Δεν έχουν περάσει ούτε τρεις μήνες από τον περασμένο Οκτώβριο όταν πολλές περιοχές και πόλεις της Ελλάδας και κυρίως οι νομοί Θεσσαλονίκης, Χαλκιδικής, Μαγνησίας, Αττικής, Αργολίδας, Μεσσηνίας, Χανίων, Ηρακλείου κλπ, επλήγησαν από σφοδρότατες πλημμύρες με πολύ σοβαρές επιπτώσεις. Και ενώ όλοι περιμέναμε πως και το υπόλοιπο του περασμένου φθινόπωρου αλλά και ο φετινός χειμώνας θα ήταν όπως και τα προηγούμενα χρόνια, δηλαδή πολύ βροχερές εποχές, ξαφνικά από τις αρχές του τρίτου 10ημέρου του Οκτωβρίου 2006 οι προσδοκίες μας διαψεύθηκαν, αφού ήρθαν τα πάνω κάτω. Ειδικότερα ο Νοέμβριος και Δεκέμβριος στις περισσότερες περιοχές της χώρας ήταν πρακτικά άνομβροι, ενώ ο Γενάρης μέχρι των ημερών μας είναι ακόμα πιο άνομβρος και το σημαντικότερο, με θερμοκρασίες 3 – 4 βαθμούς επάνω από τις κανονικές. Επιπλέον ούτε στα βουνά της χώρας δεν έχει πρακτικά ακόμα χιονίσει αν και βρισκόμαστε στο τέλος του Γενάρη. Η κατάσταση αυτή έχει επιπλέον τρελάνει στην κυριολεξία τη χλωρίδα και κυρίως την πανίδα γύρω μας αφού οι οργανισμοί αυτοί «ως βιοαισθητήρες», αντιδρούν ανάλογα με τις διακυμάνσεις του καιρού και του κλίματος.
Η εναλλαγή των παραπάνω καιρικών καταστάσεων σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια αποτελεί τη διακύμανση του κλίματος ενός τόπου και επαληθεύει τόσο αυτούς που υποστηρίζουν πως το μόνο βέβαιο χαρακτηριστικό του καιρού είναι η αβεβαιότητα όσο και τη λαϊκή ρήση πως «έχει και ο καιρός γυρίσματα». Οι εναλλαγές όμως του καιρού και του κλίματος πολύ δύσκολα εξηγούνται αφού οφείλονται σε πληθώρα παραγόντων που αλληλοεπηρεάζονται και αλλάζουν «τις κανονικές» κατευθύνσεις των αέριων μαζών. Έτσι δημιουργούν απρόσμενες καιρικές καταστάσεις και συχνά εκτός τόπου και χρόνου. Τέτοιοι παράγοντες είναι η μείωση ή αύξηση της θερμότητας από τον ήλιο προς τη γη, η αλλαγή της σύστασης της ατμόσφαιρας, οι πυρκαγιές και η αποψίλωση των δασών, η αστικοποίηση, το λιώσιμο των πάγων και του χιονιού, οι εκρήξεις ηφαιστείων, το φαινόμενο EL NIÑO κλπ. Για παράδειγμα, απάντηση στα αίτια της τρίμηνης φετινής ανομβρίας της χώρας μας στην καρδιά του χειμώνα θα μπορούσε να δοθεί αν γνωρίζαμε τους λόγους επικράτησης φέτος και όχι τις προηγούμενες χρονιές τέτοια εποχή, του εκτεταμένου πεδίου υψηλών πιέσεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Το θέμα όμως της εναλλαγής των καιρικών φαινομένων στην εποχή μας εμπλέκεται ακόμα περισσότερο αφού αδυνατούμε να διαπιστώσουμε πόσο η συχνότητα και η ένταση αυτών οφείλονται στη φυσική διακύμανση του καιρού και του κλίματος και πόσο στη «διείσδυση» του ανθρώπου στους χώρους ανάπτυξης και δράσης των καιρικών φαινομένων.
Όσον αφορά στην Ελλάδα, η επικράτηση ανομβρίας τους τρεις προηγούμενους μήνες που είναι οι βροχερότεροι, πιθανόν να είναι κάποιο μήνυμα έναρξης μιας ακόμα άνομβρης και ξερής χρονιάς μετά τις ισχυρές ξηρασίες που έπληξαν τη χώρα μας το 2000 – 2001 και το 1989 – 1990. Βέβαια προς το παρόν κανένας δεν μπορεί να είναι βέβαιος πόσο θα διαρκέσει η ανομβρία αφού ασφαλής πρόγνωση του καιρού δεν μπορεί δυστυχώς να γίνει για περισσότερες από 5 - 6 ημέρες. Η επικράτηση όμως ανομβρίας τους τρεις βροχερότερους μήνες της χώρας μας, αλλά και το «ψάξιμο» εκδήλωσης τέτοιων ακραίων καιρικών φαινομένων στο παρελθόν τα οποία μπορούν να αποτελέσουν «το κλειδί» για το «άνοιγμα» του καιρού του παρόντος, πρέπει να μας προβληματίζουν ιδιαίτερα και να μην παραμένουμε απαθείς. Τέτοια γεγονότα ανομβρίας και ξηρασίας εκδηλώθηκαν στη χώρα μας πολλές φορές στο παρελθόν και από τα στοιχεία βροχής της Αθήνας (Αστεροσκοπείου και Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών) φαίνεται πως από το 1860 έως το 2001 εκδηλώθηκαν δεκαπέντε τουλάχιστον πολύ ισχυρές ανομβρίες και ξηρασίες και πολύ περισσότερες μικρότερης έντασης, με αφετηρία έναρξης πάντοτε μεταξύ Οκτωβρίου και Ιανουαρίου.
•
Δέκα πέντε (15) χρονιές μεγάλης ανομβρίας και ξηρασίας παρατηρήθηκαν
στην Αττική και στην Ελλάδα γενικότερα την περίοδο 1860-2001.
• Όλες οι ανομβρίες άρχισαν με παρόμοιο τρόπο όπως η «τρίμηνη» φετινή
• Η βροχή είναι σε χιλιοστά
• Το μέσο ετήσιο ύψος βροχής της Αθήνας είναι 400 χιλιοστά.
Αλλά και από δενδροχρονολογικές μεθόδους διαπιστώνεται πως πολύ μεγάλες ανομβρίες και ξηρασίες εκδηλώθηκαν στη χώρα μας τους προηγούμενους αιώνες και κυρίως το 1592 – 94, 1657, 1716, 1824, κλπ. Επιπλέον είναι αποδεκτό πως τις πλημμύρες διαδέχονται συνήθως ξηρασίες και τις ξηρασίες πλημμύρες. Την εναλλαγή αυτή οι Βρετανοί εκφράζουν με τη γνωστή λαϊκή τους ρήση πως:
"There is no debt so surely met
as wet to dry and dry to wet", δηλαδή
"Για κανένα χρέος δεν υπάρχει τόση σιγουριά πως θα πληρωθεί
όση για την εναλλαγή από υγρή σε ξηρή και από ξηρή σε υγρή εποχή".
Έτσι μετά από επικράτηση πέντε βροχερών ετών στη χώρα μας (Οκτώβριος 2001 – Οκτώβριος 2006) είναι πολύ πιθανόν σύντομα οι πλημμύρες να δώσουν τη θέση τους στην ανομβρία και την ξηρασία και για άγνωστη δυστυχώς διάρκεια.
Τα
διαφορετικά ύψη βροχής κάθε Γενάρη στην Αθήνα της περιόδου 1859-2006
είναι ένα παράδειγμα της διακύμανσης του κλίματος της περιοχής (17
χρονιές το ύψος βροχής του μηνός ήταν μικρότερο από 15 χιλιοστά).
Η εκδήλωση μιας ακόμα ξηρασίας θα έχει οπωσδήποτε σοβαρές κοινωνικοοικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις για τη χώρα μας αφού οι υπάρχοντες επιφανειακοί και υπόγειοι υδατικοί πόροι βαθμιαία θα μειωθούν σημαντικά χωρίς βροχές και χιόνια. Οι συνέπειες από ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα είναι πιο εμφανείς σε αρδευόμενες από υπόγεια νερά περιοχές, αλλά και στα νησιά μας. Επιπλέον η μείωση των υδατικών πόρων συνεπάγεται και την υποβάθμιση της ποιότητας αυτών. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να μας απασχολήσει η αντιμετώπιση των επιπτώσεων μιας ενδεχόμενης ξηρασίας πριν την επικράτηση αυτής αφού αυτός είναι και ο ορθολογικός τρόπος διαχείρισης ενός ακραίου φαινομένου.
•
Οι πλημμύρες βρίσκονται στο άλλο άκρο της διακύμανσης του κλίματος σε
σχέση με τις ξηρασίες και είναι τόσο μεγαλύτερες όσο μικρότερη είναι η
συχνότητα εκδήλωσης
• Οι ανθρώπινες επεμβάσεις μειώνουν τη
χωρητικότητα της κοίτης του υδατορεύματος και αυξάνουν δραματικά τις
επιπτώσεις των πλημμυρών.
Προς το παρόν όμως υπάρχει μόνο μία βεβαιότητα: Παρά την τρίμηνη ή πιθανόν και πολύμηνη ανομβρία στη χώρα μας, πάλι θα εκδηλωθούν πλημμύρες και άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα. Γι΄ αυτό θα πρέπει να έχουμε υπόψη πως ο καιρός είναι απρόβλεπτος και αβέβαιος και όπως τονίσθηκε προηγούμενα, οι ιδιότητες αυτές είναι οι μόνες βεβαιότητες που περιγράφουν τα χαρακτηριστικά του. Ακόμα το κλίμα παρουσιάζει μικρές και μεγάλες διακυμάνσεις που απορρέουν από φυσικά αίτια και τα τελευταία χρόνια οι διακυμάνσεις απορρέουν και από ανθρώπινες επεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον. Για το λόγο αυτό πρέπει να συμμετάσχουμε στην παγκόσμια κοινότητα για τη λήψη μέτρων μείωσης των συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου αφού αυτά δε γνωρίζουν σύνορα κρατών. Επιπλέον η μεγάλη πρόκληση του 21ου αιώνα πρέπει να είναι η ανάπτυξη μεθόδων και «εργαλείων» για την εκτίμηση του μεγέθους της αλλαγής του κλίματος είτε αυτή προέλθει από ανθρώπινες επεμβάσεις, είτε από φυσικά αίτια είτε και από τις δύο αυτές αιτίες. Επιπλέον ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στην εξομάλυνση των επιπτώσεων από ακραία καιρικά φαινόμενα που θα οφείλονται στη φυσική διακύμανση του καιρού και του κλίματος αφού αυτά θα εκδηλωθούν ανεξάρτητα από την επιδείνωση ή όχι του φαινομένου του θερμοκηπίου.
Ειδικότερα:
• Πρέπει να σχεδιάζουμε την αντιμετώπιση των ξηρασιών και όταν ακόμα βρέχει, αλλά και εκείνη των πλημμυρών και χιονοπτώσεων και όταν ακόμα έχουμε ανομβρία και ξηρασία.
• Να λαμβάνουμε, επίσης, τα μέτρα και να εκτελούμε τα αναγκαία έργα που εξομαλύνουν τις επιπτώσεις από ακραία καιρικά φαινόμενα στις αστικές, γεωργικές και ορεινές περιοχές της χώρας.
• Ακόμα, να κατανοήσουμε πως η «βιώσιμη ανάπτυξη» μιας περιοχής δεν επιτυγχάνεται χωρίς την προστασία και ανάπτυξη και γενικά χωρίς την ορθολογική διαχείριση των φυσικών της πόρων. Επιπλέον, πρέπει να ενημερώνουμε τους πολίτες πώς να αντιδρούν στα ακραία καιρικά φαινόμενα και τι μέτρα να λαμβάνουν πριν και κατά την εκδήλωση τέτοιων φαινομένων.
• Επίσης, να γνωστοποιούμε στους πολίτες ότι η φύση επαναφέρει κάθε διατάραξη της ισορροπίας της από τον άνθρωπο με τρόπο βίαιο και ασυγκράτητο. Επομένως, είναι μέγιστο λάθος οι επεμβάσεις π.χ. στις κοίτες των υδατορευμάτων, αφού κάποια χρονιά στο μέλλον, τα πλημμυρικά νερά θα σαρώσουν τα πάντα στο διάβα τους, για να ανοίξουν πάλι την κοίτη τους, που καθορίστηκε διαχρονικά από τις γεωμορφολογικές και κλιματικές συνθήκες της περιοχής.
• Όμως και οι πολιτικοί ηγέτες θα πρέπει να εξετάζουν τη γνώμη των ειδικών και να μην αλλάζουν τα προγράμματά τους όταν αλλάζουν οι υπουργοί και οι σύμβουλοι ή όταν άλλο κόμμα έρχεται στην εξουσία. Και αφού λάβουμε τα παραπάνω μέτρα, ας προετοιμαστούμε να ζήσουμε και να αντιμετωπίσουμε τις επιπτώσεις από ένα σπάνιο καιρικό φαινόμενο για το οποίο κανένα μέτρο δεν μπορεί να ληφθεί λόγω του μεγάλου κόστους.
Στην περίπτωση αυτή ας θεωρήσουμε το τίμημα των επιπτώσεων από μια τέτοια «κλιματική έκπληξη» ως «ενοίκιο» στον όμορφο και φιλόξενο πλανήτη που κατοικούμε.
Μπαλούτσος Γεώργιος,
Μπουρλέτσικας Αθανάσιος,
Γκούμα Βασιλική
Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.)
Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων & Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων Αθηνών
Πληροφορίες: Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων
& Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων, Τέρμα Αλκμάνος, Ιλίσια, Αθήνα
Τηλ.: 210 7782125, fax: 210 7784602
e-mail: mpag@fria.gr
.
ecocrete.gr . |
Cavo Sidero
