|
Που οφείλεται η υποβάθμιση της ποιότητας πόσιμου νερο |
|
|
|
Παγκρήτιο Δίκτυο Οικ. Οργ. -
Φυσικό Περιβάλλον, Φυσικοί Πόροι της Κρήτης
|
|
Μανόλης Βουτυράκης
,
Κυριακή, 03 Ιούνιος 2007
|
«Νερό είναι η αρχή των πάντων» κατά τον Θαλή τον Μιλήσιο και ένα από τα τέσσερα «βασικά στοιχεία» κατά τον Αριστοτέλη. Αποτελεί το αφθονότερο στοιχείο στην επιφάνεια της γης, έχει ταχύτατο κύκλο στην ατμόσφαιρα, αλλά είναι λάθος να θεωρείται ότι το γλυκό νερό είναι άφθονο και ανεξάντλητο. Τα πόσιμο νερό αντιπροσωπεύει το 1/10 της συνολικής ποσότητας νερού στη γη. Το νερό συμμετείχε σε όλα τα στάδια ανάπτυξης του Γαλάζιου πλανήτη, κινείται αέναα, με διάφορες «μορφές», εναλλασσόμενο στις τρείς του καταστάσεις μεταξύ ουρανού και γης.
Ανάμεσα στα σοβαρές απειλές, που προέρχονται από τη μη ορθολογική χρήση του νερού και μπορούν να επηρεάσουν την υγεία και την ίδια την ύπαρξη του ανθρώπου, είναι η ρύπανση και μόλυνση των επιφανειακών και των υπογείων νερών από ανθρώπινες δραστηριότητες. Η μεγαλύτερη όμως απειλή είναι η υποβάθμιση του νερού που πίνουμε.
Το πρόβλημα της υποβάθμισης της ποιότητας του πόσιμου νερού είναι παλιό και γνωστό, τόσο στους πολίτες, όσο και στις αρμόδιες αρχές. Όσο αυξάνει ο πληθυσμός της γης και οι δραστηριότητες του ανθρώπου, τόσο εντείνεται η υποβάθμιση των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων. H διασφάλιση της ποιότητας του πόσιμου νερού αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την κοινωνική και οικονομική ζωή. Για το λόγο αυτό, είναι επιτακτική ανάγκη η χάραξη συγκεκριμένης, μακροπρόθεσμης στρατηγικής για το πόσιμο νερό, αλλά και τους υδάτινους πόρους γενικά.
Από τους ελέγχους για τη μικροβιολογική ποιότητα του πόσιμου νερού, οι επιστήμονες διαπιστώνουν προβλήματα ιδιαίτερα στις μικρές κοινότητες. Η μικροβιακή μόλυνση των γεωτρήσεων κάθε άλλο παρά σπάνιο φαινόμενο είναι σε περιοχές με έντονη κτηνοτροφία.. Τα πεπαλαιωμένα δίκτυα ύδρευσης που διαθέτουν πολλά χωριά, αλλά και πόλεις, χωρίς το απαιτούμενο σύστημα παρακολούθησης της ποιότητας –με τακτικές δειγματοληψίες και ελέγχους– δημιουργούν τις προϋποθέσεις για υδατογενείς λοιμώξεις. Σε άλλες περιπτώσεις το αποχετευτικό δίκτυο είναι πάνω από το δίκτυο άρδευσης.
«Χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια. Πρέπει να οργανωθούν συστήματα ορθής διαχείρισης και προληπτικής υγιεινής. Απαιτείται παρατήρηση και έλεγχος. Θα πρέπει να αντικατασταθούν τα πεπαλαιωμένα δίκτυα και να απομακρυνθούν τα αίτια μόλυνσης από γεωτρήσεις, δεξαμενές και δίκτυα», αναφέρει ο κ. Γιάννης Τσελέπης, καθηγητής μικροβιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Πριν όμως προχωρήσουμε στους ελέγχους που έγιναν, στις διαπιστώσεις και στα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για να πίνουμε νερό από τη βρύση, πρέπει να προσδιορίσουμε τον όρο «πόσιμο νερό».
«Πόσιμο νερό χαρακτηρίζεται το νερό που είναι καθαρό από φυσική, χημική βιολογική και μικροβιολογική άποψη και μπορεί να καταναλώνεται χωρίς να κινδυνεύει η υγεία του ανθρώπου. Το πόσιμο νερό πρέπει να είναι άχρωμο, άοσμο, δροσερό και με ευχάριστη γεύση. Δεν πρέπει να έχει μεγάλη σκληρότητα γιατί αυτή προκαλεί δυσκολίες στην καθημερινή αλλά και βιομηχανική του χρήση. Δεν πρέπει να έχει μεγάλη ποσότητα οργανικών ουσιών, βαρέων μετάλλων ούτε και παθογόνα παράσιτα ή μικρόβια. Η θερμοκρασία του νερού πρέπει να είναι σταθερή στους 10-15 βαθμούς Κελσίου»
Σε έλεγχο που πραγματοποίησε η Μονάδα Μικροβιολογίας Τροφίμων και Υδάτων με τον Καθηγητή Μικροβιολογίας κ Γιάννη Τσελέντη, σε 1024 δείγματα νερού, εκ των οποίων τα 802 προήλθαν από δίκτυα ύδρευσης χωριών και κοινοτήτων, σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές των νομών Ηρακλείου και Λασιθίου, προέκυψε ότι ένα στα επτά δείγματα δεν ήταν ασφαλές για τη δημόσια υγεία.. Ήταν, δηλαδή, μολυσμένο από ολικά κολοβακτηρίδια, κολοβακτηρίδιο του εντέρου ή εντερόκοκκους.
Δεν υπάρχει όμως πρόβλημα ποιότητας μόνο στις κοινότητες και τα χωριά του Ηρακλείου, αλλά και σε αστικές περιοχές. Είναι βέβαιο ότι η μη συνεχής ροή στα δίκτυα της πόλης, αλλά και οι πολλές απώλειες κυρίως λόγω διαρροών που φθάνουν στο 51% των απωλειών, αναγκάζει την ΔΕΥΑΗ, να αντιμετωπίζει την κατάσταση με έντονη χλωρίωση. Αυτό έχει ως συνέπεια όταν επιτέλους φθάσει στις βρύσες να μην πίνεται, και οι καταναλωτές να καταφεύγουν στα εμφιαλωμένα νερά, που και αυτά είναι αμφιβόλου καταλληλότητας. Στο σημείο αυτό θα ήταν χρήσιμο και για τις δημοτικές αρχές, αλλά και τους καταναλωτές να γίνει ένα γκάλοπ, με το ερώτημα, πόσοι πίνουν νερό από τη βρύση και πόσοι εμφιαλωμένο.
Η σοβαρότητα του προβλήματος ανάγκασε τους κατοίκους, διαφόρων περιοχών της Ελλάδας (μεταξύ αυτών και τον Δήμο ¶νω Βιάννου Ηρακλείου: υπόθεση 1032/2003), να προσφύγουν στο Συνήγορο του Πολίτη.
Κατά την διερεύνηση των παραπάνω προσφυγών προέκυψε ότι η υποβάθμιση της ποιότητας του πόσιμου νερού οφείλεται κυρίως σε:
- Έλλειψη συστηματικής και ορθολογικής συντήρησης των δικτύων ύδρευσης. Σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις δίκτυα που έχουν κατασκευασθεί κατά τη δεκαετία 1960-1970 έχουν ήδη πολλές διαρροές και θραύσεις.
- Γειτνίαση των αγωγών ύδρευσης με αγωγούς αποχέτευσης ή απορροφητικούς βόθρους, χωρίς να έχουν ληφθεί τα απαραίτητα μέτρα στεγανότητας και υδροπροστασίας.
- Αναποτελεσματική υγειονομική προστασία των συστημάτων ύδρευσης (λεκάνη απορροής, πηγές, γεωτρήσεις, δεξαμενές ύδρευσης, δίκτυο), καθώς και ελλείψεις ως προς την συντήρηση και τον καθαρισμό τους.
- Έλλειψη συστηματικής και επαρκούς απολύμανσης, ιδίως σε περιπτώσεις μικρών δήμων.
- Ανεπαρκής παρακολούθηση και έλεγχο της ποιότητας του πόσιμου ύδατος, παρά τα οριζόμενα στην Κ.Υ.Α. Υ2/2600/2001, σύμφωνα με την οποία, για οικισμούς κάτω των 500 κατοίκων είναι υποχρεωτική, τουλάχιστον μία φορά το χρόνο, λήψη δειγμάτων και ανάλυσή τους για σειρά παραμέτρων.
Ο Συνήγορος του Πολίτη, μετά από τις παραπάνω διαπιστώσεις, επεσήμανε πολλές φορές στους αρμόδιους φορείς (Δήμος, Διεύθυνση Υγιεινής της Νομαρχίας, Νομάρχης, Γενικός Γραμματέας Περιφέρειας) τα παρακάτω:
- O πλημμελής έλεγχος της ποιότητας του πόσιμου νερού αποτελεί σοβαρή παράλειψη της διοίκησης με πιθανές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία.
- Ο έλεγχος και η συντήρηση των δικτύων ύδρευσης, η λήψη των αναγκαίων μέτρων εξυγίανσης, και συστηματική δειγματοληψία και παρακολούθηση της ποιότητας του νερού, σύμφωνα με την ΚΥΑ Υ2/2600/2001, κρίνονται επιβεβλημένα, προκειμένου να εξακριβωθεί με σχετική ακρίβεια η ποιοτική του παρεχομένου πόσιμου νερού.
- Οι συναρμόδιες αρχές πρέπει, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο παράρτημα ΙΙΙ της ΚΥΑ Υ2/2600/2001, να εξασφαλίζουν ότι κάθε εργαστήριο, στο οποίο αναλύονται τα δείγματα να διαθέτει σύστημα διασφάλισης ποιότητας, ελεγχόμενο από αρμοδίως εξουσιοδοτημένο φορέα. Με τον τρόπο αυτό, αποφεύγονται οι αποκλίσεις που ενδεχομένως παρατηρούνται από τις αναλύσεις παραμέτρων σε διαφορετικά εργαστήρια.
- Αν δεν επιτευχθεί η απαιτούμενη βελτίωση της ποιότητας του νερού, πρέπει να εξεταστεί από την διοίκηση η δυνατότητα περαιτέρω επεξεργασίας του νερού ή να εξευρεθεί άλλη πηγή υδροληψίας ή εναλλακτικός τρόπος υδροδότησης του οικισμού ή δήμου.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα, κατά την άποψη του Συνηγόρου του Πολίτη, αποτελεί η επιλεκτικότητα και η αποσπασματικότητα που χαρακτηρίζει τις απαιτούμενες κατά νόμο δειγματοληψίες. Στην παθογένεια αυτή συντείνει αναμφίβολα η έλλειψη εξοπλισμένων εργαστηρίων στους μικρούς δήμους, αλλά και η σχετική με αυτήν έλλειψη προσωπικού και πόρων για την διενέργεια δειγματοληψιών και την αποστολή των δειγμάτων σε εξοπλισμένα εργαστήρια.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, διενεργούνται δειγματοληψίες από τη διεύθυνση υγείας της οικείας νομαρχίας, οι οποίες, πάντως, λόγω των παρατηρούμενων ελλείψεων σε προσωπικό και τεχνικά μέσα, παραμένουν επιλεκτικές. Επιπλέον, σε πολλές περιπτώσεις ούτε οι διευθύνσεις υγείας των νομαρχιών διαθέτουν εξοπλισμένα εργαστήρια και τα δείγματα αποστέλλονται για εξέταση σε κεντρικό εργαστήριο (συνήθως στο Γενικό Χημείο του Κράτους), με αποτέλεσμα να απαιτείται χρονικό διάστημα τουλάχιστον δύο μηνών για τη λήψη απάντησης, που αποδεικνύεται ιδιαίτερα κρίσιμο σε έκτακτες περιπτώσεις. Σε περιπτώσεις δε που διαπιστώνεται επιβάρυνση της ποιότητας του νερού, ο επανέλεγχος, στις περισσότερες περιπτώσεις, διεξάγεται έπειτα από μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτές οι διοικητικές πρακτικές καταστρατηγούν την ισχύουσα νομοθεσία και παράλληλα δεν εγγυώνται υψηλή ποιότητα πόσιμου νερού.
Σε έρευνα που έγινε σε ολόκληρη την Ευρώπη, από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, αναφέρεται ότι στα μέλη κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 67% των αναγκών του πόσιμου ύδατος προέρχεται από γεωτρήσεις, στην δε υπόλοιπη Ευρώπη το 87%. Στην ίδια έρευνα επισημαίνεται επίσης, η παρουσία ρύπων υπό μορφή Νιτρικών σε επικίνδυνα και μη ανατρέψιμα όρια.
Οι περιβαλλοντικές διαστάσεις του νερού συχνά αγνοούνται. Παγκόσμια, δύο δισεκατομμύρια επεισόδια ασθενειών αναφέρονται κάθε χρόνο ως αποτέλεσμα της κακής ποιότητας του νερού, ενώ δύο εκατομμύρια παιδιά πεθαίνουν κάθε χρόνο από επιδημίες, καθώς δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό. Στην Πατρίδα μας, σύμφωνα με έρευνα που έγινε σε πολλές πόλεις της αποδείχτηκε ότι η απολύμανση του νερού δεν γίνεται επισταμένως όπως απαιτείται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Συγκεκριμένα παρατηρήθηκε, υπερχλωρίωση, υποχλωρίωση και μη χλωρίωση. Κάτω από τις συνθήκες αυτές κινδυνεύουν οι χρήστες ποσίμου νερού να προσβληθούν από σοβαρές ασθένειες μέχρι και επιδημίες.
Οι πολιτικοί, ακολουθώντας την πεπατημένη του πολιτικού κόστους, ανταποκρίνονται στις προκλήσεις των καιρών, συνήθως προεκλογικά και κατόπιν έντονων κοινωνικών πιέσεων, αδυνατώντας να υπερβούν την καθημερινότητα και να σχεδιάσουν το μέλλον. Το νερό είναι «απαραίτητο για την ίδια τη ζωή», ενώ κατέχει πρωταρχική σημασία για ένα μεγάλο πλήθος εξόχως σημαντικών δραστηριοτήτων του ανθρώπου, ξεκινώντας από την ύδρευση και την παραγωγή τροφής, μέχρι την βιομηχανική ανάπτυξη και την παραγωγή ενέργειας.
Πηγές:
1) Περιβάλλον & Δίκαιο. 2) Νέα Κritι news. 3) In.gr. 4) ΕΥΔΑΠ. Α.Ε. 5) ΚΕΚΠΑ
Μανόλης Βουτυράκης
Φυσικός Περιβαλλοντολόγος
Πρόεδρος του Συλλόγου Προώθησης των Α.Π.Ε. στην Κρήτη (Σ.Π.Α.Π.Ε.Κ.Ε.Ε.Κ.)
manolisboyt2007@yahoo.gr
.
ecocrete.gr . |
|
Cavo Sidero
