Οι υπερήρωες όπως ο Σούπερμαν, ο Μπάτμαν, ο Σπάιντερμαν είναι από τα αγαπημένα θέματα της σύγχρονης δυτικής (και πλέον παγκοσμιοποιημένης) μυθολογίας. Στην εποχή της εικόνας, οι εικονογραφημένες περιπέτειες αυτών και άλλων τέτοιων ηρώων γίνονται ανάρπαστες, αρχικά στο χαρτί και στη συνέχεια στην μικρή και τη μεγάλη οθόνη, στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο.
Η πλέον πρόσφατη μεταφορά στη μεγάλη οθόνη του κινηματογράφου είναι το «Σπάιντερμαν 3», η 3η συνέχεια των περιπετειών του ανθρώπου – αράχνη. Έχοντας υπερφυσικές για άνθρωπο ικανότητες (σκαρφαλώνει στους ουρανοξύστες των σύγχρονων μεγαλουπόλεων, χρησιμοποιεί ιστούς κλπ) διάγει βίο μυστικό: Στην κανονική του ζωή είναι φωτογράφος που συνεργάζεται με μεγάλες εφημερίδες, κάτω από τα ρούχα του όμως, ή κρυμμένη σε μια βαλίτσα, έχει τη στολή του Ανθρώπου – Αράχνη. Η μυστικότητα αυτή διευκολύνει τις κινήσεις του και τον προστατεύει από τους αντιπάλους του, κι αποτελεί κοινό μοτίβο σε μια σειρά υπερήρωες από το Ζορρό ακόμα, μέχρι το Σούπερμαν, το Μπάτμαν, και το Σπάιντερμαν.
Κοινό μοτίβο αποτελεί επίσης ο αγώνας του υπερήρωα να υπερασπιστεί το κοινό καλό, το καλό της πόλης, του πλανήτη, τους αδύναμους ανθρώπους. Κι από κει είναι που έλκουν και τη μεγάλη δημοτικότητά τους οι υπερήρωες, γιατί δίνουν τις μάχες που εμείς δεν δίνουμε, είτε γιατί δεν μπορούμε, είτε γιατί νομίζουμε ότι δε μπορούμε, είτε γιατί δε θέλουμε. Βολεύει όλους μας να υπάρχει ένας υπερήρωας που θα δίνει για μας τη δική μας μάχη, που θα υπερασπίζεται το δικό μας δίκιο, χωρίς εμείς να εκτεθούμε σε κίνδυνο.
Η μυθολογία αυτή του υπερήρωα αναπτύσσεται στις ΗΠΑ σε μια εποχή (δεκαετία Ά30) που ανθούν οι θεωρίες του Νίτσε για τον υπεράνθρωπο και αποτελούν ίσως τη «δυτική», δημοκρατικότερη, εκδοχή των θεωριών αυτών που στην άλλη όχθη του Ατλαντικού η ακραία ερμηνεία και εκμετάλλευσή τους οδήγησε στις θεωρίες για την ¶ρεια Φυλή, τους ανώτερους ανθρώπους, το ναζισμό και την τραγωδία του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου. Εν τούτοις, παρόλο που αυτοί οι υπερήρωες υπερασπίζονται τους αδύναμους και το κοινό καλό ενάντια σε ισχυρούς οι οποίοι θέλουν να κυριαρχήσουν στον κόσμο, να κλέψουν τα πλούτη του και να σκλαβώσουν τους ανθρώπους, παρ όλα αυτά, αντιπροσωπεύουν μια «δυτικοποιημένη» εκδοχή της δημοκρατίας, μια εκδοχή της δημοκρατίας διΆ αντιπροσώπου, μια εικόνα αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.
Έτσι, όσο κι αν θαυμάζουμε τα μεγάλα κατορθώματα των υπερηρώων, δεν σταματάμε να πιστεύουμε ότι οι πολλοί, οι πολίτες είναι αυτοί που έχουν την πραγματική δύναμη, που μπορούν πραγματικά και με διάρκεια να αλλάζουν τα πράγματα, εάν πιστέψουν στον εαυτό τους, εάν πιστέψουν στη δύναμη της συλλογικότητας και της κοινής δράσης. Χωρίς υπερήρωες 12.000 πολίτες κράτησαν ελεύθερη μια ολόκληρη περιοχή 584 στρεμμάτων στους Αγίους Αποστόλους, με μαζικές κινητοποιήσεις, συγκεντρώσεις, με χαρταετούς και με πανώ, κόντρα σε τεράστια συμφέροντα και παρά την ευρύτατη συναίνεση του μεγαλύτερου μέρους του πολιτικού κόσμου. Η δημοκρατία χρειάζεται πολλούς υπερήρωες για να είναι μια πραγματική δημοκρατία, με τη συμμετοχή των πολιτών.
Κάτι ακόμα. Στα θετικά στοιχεία της τελευταίας κινηματογραφικής περιπέτειας του Σπάιντερμαν θα πρέπει να προστεθεί το ανθρώπινο στοιχείο στους χαρακτήρες: Οι κακοί της ταινίας δεν γεννήθηκαν κακοί, οδηγήθηκαν στο κακό, στο έγκλημα, μέσα από δύσκολες καταστάσεις που αντιμετώπισαν:Η αρρώστια του παιδιού του οδηγεί στον ¶νθρωπο από ¶μμο στη ληστεία, γιατί δεν έχει χρήματα να πληρώσει τα νοσοκομεία και, προφανώς, δεν υπάρχει κάλυψη των αναγκών υγείας μεγάλου τμήματος του πληθυσμού στις ΗΠΑ – όπως και εδώ: Η ανεπάρκεια του δημόσιου συστήματος υγείας οδηγεί τους φτωχούς στην αρρώστια και το θάνατο, κάποιες φορές και στο έγκλημα. Αλλά και οι καλοί χαρακτήρες δεν είναι άμεμπτοι. Έχουν στοιχεία μέσα τους που αν διογκωθούν, αν τονιστούν, μπορεί να οδηγηθούν κι αυτοί στο κακό, όπως ο Σπάιντερμαν, όταν μολύνεται από την εξωγήινη αράχνη. Γίνεται τότε εγωκεντρικός και βίαιος και πολύ δύσκολα καταφέρνει να συνειδητοποιήσει τι κάνει και να επανέλθει στη δράση υπέρ του καλού.
Κι αυτή είναι μια μεγάλη συνεισφορά της ταινίας αυτής σε μια εποχή που στις ΗΠΑ επιστήμονες αναζητούν το «γονίδιο του κακού», προσπαθούν δηλαδή να αποδείξουν ότι οι άνθρωποι γεννιούνται εγκληματίες από τη φύση τους και δεν οδηγούνται στο έγκλημα από τα κοινωνικά και προσωπικά αδιέξοδα που αντιμετωπίζουν, από μια κοινωνία που αρνείται να εντάξει ισότιμα όλα τα μέλη της, που μαστίζεται από την ακραία φτώχεια πλάι στον ακραίο πλούτο, όπου ο ατομισμός αποτελεί αξία ανώτερη της αλληλεγγύης.
Τελευταίο: Ο Σπάιντερμαν δε σκοτώνει ποτέ. Κι αυτό αποτελεί σημαντικό μήνυμα προς μια κοινωνία όπως η αμερικανική, όπου ισχύει ακόμη η θανατική ποινή. Οι δημιουργοί της ταινίας, πέρα από τα όποια γκροτέσκα στοιχεία της, δίνουν ένα αισιόδοξο μήνυμα: Οι άνθρωποι (κατά συνέπεια και η κοινωνία) μπορούν να αλλάξουν, είτε προς το καλό είτε προς το κακό. Είναι στο χέρι τους να διαλέξουν προς τα πού θα πάνε, προς ένα καλύτερο αύριο, με τη συνειδητή συλλογική προσπάθεια, την αλληλεγγύη και τον αγώνα για τη δικαιοσύνη, χωρίς να περιμένουν έναν υπερήρωα να τους σώσει.
Φώτης Ποντικάκης
Αντιπρόεδρος του Συλλόγου Δασκάλων και Νηπιαγωγών Ν. Χανίων
Μέλος του ΠΣ των Οικολόγων Πράσινων
.
ecocrete.gr . |
ΑΡΧΕΙΟ ΑΡΘΡΩΝ
Cavo Sidero
