμνες του χιονιού και της βροχής στο Ν. Χανίων. Και αναζητήσαμε τη συνδρομή ντόπιων για περισσότερες πληροφορίες. Ντόπιων κατοίκων που νοιάζονται για το καλύτερο και δραστηριοποιούνται στον τόπο τους περιμένοντας κάτι το διαφορετικό για η φυσική κληρονομιά τους. Σήμερα, σχεδόν τρία χρόνια μετά την έναρξη του έργου, δυστυχώς επιβεβαιώθηκαν οι τότε Κασσάνδρες. Τα τότε οράματα, εγκαταλείφθηκαν ή και απαξιώθηκαν σύντομα, γιατί οι σημερινοί υπεύθυνοι, ήθελαν και έβλεπαν "κλειστήΆΆ την ενημέρωση και το διάλογο με τις τοπικές κοινωνίες, ενώ απουσίαζαν οι συμμετοχικές δράσεις και η δημιουργική σύμπραξη ουσίας των ντόπιων.
Είναι κοινή πεποίθηση ότι τα τοπικά έργα για τη Φύση και τα Περιβάλλον πορεύονται σε σωστούς προσανατολισμούς και έχουν ελπιδοφόρες προοπτικές για το αύριο, εφόσον παίζουν ενεργό ρόλο οι τοπικές κοινωνίες. Δυστυχώς, μέσα σε παραλογισμό υποσχεσιολογίας, είδαν το φως εκπτώσεις με στόχο τον άνθρωπο, τις τοπικές κοινωνίες, τα σχολεία, τον επιστήμονα, το περιβάλλον, την απουσία της στοχοθετημένης ενημέρωσης και ελάχιστη έως πολύ μικρή πληροφόρηση ορισμένων και μόνο κοινωνικών εταίρων. Μήπως, για να τους αποθαρρύνουν να συμμετέχουν και να αναλάβουν ότι τους ανήκει δικαιωματικά; Γιατί μόνο έτσι μπορούν και γίνονται κάθε φορά οι κυρίαρχοι του παιχνιδιού, κάποιοι παράπλευρα από τις τοπικές κοινωνίες.
Καθώς ολοκληρώνεται σε μερικούς μήνες το ευρωπαϊκό πρόγραμμα που αφορά τις εποχικές μεσογειακές κολύμπες ή βρόχινες μπάρες και ειδικότερα την προστασία και ανάδειξή τους, είναι ευκαιρία για εποικοδομητική κριτική, μήπως και διορθωθούν αρκετά ανοιχτά ζητήματά τους. Κατά κοινή αποδοχή το επιστημονικό και ερευνητικό μέρος διεξάχθηκε με απόλυτη επιτυχία, όπου εκδόθηκαν σημαντικές επιστημονικές μελέτες και έρευνες από το ΜΑΙΧ, το Πολυτεχνείο Κρήτης και το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Ωστόσο, άλλοι συμμετέχοντες φορείς απλά αναμάσησαν, όσα οι προηγούμενες ερευνητικές ομάδες είχαν ήδη με επιδεξιότητα ερευνήσει και συγγράψει. Και οι υπεύθυνοι παρακολούθησης του έργου Life-Φύση, από την πλευρά της ευρωπαϊκής ένωσης, ποτέ δεν μπήκαν στο κόπο να ελέγξουν ουσιαστικά την αποτελεσματικότητα των δράσεων, τη μετρήσιμη αποδοχή της τοπικής κοινωνίας, τη κοινωνική συναίνεση, αλλά και τις σχετικές τεχνικές εκθέσεις σελίδα με σελίδα, κεφάλαιο με κεφάλαιο. Αλήθεια, πόσες φορές επαναλαμβάνονται και μηρυκάζονται ακριβώς τα ίδια και τα ίδια;
Η θεωρούμενη, ως επιστημονική κοινότητα για το περιβάλλον που έχει εγκλωβιστεί σε τεχνοκρατικές αναλύσεις, οφείλει επιτέλους να σταθεί δίπλα-δίπλα στα τοπικές κοινωνίες. Να σταματήσει να θεωρεί την κριτική ως προσωπική επίθεση, πικρία ή και προσβολή για όλα όσα, τυχαίνουμε να έχουμε τεκμηριωμένη και έγκυρη άποψη. ¶λλωστε, η τεχνογνωσία και οι εμπειρίες δεν αποκτώνται από η μια μέρα στην άλλη. Θέλουν και στηρίζονται στο ήθος, στην εργατικότητα, στη συνεχή ενημέρωση, κάτι που δυστυχώς δεν συμβαίνει στις μέρες μας από τυχάρπαστους και αυτόκλητους τεχνοκράτες ή και νεόκοπους περιβαλλοντολόγους. Ωστόσο, απολογιστικά η πορεία και οι δράσεις του έργου παρουσιάζουν δύο όψεις, αλλά και πολλαπλές μάλλον αρνητικές παρενέργειες στις τοπικές κοινωνίες.
Η μία πλευρά παρουσιάζει εντυπωσιακές για την τεκμηρίωση, το περιεχόμενο και το μεθοδολογικό τμήμα τους εργασίες από το Πολυτεχνείου Κρήτης, το ΜΑΙΧ και το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, που επισημαίνουν το στίγμα της αξίας και σημαντικότητας των Εποχικών Λιμνίων στη Δυτική Κρήτη. Θέλουμε να προσθέσουμε επίσης, τη σημαντική συμβολή διεθνούς φήμης εμπειρογνωμόνων από το Πανεπιστήμιο Goettingen, Γερμανίας (καθηγητής E. Bergmeier) και τη Γαλλική μη κυβερνητική οργάνωση Tour Du Valat (Dr. P. Grillas), όπου με εύστοχες παρεμβάσεις είχαν συμβάλλει τα μέγιστα στο επιστημονικό τμήμα του έργου και έδωσαν τις αναγκαίες κατευθύνσεις για τη σωστή διαχείρισή τους. Στα θετικά, πέρα από τις πιο πάνω επισημάνσεις, συγκαταλέγεται και ο σχετικός εκθεσιακός χώρος που δημιουργείται στο ΜΑΙΧ, για την προβολή των μικρών αυτών εποχικών λιμνών. Επίσης, ενδιαφέρουσα και σημαντική είναι και η πρόταση προς το Δήμο Ινναχωρίου, ώστε η αντίστοιχη περιοχή με τις ρουσιές ή βρόχινες μπάρες στη Χρυσοσκαλίτισσα, να μπορεί να αποτελέσει τον πυρήνα για δημιουργία, Γεω-βοτανικού Φυσικού Πάρκου από την Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Η άλλη όψη του έργου, το έχει οδηγήσει ουσιαστικά σε αδράνεια, αφού εμφανής είναι η απουσία ένταξης-συμμετοχής της τοπικής κοινωνίας στο πρόγραμμα. Εξάλλου, οι περισσότερες εφαρμόσιμες δράσεις έχουν δημιουργήσει ελλειμματική περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση, έως και την αρνητική διάθεση της Τοπικής Αυτοδιοίκηση. Ανάμεσα στις ανεδαφικές προτάσεις που έχουν δει το φως της δημοσιότητας είναι και εκείνες που αφορούν την περίφραξή τους και την κατασκευή ποτιστρών για τα ζώα που βόσκουν και ξεδιψούν εκεί. Πιστεύουμε με τη σημερινή κατάσταση, όπως έχει διαμορφωθεί με το έλλειμμα στην ενημέρωση και την απουσία της κοινωνικής αποδοχής και συναίνεσης είναι ανώφελο έως και ριψοκίνδυνο να περιφραχτούν οι εποχικές αυτές λίμνες, αλλά και να δημιουργηθούν ποτίστρες για τα ζώα που βόσκουν στην περιοχή, όπως καθόριζαν οι στερεότυπες δράσεις του έργου. Έτσι, τα χρήματα που μπορούν να εξοικονομηθούν απΆεδώ οφείλουν να συνδράμουν την ένταξη Τοπικών Φορέων στο έργο και τούτο γιατί η συνέχεια της προστασίας του περιβάλλοντος και των υπόψη ειδών οικοτόπων δεν έχει ημερομηνία λήξης, όπως έχει ένα οποιοδήποτε συμβατικό έργο.
Στη Φαλάσαρνα, ο τύπος αυτός των οικοτόπων, οι εποχικές μεσογειακές λιμνούλες εδώ και δύο χρόνια-καθώς το έργο βρισκόταν σε εξέλιξη, έχουν αποκοπεί, περιοριστεί ή και καταστραφεί. Τίποτα δεν θυμίζει ο άλλοτε πανέμορφος παλαιός υγρότοπος της περιοχής που μάζευε περισσότερα από 130 είδη πουλιών. Αυτό που έχει απομείνει βρίσκεται στο περιθώριο του αγροτικού δρόμου, παράλληλα προς την παραλία και δεν έχει έκταση μεγαλύτερη από 5 στρέμματα. Τόσο η οποιαδήποτε περίφραξη, όσο και οι ποτίστρες μπορούν να δημιουργήσουν απρόβλεπτες καταστάσεις. Όλες οι εκτάσεις στην περιοχή είτε ανήκουν σε ιδιώτες, είτε είναι διεκδικούμενες. Έτσι, στο συρρικνωμένο οικότοπο, κατά την άποψή μας και εκείνη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης του Δήμου Κισσάμου, είναι παρακινδυνευμένο έως και ανώφελο να γίνει η οποιαδήποτε παρέμβαση. Και εδώ, προ πολλού έχει χαθεί η συμμετοχή των ντόπιων, καθώς παραλήφθηκε η έγκαιρη και απαιτούμενη ενημέρωσή τους. Έτσι και απΆεδώ μπορούν να εξοικονομηθούν αρκετά χρήματα, για περισσότερο δημιουργικές δράστηριότητες.
Πίσω από τις λυγαριές και δίπλα στο παλαιό φράγμα, στη λίμνη του Κουρνά, υπάρχουν λίγες κοιλότητες στο έδαφος, συνολικής έκτασης μικρότερης από τα 6 στρέμματα, όπου υποστηριζόταν παλαιότερα ότι μπορούσαν να εκληφθούν ως εποχικές λίμνες -αρκούντως παρατραβηγμένα και με αμφίβολη επιστημονική εγκυρότητα, καθόσον η δημιουργία τους εξαρτιόταν από τον πλημμυρισμό της λίμνης. Κάθε έννοια για οποιαδήποτε δράση στην περιοχή είναι απορριπτέα τόσο από τους γείτονες αγρότες, όσο και από τους επαγγελματίες με τις ταβέρνες. Επίσης, αρνητική είναι και η στάση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης του Δήμου Γεωργιούπολης, και για τις ποτίστρες που σχεδιάζονταν, και για το άνοιγμα και τη λειτουργία του φράγματος. Και απΆεδώ μπορούν να εξοικονομηθούν αρκετά ποσά, ώστε να διοχετευτούν σε εφικτότερες και βιώσιμες κατευθύνσεις ενισχύοντας το ρόλο και τη συμμετοχή Τοπικών Φορέων.
Στη Γαύδο, όσοι αρόλιθοι -τοπική ονομασία για τις εποχικές λιμνούλες πάνω σε σχεδόν επίπεδα βράχια, βρίσκονται στο Καστρί ανήκουν σε ιδιώτες ή και διεκδικούνται, ενώ εκείνοι στην περιοχή Αγ. Παντελεήμονα και Αγ. Γιάννη ανήκουν στην εκκλησία. Οι αρόλιθοι στο Κόρφο και στα Φραγκουλέικα Μετόχια, είναι πολύ μικρής σημασίας, καθότι είναι εξαλλοιωμένοι. Εδώ, στη νήσο Γαύδο, ένα Περίπτερο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης θα ήταν το χρησιμότερο που θα μπορούσε να προσφέρει το πρόγραμμα στην εκεί Κοινότητα.
Στον Ομαλό της Σαμαριάς, η εκεί εποχική λίμνη του χιονιού και της βροχής, είναι και η πλέον χαρακτηριστική από υδρολογική, βοτανική, οικολογική και γεωχημική άποψη και φυσικές διεργασίες. Και δεν είναι η μοναδική στην ευρύτερη περιοχή, καθόσον υπάρχουν και άλλες παρόμοιες εποχικές λίμνες, ψηλότερα στη Μεγάλη Μαδάρα, Αυτό το πλέον αντιπροσωπευτικότερο δείγμα είδους οικότοπου για προτεραιότητα προστασίας του, μέχρι πρόσφατα δεν αναφερόταν στην περιοχή NATURA2000. Το μέλλον της προστασίας και ανάδειξής του, οφείλει να περάσει, όσο διαρκεί το πρόγραμμα Life, στο Φορέα Διαχείρισης του Δρυμού της Σαμαριάς, ο οποίος και εφόσον ενταχθεί στο έργο οφείλει να συνεχίσει την προστασία του λιμνίου και μετά τα λήξη του έργου. Και εδώ, περιφράξεις, ποτίστρες, αλλά και οι γεωτρήσεις που ήδη διανοίχθησαν, ίσως δημιουργήσουν τοπικές εντάσεις και να είναι ανώφελες, καθόσον μπορούν να δημιουργήσουν –το πιθανότερο σενάριο, επιδείνωση του προβλήματος της ρύπανσης στο λιμνίο, ενώ και το ιδιοκτησιακό καθεστώς του παραμένει διεκδικούμενο. Καλά, ποτέ δεν έμαθαν ότι παραδίπλα στην εποχική λιμνούλα θα κατασκευαστεί λιμνοδεξαμενή του Ομαλού;
Χάθηκαν, για άλλη μια φορά, οι ευκαιρίες για την ένταξη του φυσικού περιβάλλοντος δίπλα-δίπλα στις τοπικές κοινωνίες, ενώ οι στόχοι για περιβαλλοντική ενημέρωση και ευαισθητοποίηση ποτέ δεν πραγματοποιήθηκαν με ουσιαστικό τρόπο και εγκυρότητα. Με έμφαση σημειώνεται ότι στη σημερινή εποχή είναι αδιανόητο, η περιβαλλοντική αγωγή και εκπαίδευση, να στηρίζεται ακόμη στα θρυμματισμένα στοιχεία μιας αναλυτικής διαδικασίας –βλέπε σχετικά φυλλάδια με πουλιά, με φυτά και λογύδρια κάποιων φερόμενων ως ειδικών. Είναι ανάγκη πλέον να μάθουν, όσοι θεωρούν ότι είναι κατάλληλοι για την περιβαλλοντική, να διδάσκονται και να διδάσκουν τη σύνθετη σκέψη και ότι η Φύση δομείται από σχέσεις πολύπλοκες, πολυεπίπεδες και δικτυωτές, αλλά όχι γραμμικές.
Η οποιαδήποτε απολίθωση –λογύδρια, εποπτικό υλικό και δήθεν βιωματικά δρώμενα, έχει να κάνει σε όλα εκείνα που πρέσβευαν οι παιδαγωγικές επιταγές πριν από τριάντα χρόνια. Και κάπου εκεί κοντά, ανασύρονται πρώην εκπαιδευτικοί, κατά τα άλλα συμπαθείς και φιλότιμοι. Λέγεται ότι, προσπαθώντας να αιτιολογήσουν την ύπαρξή τους, στηρίζουν τα ΅Άπολλαπλά κατάγματαΆΆ του προγράμματος για τις βρόχινες μπάρες ή και τις κολύμπες, με δεκανίκι τις παλιομοδίτικες παιδαγωγικές συνταγές τους, τις αταβιστικές συμπεριφορές προς φίλους και πρώην συνεργάτες τους, λες και η ανθρωπιά, η φιλία, η συντροφικότητα δεν τους έχει αγγίξει, παρά μόνο επιδερμικά. Δυστυχώς, είναι επόμενο η μονοδιάστατη οπτική τους, χωρίς πολυεπίπεδες δράσεις με δικτύωση στην κοινωνία, να έχει φέρει σε αδιέξοδα την περιβαλλοντική εκπαίδευση, αφού παραμένει ξεκομμένη από το τοπικό περιβάλλον και την κοινωνία. Και αποτελεί υποχρέωση μας να τους θυμίσουμε, αν δεν το γνωρίζουν ήδη, ότι η σύγχρονη διεθνής περιβαλλοντική πρακτική επιδιώκει την ουσιαστική, δημιουργική και ζωντανή Περιβαλλοντική Αγωγή και Εκπαίδευση, η οποία οφείλει να περιλαμβάνει την έγκυρη περιβαλλοντική ενημέρωση, την ευαισθητοποίηση, την κινητοποίηση και τη συμμετοχικότητα σε δραστηριότητες που αναβαθμίζουν το Φυσικό περιβάλλον και την ποιότητα ζωής. Αυτή και μόνο είναι ικανή και μπορεί να επιτυγχάνει, όταν κινητοποιεί και διασυνδέεται με την τοπική κοινωνία. Όταν, μπορεί και ευαισθητοποιεί την κοινωνία για τα ζητήματα του περιβάλλοντος και ότι την αφορούν άμεσα. Όταν στις δραστηριότητές της ενσωματώνει έμπρακτες δραστηριότητες για να τονιστεί το εφικτό και η αναγκαιότητα για ορισμένες πρωτοβουλίες.
ΑπΆεκεί και πέρα –επειδή καλύπτει τη ζητούμενη ολοκληρωμένη πρόταση, οι προοπτικές είναι ευοίωνες, επειδή πείθει και προσδοκά αποτελεσματικότερη συμμετοχικότητα στα κοινά. Κρίμα γιατί χάθηκαν οι ευκαιρίες! Αλλά, και κάτι ακόμη. Για κάθε δημιουργική δραστηριότητα μπορείς να μοιραστείς, να συζητήσεις, να διαφωνήσεις, να δεσμευτείς, να ζωντανέψεις μνήμες, ευαισθησίες, φιλίες, ανθρωπιά, συντροφικότητες, κοινούς στόχους και προοπτικές με οράματα, αλλά είναι τουλάχιστον αναξιοπρεπές να βαφτίζεσαι συνοδοιπόρος για όλα εκείνα που κάποτε σχολίαζες με καυστικότητα. Και να θυμηθούμε μια γνωστή παραίνεση προς τους εκπαιδευτικούς. ΅ΆΑν μέσα στο σχολείο δεν διαμορφώσετε παιδιά ώστε να είναι ικανά να θέτουν ερωτήματα, να διατυπώνουν υποθέσεις και προτάσεις και να συμμετέχουν συλλογικά στη λήψη των αποφάσεων, τότε έχετε διαμορφώσει μαλθακούς, άβουλους και ευάλωτους πολίτες στους όποιους καιροσκοπισμούς και στην εκμετάλλευση, ενώ έχετε αποτύχει και ως παιδαγωγοί ΅Ά. Συνοψίζοντας, διαπιστώνεται ότι πάλι μια από τα ίδια, ως προς την ουσία, το εικονικό αποτέλεσμα, τις πολλές υποσχέσεις τους. Για τις λιμνούλες της βροχής και του χιονιού οι προοπτικές είναι δυσοίωνες, καθώς με προχειρότητες και παραλήψεις, απειλούνται πραγματικά αυτά τα κοσμήματα του φυσικού περιβάλλοντος, στον Ομαλό, στη Φαλάσαρνα, στον Κουρνά & στη Χρυσοσκαλίτισσα.
Δρ. Θόδωρος Κουσουρής, περιβαλλοντολόγος, tkouss@gmail.com
.
ecocrete.gr . |
|
Cavo Sidero
