|
|
|
Το Φράγμα στον ποταμό ¶ραχθο |
|
|
|
Ποταμοί - φράγματα - εκτροπές
|
|
Συντακτική Ομάδα περιοδικού Black Out
,
Τρίτη, 02 Ιανουάριος 2007
|
Απόσπασματα από την εισήγηση της εκδήλωσης με αφορμή τις κοινητοποιήσεις ενάντια στην κατασκευή φράγματος στον ποταμό ¶ραχθο
http://blackout.gr/keimena/77
Στις 29/9 πραγματοποιήθηκε εκδήλωση στην κατάληψη Φάμπρικα Υφανέτ με αφορμή τις κινητοποιήσεις ενάντια στην κατασκευή φράγματος στον ποταμό ¶ραχθο. Την εισήγηση, της οποίας ένα μέρος παραθέτουμε στη συνέχεια, ακολούθησε μια πραγματικά ενδιαφέρουσα συζήτηση που άγγιξε ένα αρκετά μεγάλο εύρος ζητημάτων, από τα δεδομένα και τις προοπτικές τέτοιων αγώνων μέχρι τη σχέση ανθρώπου - φύσης και από τον κοινοτισμό μέχρι τη φύση του καπιταλιστικού συστήματος και την ικανότητα προσαρμογής του. Τελικά η συζήτηση άφησε περισσότερα ερωτήματα απ' αυτά που τέθηκαν κατά την εισήγηση και πραγματικά δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς. Το σίγουρο όμως είναι ότι μας λείπουν ακόμα πολλές ανάλογες συζητήσεις και κυρίως βιώματα και πράξεις. Είμαστε ακόμα στην αρχή γι'αυτό ας αναλάβουμε τις ευθύνες μας.
Στις 12-15 Αυγούστου 2006 βρεθήκαμε στο ποταμό ¶ραχθο της Ηπείρου. Αν και πραγματικά ευχαριστηθήκαμε την ομορφιά του τόπου, το μπάνιο στο ποτάμι, την παρέα και τα βραδινά τσίπουρα, άλλη ήταν η αιτία που βρεθήκαμε εκεί.
Στην περιοχή του Αγ. Νικολάου έχει αποφασιστεί η κατασκευή ενός μεγάλου φράγματος (το τρίτο στον ¶ραχθο) για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Την εκτέλεση του έργου έχει αναλάβει η κατασκευαστική Μηχανική Α.Ε. του Εμφιετζόγλου. Στην κατασκευή του φράγματός αντιδρούν οι μόνιμοι κάτοικοι που έχουν απομείνει στην περιοχή και αρκετοί σύλλογοι και φορείς από ανθρώπους που κατάγονται από την ευρύτερη περιοχή του Αράχθου και των Τζουμέρκων και διαμένουν κατά βάση στην ¶ρτα, τα Γιάννενα και την Αθήνα οι οποίοι έχουν δημιουργήσει την επιτροπή προστασίας του Αράχθου ως τον κατεξοχήν φορέα του αγώνα.
Προς το παρόν το έργο έχει μπλοκαριστεί καθώς έχει υπάρξει προσφυγή στο συμβούλιο της επικρατείας η οποία θα εκδικαστεί το Φλεβάρη και ακόμα δεν έχει ξεκινήσει καμία εργασία. Στα πλαίσια μιας σειράς κινητοποιήσεων, στις 13 Αυγούστου πραγματοποιήθηκε μεγάλη συγκέντρωση διαμαρτυρίας κατοίκων, συλλόγων, φορέων και συμπαραστατών. Τις ίδιες μέρες οργανώθηκαν και δύο κάμπινγκ που με τη σειρά τους δήλωσαν την υποστήριξή τους στον αγώνα ενάντια στο φράγμα, οργανώνοντας παράλληλα κάποιες ανοιχτές συζητήσεις - εκδηλώσεις. Το πρώτο από το κοινωνικό φόρουμ ¶ρτας στις 11-13 και το δεύτερο 13-19 από το χώρο της Αυτοσχεδίας από τη Θεσ/νίκη.
Βρεθήκαμε εκεί καθώς τα γενικότερα ζητήματα της οικολογίας, του ενεργειακού, των τοπικών αγώνων, της ερήμωσης του ελληνικού ορεινού χώρου αλλά και της τουριστικής ανάπτυξης μας ενδιαφέρουν ιδιαίτερα, αλλά και για να εναντιωθούμε στη κατασκευή ενός μεγάλου έργου με σοβαρές περιβαλλοντικές συνέπειες. Οι λίγες εκδηλώσεις που προλάβαμε να παρακολουθήσουμε υπήρξαν για μας μια σημαντική ευκαιρία να επικοινωνήσουμε, να συμφωνήσουμε, να διαφωνήσουμε, ακόμα και να συγκρουστούμε με ανθρώπους με διαφορετική πολιτική και κοινωνική κουλτούρα από τον μικρόκοσμό μας αλλά και να ενημερωθούμε για τον αγώνα για το συγκεκριμένο έργο και για τα μεγάλα φράγματα. Στην προσπάθεια αξιολόγησης της εμπειρίας άνοιξαν πολλά περισσότερα ζητήματα απΆ όσα είχαμε στο μυαλό μας πηγαίνοντας εκεί. Συζητώντας μεταξύ μας θεωρήσαμε σημαντικό να ανοίξουμε αυτά τα ζητήματα σ' ένα κινηματικό επίπεδο, κάπως έτσι προέκυψε και η σημερινή εκδήλωση.
Στην κοιλάδα του Αράχθου ζουν περίπου 800 άνθρωποι, στην πλειοψηφία τους ηλικιωμένοι, οι οποίοι σταδιακά και μέσα από συζητήσεις έχουν ταχθεί στο σύνολό τους ενάντια στο φράγμα. Παρόλα αυτά δεν είναι αυτοί που οργανώνουν και συντονίζουν τις κινητοποιήσεις καθώς το μόνο ενεργό κομμάτι του αγώνα είναι η επιτροπή προστασίας Αράχθου, άνθρωποι δηλαδή που κατάγονται από την περιοχή αλλά δεν μένουν εκεί μόνιμα. Το 2004 η επιτροπή πραγματοποίησε ανοιχτές συζητήσεις στα χωριά καθώς και διάφορες παρεμβάσεις σε πανηγύρια και αλλού. Σήμερα λειτουργεί ουσιαστικά σαν αντιπρόσωπος των κατοίκων χωρίς όμως να υπάρχουν διαδικασίες βάσης και οι κάτοικοι απλά ανταποκρίνονται στα καλέσματά της. Από την μία μεριά η επιτροπή έχει αποκτήσει την συναίνεσή τους κινώντας από μόνη της όλα τα ζητήματα και από την άλλη έχει διαρκή επικοινωνία και συμπόρευση με τους συλλόγους, τις αδελφότητες και τους δήμους της περιοχής.
Μία ενδιαφέρουσα αντίφαση σχετικά με την οργάνωση του αγώνα είναι ότι αν και υπάρχουν κάποια στοιχεία μίας ζωντανής και αμεσοδημοκρατικής συζήτηση με υγιή χαρακτηριστικά όπως ο αυθορμητισμός και η αποφασιστικότητα, τελικά παρατηρείται μία προσκόλληση στις δομές της εξουσίας και στην λογική της αντιπροσώπευσης. Εντύπωση μας έκανε ότι στην συγκέντρωση της Κυριακής στην οποία παραβρεθήκαμε, εμφανίστηκαν πολυάριθμοι πολιτικοί, πολιτευτές, εκπρόσωποι κομμάτων και της τοπικής αυτοδιοίκησης οι οποίοι αν και δεν συμμετέχουν στην επιτροπή αγώνα χαιρέτησαν την εκδήλωση από το μεγάφωνο και αυτό παρά την δέσμευση της επιτροπής ότι στην συγκεκριμένη συγκέντρωση κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να συμβεί.
Επιπτώσεις του έργου
To φράγμα του Αγ. Νικολάου θα έχει 86 μέτρα ύψος και θα αποδίδει ισχύ ίση με 93 μεγαβάτ το οποίο αντιστοιχεί περίπου στο 1% της συνολικής παραγωγής της Ελλάδας. Στόχος του έργου είναι να καλύψει κυρίως τις ενεργειακές ανάγκες που προκύπτουν σε περιόδους αυξημένων ηλεκτρικών απαιτήσεων δηλαδή τις πιο ζεστές μέρες του καλοκαιριού όπου η χρήση των κλιματιστικών εκτοξεύει τη ζήτηση στα ύψη. Μιλώντας με κατοίκους της περιοχής μπορέσαμε να αντιληφθούμε ότι η αντίθεσή τους στο έργο είναι άμεσα συνδεδεμένη με την εμπειρία τους από τα προηγούμενα φράγματα του Αράχθου τόσο όσον αφορά τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές τους επιπτώσεις όσο και από το ότι οι υποσχέσεις τους παρελθόντος για διανομή των οφελών παρέμειναν απραγματοποίητες.
Το φράγμα του Αγ. Νικολάου θα έχει ως αποτέλεσμα την κατάκλυση τουλάχιστον 2.725 στρεμμάτων γης πράγμα που θα προκύψει από τον σχηματισμό τεχνητής λίμνης και την συνολική μεταβολή του ποτάμιου οικοσυστήματος σε λιμναίο. Η αλλαγή αυτή έχει ως αποτέλεσμα την κατακράτηση των φερτών υλών, την αλλοίωση του ποτάμιου τοπίου και την επιδείνωση των συνθηκών μετακίνησης και αναπαραγωγής των υδρόβιων οργανισμών καθώς και τον εξαφανισμό της Βίδρας η οποία είναι ένα από τα σπανιότερα θηλαστικά της Ευρώπης. ¶λλες επιπτώσεις έχουν να κάνουν με την υποβάθμιση του υδροφόρου ορίζοντα κατηφορικά του φράγματος και αλλαγές στο μικροκλίμα της περιοχής όπως η αύξηση της υγρασίας. Τέλος από την κατασκευή του έργου απειλείται η στατικότητα της πέτρινης γέφυρας της Πλάκας η οποία είναι το μεγαλύτερο μονότοξο γεφύρι των Βαλκανίων, καθώς και η κατάκλυση 12 κτισμάτων.
Το καρότο της τουριστικής ανάπτυξης
Ένα από τα κυρίαρχα επιχειρήματα ενάντια στο έργο είναι ότι αυτό θα στερήσει τις δυνατότητες τουριστικής ανάπτυξης της περιοχής. Το ίδιο επιχείρημα αποτελεί πλεόν κοινοτοπία σε πολλές ανάλογες περιπτώσεις, όπως επίσης κοινοτοπία αποτελούν οι λόγοι για την πληθυσμιακή και οικονομική ερήμωση της επαρχίας την οποία και θα γιατρέψει η τουριστική ανάπτυξη. Στον ¶ραχθο το συναντήσαμε σε περίοπτη θέση μέσα στον έντυπο λόγο των φυλλαδίων που κυκλοφόρησαν και το ακούσαμε συχνά στη μικρή μας επαφή με ανθρώπους που δραστηριοποιούνται για το ζήτημα. Είναι αλήθεια ότι στη συγκεκριμένη περιοχή υπάρχουν οι δυνατότητες για τουριστικές δραστηριότητες, που σήμερα περιγράφονται με τους όρους οικοτουρισμός, εναλλακτικός τουρισμός και αγροτουρισμός. Δηλαδή μια τοποθεσία όμορφη που μπορεί συνδυάζει την περιπέτεια, (βλ. ράφτινγκ), την παράδοση, την ιστορικότητα (βλ. γεφύρι της Πλάκας) και μια οικολογική ιδιαιτερότητα (βλ. Βίδρα).
Όλα αυτά μπορεί να αποτελέσουν σίγουρα πόλο έλξης των τουριστών, καθώς ανταποκρίνονται στις σύγχρονες απαιτήσεις της τουριστικής βιομηχανίας. Σήμερα στην περιοχή δραστηριοπούνται μερικές τέτοιες εταιρίες ενώ αρκετοί είναι αυτοί που περιμένουν να επενδύσουν εκεί και κωλύονται λόγω του έργου.
Εναλλακτικός τουρισμός
Στην ελλάδα γενικότερα, ο εναλλακτικός τουρισμός αποτελεί ήδη μια πραγματικότητα σε πολλές περιοχές και υπάρχει μια αίσθηση ότι η όλη διαδικασία βρίσκεται ακόμα σε πρωτογενές επίπεδο. Το ελληνικό κράτος και η ευρωπαϊκή ένωση τον προωθούν σχεδιασμένα με ποικίλες πρακτικές. Τα ευρωπαϊκά προγράμματα επιδοτήσεων για τουριστικές επιχειρήσεις και παραγωγικές μονάδες που σχετίζονται άμεσα με τον τουρισμό, Leader Ι, ΙΙ και Leader+ έχουν θέσει ήδη τις βάσεις. Ο εναλλακτικός τουρισμός έγινε της μόδας, καθώς όλα αυτά που δηλώνει ότι προσφέρει βρίσκονται μέσα στις επιταγές του σύγχρονου lifestyle: περιπέτεια, ιδιαιτερότητα, χαλαρότητα, επαφή με τη φύση, επαφή με την παράδοση κ.τ.λ.
Η υπόσχεση της τουριστικής ανάπτυξης βρίσκεται πλέον στο στόμα κάθε πολιτευτή και προωθείται από κάθε συνεπή τοπική εξουσία, πολιτιστικό σύλλογο και αδελφότητες συντοπιτών που μπορεί να ζουν ακόμα και στην Aυστραλία.
Μέσα στη διαδικασία της τουριστικής ανάπτυξης ένα κομμάτι της ελληνικής επαρχίας μεταλλάσσεται σε όλα τα επίπεδα και η πραγματικότητα των νησιών που ήδη έχουν βιώσει αυτή τη διαδικασία μπορεί να δώσει ένα περίγραμμα του μέλλοντός της. Σε ότι αφορά το περιβάλλον: αλλοίωση του τοπίου, τσιμεντοποίηση, οικοπεδοποίηση, αποδάσωση, εξάντληση της γης και του υδροφόρου ορίζοντα. Παράλληλα εντός των ανθρωπίνων σχέσεων επικράτηση του ατομισμού, του ανταγωνισμού, της εκμετάλλευσης, της αδιαφορίας, της απληστίας και του καταναλωτισμού. Ίσως η εισβολή του τουρισμού στα βουνά, τις λίμνες και τα ποτάμια να μην έχει τις εξόφθαλμες συνέπειες που είχε στα νησιά, καθώς τα επιχειρήματού του συμβαδίζουν μ' αυτά της προστασίας του περιβάλλοντος, της ήπιας και βιώσιμης ανάπτυξης και της αειφορίας. Ο εναλλακτικός τουρισμός εμφανίζεται ως αντίποδας στην άλλη αναπτυξιακή προοπτική που περιλαμβάνει μεγάλα έργα με σοβαρές περιβαλλοντικές συνέπειες.
Όμως αυτές οι δύο τάσεις συνυπάρχουν, ο οικοτουρισμός προωθείται την ίδια στιγμή με την εκτροπή του Αχελώου και το φράγμα του Αράχθου, και δημιουργούν ένα πλαστό δίλημμα περιορίζοντας κάθε συζήτηση εντός του.
Για μας το δίλημμα φράγμα ή τουρισμός δεν υφίσταται, όπως δεν υφίσταται το δίλημμα βίαιη ανάπτυξη ή «πράσινος καπιταλισμός». Η δεδομένη αντίθεση μας στο φράγμα δεν σημαίνει ότι είναι κατάφαση στην τουριστική ανάπτυξη. Αντίθετα βλέπουμε την τουριστική ανάπτυξη ως ένα ακόμη όχημα της εμπέδωσης των καπιταλιστικών σχέσεων και αντιλήψεων στην επαρχία, ως ένα ακόμη όχημα λεηλασίας της φύσης, στο βωμό της κερδοφορίας και της διαρκούς ανάπτυξης. Βέβαια οι αφορισμοί στους οποίους κατηλήγουμε, δύσκολα μπορούν να γειωθούν στην σύνθετη πραγματικότητα της ελληνικής επαρχίας. Η πληθυσμιακή ερήμωση είναι ένα στοιχείο της πραγματικότητάς της, η οικονομική απαξίωση της αγροτικής παραγωγής και η ανεργία είναι ένα άλλο και όλα αυτά σ' ένα κατά βάση συντηρητικό περιβάλλον προσκολλημένο, στις τοπικές εξουσίες.
Την ίδια στιγμή οι νεότερες γενιές έχουν ήδη ενστερνιστεί τις αξίες και τα ήθη του καταναλωτισμού. Η τουριστική βιομηχανία έχει μια ρεαλιστική απάντηση σ' αυτή τη συνθήκη γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο τα επιχειρήματα της είναι ευρέως αποδεκτά και μπορεί να οικοδομεί γύρω της μια ολόκληρη προοπτική.
Τα Φράγματα
Από το 1930 και μετά η κατασκευή μεγάλων φραγμάτων έγινε ένα από τα βασικότερα σύμβολα για το κυρίαρχο μοντέλο ανάπτυξης. Έτσι, ιδωμένα σαν σύμβολα της ικανότητας του ανθρώπου να ελέγχει και να χρησιμοποιεί τους φυσικούς πόρους, η κατασκευή των φραγμάτων παρουσίασε δραματική αύξηση. Αυτή η τάση έφτασε στο αποκορύφωμά της την δεκαετία του ΅70 όταν κατά μέσο όρο αναθέτονταν δύο με τρία φράγματα κάθε μέρα κάπου στον κόσμο. Σήμερα η απόφαση για την κατασκευή ενός μεγάλου φράγματος συναντά όλο και μεγαλύτερη κριτική σε βαθμό που το μέλλον τέτοιων έργων σε πολλές χώρες αμφισβητείται. Σε ένα πολιτικό και φιλοσοφικό επίπεδο, ο αγώνας ενάντια στα μεγάλα φράγματα προκαλεί την ίδια την λογική του κυρίαρχου μοντέλου ανάπτυξης, ένα μοντέλο που στηρίζεται στην χιμαιρική υπόσχεση για υλικό πλούτο μέσω του εκσυγχρονισμού, διαιωνίζοντας την άνιση κατανομή των φυσικών πόρων και καταστρέφοντας τις κοινωνικές σχέσεις και το περιβάλλον.
Η κύρια αιτία της αντίστασης παγκοσμίως είναι η εξαναγκασμένη μετανάστευση μεγάλων πληθυσμών από τις εστίες τους εξαιτίας της δημιουργίας της λεκάνης κατάκλυσης. Επίσης εκατομμύρια άνθρωποι έχουν υποφέρει από την μείωση των πόρων αλιείας, την υποβάθμιση της ποιότητας του νερού, την μείωση της γονιμότητας της γης και των δασών εξαιτίας της απώλειας των φυσικών λιπασμάτων και των εποχιακών πλημμύρων που παρέχουν τα υγιή ποτάμια.
Eίναι γεγονός ότι, κατά κανόνα δεν σχεδιάζονται πλέον στην ΕΕ μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα γιατί από την μία μεριά οι περισσότερες τοποθεσίες για έργα μεγάλης κλίμακας έχουν ήδη αξιοποιηθεί και από την άλλη γιατί η περιβαλλοντική νομοθεσία είναι αρκετά αυστηρή και πολύπλοκη, πράγμα που δρα απαγορευτικά. Επίσης τα μεγάλα φράγματα δεν συμπεριλαμβάνονται πλέον στις ήπιες και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και αυτό γιατί δεν θεωρείται καθαρή η ενέργεια που παρέχουν εξαιτίας των κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεών της. Yπάρχουν πρόσφατες μελέτες που δείχνουν ότι το οργανικό υλικό που αποδομείται μέσα στις λεκάνες κατάκλυσης παράγει σημαντική ποσότητα θερμοκηπιακών αερίων. Σε μερικές περιπτώσεις, ιδιαίτερα στους τροπικούς παράγονται περισσότερα αέρια από ότι σε μονάδες καύσης με ορυκτά καύσιμα όπως για παράδειγμα το φράγμα Βalbina στον Αμαζόνιο το οποίο παράγει 20 με 40 φορές περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από ότι μία μονάδα παραγωγής με λιγνίτη.
Σε βραχυπρόθεσμο χρονικό διάστημα η υδροηλεκτρική ενέργεια της Ευρώπης αναμένεται να ακολουθήσει φθίνουσα πορεία. Αυτό θα συμβεί γιατί πολλά από τα φράγματα που έχουν κατασκευαστεί μέχρι το 1950 φτάνουν τώρα στο τέλος του χρόνου ζωή τους οπότε και μπαίνουν σε φάση παροπλισμού. Μία ενδιαφέρουσα παρατήρηση είναι ότι χώρες όπως η Ιταλία, η Σλοβενία, η Αυστρία προτιμούν να επενδύσουν μακροπρόθεσμα σε μία ήπια τουριστική ανάπτυξη των ορεινών τους περιοχών παρά να προχωρήσουν σε έργα όπως τα φράγματα.
Τον Οκτώβριο του 2005 υπογράφθηκε μία συμφωνία μεταξύ της ΕΕ και των Βαλκανικών χωρών η οποία δημιουργεί μία κοινή ενεργειακή αγορά. Η συμφωνία για την ευρωπαϊκή ενεργειακή κοινότητα δημιουργεί συνθήκες ελεύθερου ανταγωνισμού στο εμπόριο ενέργειας και οδηγεί στην ευθυγράμμιση των Βαλκανικών χωρών με την Ευρωπαϊκή νομοθεσία για την ενέργεια και το περιβάλλον. Οι επενδύσεις που παρέχονται από την Παγκόσμια Τράπεζα και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης υπολογίζονται στα 30 δις. δολάρια για τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας.
Αναμφισβήτητα η παραπάνω διαδικασία είναι άμεσα συνδεδεμένη με την θετική τάση που έχει διαμορφωθεί στα Βαλκάνια ως προς την κατασκευή νέων μεγάλων υδροηλεκτρικών φραγμάτων. Αυτό το γεγονός πρέπει να το δούμε σε συνδυασμό με την προώθηση του «πράσινου» καπιταλισμού στην Ευρώπη ο οποίος έχει την τάση να περιφερειοποιεί τις περισσότερο επιβλαβείς και μη-βιώσιμες δραστηριότητες μία από τις οποίες είναι και τα μεγάλα φράγματα. Βασικό ρόλο στην προώθηση αυτών των έργων παίζει ένα ενεργειακό λόμπυ στην καρδιά του οποίου βρίσκονται εταιρίες με έδρα στο εξωτερικό όπως η Energy Financing Team με έδρα το Λονδίνο. Αυτή η εταιρία είχε πρόσφατα κατηγορηθεί για μία υπόθεση δωροδοκίας στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη η οποία έκλεισε με παρέμβαση βρετανών διπλωματών έτσι ώστε να κουκουλωθεί το ζήτημα. ¶λλες τέτοιες εταιρίες έχουν ως έδρα την Σλοβενία, την Βιέννη και όλες έχουν διασυνδέσεις με πολιτικούς που έχουν μεγάλη επιρροή και οι οποίοι θέτουν τις προτεραιότητές του κατασκευαστικού τομέα στην πολιτική ζωή.
Σε παγκόσμιο επίπεδο η δημόσια συζήτηση για τα μεγάλα φράγματα έχει δημιουργήσει δύο πόλους. Από την μία μεριά η Παγκόσμια Τράπεζα διαδραματίζει έναν πολύ σημαντικό ρόλο στην προώθηση και χρηματοδότηση μεγάλων φραγμάτων. Η Παγκόσμια Τράπεζα έχει παράσχει 75 δις δολάρια για 538 φράγματα μετατοπίζοντας τουλάχιστον 10 εκατομμύρια ανθρώπους. Σαν αντίποδας στο παραπάνω δημιουργήθηκε το 1998 η Παγκόσμια Επιτροπή για τα Φράγματα (World Commision on Dams) η οποία εισήγαγε μία σειρά συστάσεων για την κατασκευή τέτοιων έργων.
Παραδείγματος χάριν η WCD συμπεριλαμβάνει την συμμετοχή του τοπικού πληθυσμού στην διαδικασία λήψης απόφασης και επίσης εισήγαγε τον διαχωρισμό μεταξύ μικρών και μεγάλων φραγμάτων με όριο τα 15 μέτρα. Μεγάλο μέρος της βιομηχανίας φραγμάτων συμπεριλαμβανομένης και της Παγκόσμιας Τράπεζα παραμένουν αντίθετες με τις συστάσεις της WCD.
Οι δύο αυτοί θεσμοί αντανακλούν δυο διαφορετικές τάσεις στους κόλπους του συστήματος, φαινομενικά αντιτιθέμενες, αλλά ουσιαστικά αλληλοσυμπληρούμενες. Η πρώτη, η πιο παραδοσιακή, εμμένει σε πιο δυναμικές τακτικές για την διεύρυνση της κερδοφορίας της. Αυτό μπορεί να σημαίνει μια δικτατορία και στυγνή εκμετάλλευση εδώ, μια οικολογική καταστροφή εκεί και πάει λέγοντας. Η δεύτερη, απαρτίζεται από όλους αυτούς που υποστηρίζουν ένα πιο ήπιο και φιλικό προς το περιβάλλον μοντέλο ανάπτυξης στα πλαίσια του καπιταλιστικού συστήματος. Αυτή η τάση χρησιμοποιεί για τον εαυτό της τους όρους πράσινος καπιταλισμός, οικοκαπιταλισμός, βιώσιμη ανάπτυξη, αειφορία και όχι τυχαία εμφανίζεται στην ΕΕ και τη βόρεια Αμερική τα τελευταία χρόνια.
Οι κοινωνικοί αγώνες ως δυναμικές και αντιφατικές διαδικασίες
Εστιάσαμε στο θέμα του τουρισμού τόσο γιατί τον θεωρούμε σημαντικό παράγοντα στη σημερινή εποχή, όσο και για να αναδείξουμε μια κεντρική αντίφαση και τα αδιέξοδα ενός τοπικού αγώνα που στην πρώτη ανάγνωσή του αναφέρεται στο περιβαλλοντικό ζήτημα. Σ' αυτό το σημείο εγείρονται πολλά ερωτήματα που έχουν να κάνουν τόσο με την αξιολόγηση τέτοιων αγώνων όσο και με τα πιθανά επίπεδα συμμετοχής και παρέμβασης στους κόλπους τους.
Μιλώντας γενικά, οι κοινωνικοί αγώνες είναι δυναμικές διαδικασίες. Αποτελούν ιστορικά συμπυκνωμένες στιγμές που κρύβουν μέσα τους δυνατότητες αλλαγής, συνειδητοποίησης και αυτο-υπέρβασης. Στους κόλπους τους είναι συχνό φαινόμενο να εμφανίζονται αυθόρμητα μορφές αυτοοργάνωσης και άμεσης δημοκρατίας και αρκετές είναι οι περιπτώσεις αγώνων που φθάνουν στο σημείο της ανοιχτής και συχνά βίαιης σύγκρουσης με το κράτος. Όλα αυτά αν και είναι ιδιαίτερα σημαντικά στοιχεία, δεν αρκούν για να αξιολογήσουμε θετικά έναν αγώνα. Και αυτό γιατί υπάρχουν πολλά παραδείγματα τοπικών αγώνων με ξεκάθαρα συντηρητικά, αντιδραστικά ή και ρατσιστικά περιεχόμενα. Σε κάποια χωριά άνθρωποι αυτοοργανώθηκαν για να αποφασίσουν την απαγόρευση κυκλοφορίας τη νύχτα στους μετανάστες και δημιούργησαν ένοπλα αποσπάσματα.
Στη Θεσσαλονίκη μάλιστα, πρόσφατη είναι η περίπτωση του Ευόσμου, όπου οι γείτονες κατέβηκαν στο δρόμο για να εναντιωθούν στη δημιουργία κέντρου αποκατάστασης για ψυχικά ασθενείς, αντιδρώντας λέει στην υποβάθμιση των περιοχών τους.
Μέσα στους κοινωνικούς αγώνες μπορεί να συνυπάρχουν τα πιο αντιφατικά στοιχεία: δεξιοί κοινοτάρχες να συγκρούοντα με την κεντρική εξουσία, ριζοσπαστικά προτάγματα να παντρεύονται με οικονομικά συμφέροντα ακόμα και προλετάριοι να υπερασπίζονται τα συμφέροντα των επιχειρήσεων που τους εκμεταλλεύονται. Στο ¶ραχθο μάλιστα ακούσαμε ένα τοπικό παράγοντα στην ομιλία του στην κεντρική συγκέντρωση, πρώτα να αναφέρεται στο εθνικό συμφέρον και να χαρακτηρίζει την περιοχή ως εθνικά ευαίσθητη και στη συνέχεια να λέει πως αν όλα τα νόμιμα μέσα δεν φέρουν αποτέλεσμα, θα χρησιμοποιηθούν όλα εκείνα που νομιμοποιούνται από το δίκιο του αγώνα. Γενικά η σημερινή κοινωνία είναι αντιφατική, γιατί ακριβώς αντιφατικοί είναι οι άνθρωποι που την απαρτίζουνε. "Καθαροί" κι αγνοί αγώνες με τα δικά μας κριτήρια, δεν πρόκειται να υπάρξουν ποτέ. Κάθε αγώνας δεν μπορεί παρά να αντανακλά την πραγματικότητα της κοινωνίας που τον γεννά.
Κάποιες φορές, μέσα σε μια διαδικασία αγώνα, οι κοινωνικές δομές, οι σχέσεις, οι αντιλήψεις και ο τρόπος ζωής παραμένουν αλώβητοι και άλλοτε έρχονται σε οριακή κρίση, δημιουργούνται ρήξεις και τίθεται το ζήτημα της αλλαγής. Σίγουρα στον άραχθο δεν μπορούμε να μιλάμε για μια τέτοια συνθήκη. Ούτε οι τοπικές εξουσίες έχουν θιχθεί, ούτε η λογική της αντιπροσώπευσης, ούτε μπήκε συνολικά το ζήτημα του τρόπου ζωής, και θα ήμασταν αφελείς αν περιμέναμε να δούμε κάτι τέτοιο.
Όπως επίσης δεν περιμέναμε να συναντήσουμε μια συνολική θεώρηση που θα έβαζε το φράγμα και τον αγώνα ενάντια σΆ αυτό, σε ένα γενικότερο πλαίσιο. Έτσι και αλλιώς η ύπαρξη μιας πιο συνολικής θεώρησης και το πέρασμα από τα μερικά αιτήματα στη απαίτηση της ριζικής αλλαγής θα σήμαινε μια άλλη διαδικασία. Καλώς ή κακώς αυτή η διαδικασία δεν έχει υπάρξει μέχρι σήμερα και ούτε πρόκειται να υπάρξει με παρθενογένεση. Το πώς γεννιούνται τέτοιες διαδικασίες και το πώς εμείς μπορούμε να συμβάλλουμε σ' αυτές είναι ένα καίριο ερώτημα.
Σε γενικές γραμμές βρισκόμαστε μπροστά σε μια επιλογή: ή κρατάμε τα χέρια μας καθαρά και ατενίζουμε την πραγματικότητα από τα κάγκελα του σιδερόφρακτου ιδεολογικού μας κάστρου ή βουτάμε στα σκατά της κοινωνικής πραγματικότητας και δρούμε. Όμως δεν μπορούμε να πράττουμε δίχως να γνωρίζουμε και οπωσδήποτε δεν μπορούμε να γνωρίζουμε δίχως να αλληλεπιδρούμε και να εμπλεκόμαστε. Ως πολιτικά υποκείμενα σαφώς χρειαζόμαστε τις αλληλεπιδράσεις έτσι ώστε οι σκέψεις και οι πράξεις μας, να εξελίσσονται, να βαθαίνουν και να αναδιαμορφώνονται. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως πρέπει να συμμετέχουμε άκριτα οπουδήποτε και για χάρη της αλληλεπίδρασης και της εμπλοκής να αφήνουμε κατά μέρος της αφετηρίες και τα προτάγματά μας. Υπάρχουν περιπτώσεις που είναι ξεκάθαρα εχθρικές και ως τέτοιες πρέπει να τις αντιμετωπίζουμε. Όμως σε κάθε περίπτωση πρέπει να έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά και όπου υπάρχει το έδαφος να παρεμβαίνουμε.
Ξαναγυρνώντας στην συγκεκριμένη περίπτωση του Αράχθου έχουμε να επισημάνουμε κάποια επιπλέον πράγματα. Σε ότι αφορά το κεντρικό αίτημα του αγώνα απ' όποια πλευρά και να το εξετάσει κανένας, ακόμα και από την τεχνοκρατική, είναι πέρα για πέρα δίκαιο. "Το ποτάμι θα κυλάει για πάντα εδώ", έγραφε το πανό των «ορεινών» στη συγκέντρωση στις 13 Αυγούστου και οι συνειρμοί που προκαλεί αυτό το σύνθημα μας είναι αρκετοί σε ότι αφορά τη δικαιολόγηση ενός τέτοιου αγώνα. Όμως τα αιτήματα δεν μένουν εκεί και προχωρούν στη συγκεκριμένη αντιπρόταση του τουρισμού. Εκεί γεννιούνται και οι πρώτοι προβληματισμοί, οι οποίοι ενισχύονται από την ξεκάθαρη λογική της αντιπροσώπευσης στο εσωτερικό του αγώνα και την επίσης ξεκάθαρη αποδοχή των θεσμικών μέσων για την επίτευξη του στόχου. Όλα αυτά όμως εμφανίζονται ως οι μόνες ρεαλιστικές προοπτικές και σε αυτό ακριβώς το σημείο αναγνωρίζουμε το αδιέξοδο.
Καλώς η κακώς η οπτική της άμεσης δημοκρατίας, της ρήξης με τις δομές εξουσίας και μιας συνολικής κριτικής στην ιδεολογία της ανάπτυξης παραμένουν στη αφάνεια ή προσπερνιούνται εύκολα με το χαρακτηρισμό του απραγματοποίητου.
Γενικεύσεις αντί απαντήσεων
Είναι αλήθεια ότι δυσκολευόμαστε να έχουμε απαντήσεις στα πραγματικά προβλήματα που σχετίζονται μ' έναν τέτοιο αγώνα, όπως αυτά της ανεργίας, της ερήμωσης της υπαίθρου, της αστικοποίησης και πιο γενικά της ενεργειακής και οικολογικής κρίσης. Και είναι λογικό, καθώς ορθά αντιλαμβανόμαστε τα κοινωνικά και οικολογικά προβλήματα ως δομικά στοιχεία του ίδιου του συστήματος τα όποια δεν επιδέχονται μερική αντιμετώπιση. Επίσης γνωρίζουμε ότι για να ανακοπεί η καταστροφική πορεία και να διαφανεί μια απελευθερωτική προοπτική απαιτείται ένα τεράστιο έργο που αναγκαστικά συμπεριλαμβάνει όλες τις πτυχές της ατομικής και κοινωνικής ύπαρξης: τις κοινωνικές και παραγωγικές σχέσεις, τον τρόπο ζωής και τις γενικότερες αντιλήψεις για τη ζωή, τον άνθρωπο και τη φύση.
Σε καμιά περίπτωση δεν ελπίζουμε στη μεγάλη νικηφόρα επαναστατική νύχτα, όπου το επόμενο πρωί όλα τα ζητήματα θα έχουν λυθούν ως δια μαγείας. Η κοινωνική αλλαγή είναι μια αργή και βαθιά διαδικασία και αυτή η διαδικασία δεν μπορεί να υπάρξει αν οι ίδιοι οι άνθρωποι δεν θελήσουν να την οικοδομήσουν για τον εαυτό τους. Όμως οι γενικεύσεις αν και απαραίτητες δεν μας λύνουν το πρόβλημα καθώς απαιτείται η γείωσή τους στην πραγματικότητα.
Η τάση του πράσινου καπιταλισμού
Ο πράσινος καπιταλισμός δεν είναι βέβαια κάτι ουσιαστικά διαφορετικό από τον καπιταλισμό που γνωρίζουμε σήμερα. Σε γενικές γραμμές αποτελεί μια ενεργό ιδεολογία και πρακτική που ευαγγελίζεται την μεταρρύθμιση κάποιων πτυχών του συστήματος αφήνοντας αναλλοίωτη την ίδια του την ουσία. Αποτελεί την απάντηση του συστήματος στο περιβαλλοντικό ζήτημα αν και ταυτόχρονα εμφανίζεται ως μια λύση απέναντι στην οικονομική κρίση. Προπαγανδίζει ένα εναλλακτικό μοντέλο ανάπτυξης απέναντι στο παραδοσιακό, που κατά γενική ομολογία θέτει σε κίνδυνο το μέλλον του πλανήτη.
Ο πράσινος καπιταλισμός είναι ο απόηχος της ήττας και της ενσωμάτωσης των οικολογικών κινημάτων. Η οικολογία σταδιακά αποσυνδέθηκε από τα ριζοσπαστικά πολιτικά της χαρακτηριστικά, και από τρόπος ζωής και συνολική κοσμοθεωρία ξέπεσε σε ένα ανούσιο lifestyle πλαισιωμένο από πράσινης ευαισθησίας καταναλωτικά προϊόντα και υπηρεσίες. Αυτά τα προϊόντα και αυτές τις υπηρεσίες έρχεται να πουλήσει σήμερα ο πράσινος καπιταλισμός και σίγουρα υπάρχουν πολλοί που καμαρώνουν αποκτώντας τα. Τα επιχειρήματά του διανθίζουν το αδιάκοπο μουρμουρητό στους χώρους των μμε, της πολιτικής, των πανεπιστημίων, των ΜΚΟ και δίνουν το πράσινο χρώμα στις ετικέτες των σαμπουάν. Είναι ενδιαφέρον ότι αυτή τη στιγμή μεγάλες πετρελαϊκές και φαρμακευτικές εταιρίες, δυο από τους κατεξοχήν ρυπογόνους και καταστροφικούς τομείς της οικονομίας, επενδύουν παράλληλα και σε πράσινα προγράμματα.
Συνοψίζοντας, ο πράσινος καπιταλισμός ως συστημική ιδεολογία και πρακτική έρχεται να καλύψει τις ρωγμές στην κοινωνική συναίνεση που προκύπτουν από το μέγεθος της οικολογικής κρίσης και ταυτόχρονα να ανοίξει νέους ορίζοντες κερδοφορίας, αυτή τη φορά σε πράσινο φόντο. Σε καμία όμως περίπτωση δεν πρόκειται να επιλύσει το περιβαλλοντικό ζήτημα, πιθανόν να περιορίσει κάποιες από τις πιο εξόφθαλμες πτυχές του και αυτό μόνο σε λίγες περιοχές του κόσμου, καθώς τα πιο ρυπογόνα και καταστροφικά κομμάτια μεταφέρονται στην περιφέρεια όπου οι οικολογικοί λόγοι έρχονται σε δεύτερη και τρίτη μοίρα.
Συντακτική Ομάδα περιοδικού Black Out
Η συνέλευση της συντακτικής ομάδας του Black Out συναντιέται κάθε Τετάρτη στην κατάληψη Φάμπρικα Υφανέτ Ομήρου & Περδίκα (Κάτω Τούμπα) Θεσσαλονίκη
.
ecocrete.gr . |
|
Τελευτ. ενημέρωση ( Κυριακή, 08 Ιούνιος 2008 )
|
|
|
|
|
|
Γà ôçà ΓáãΓΓΓ©Γà ÷ïñçãΓΓʽ ôçò
ΒΈΓôáðç & ΓçâéΓʽΓΓ Γ
ðéΓΓ―Γ©ΓΓΉΓΓΓʽ |
|
Έχουμε 79 επισκέπτες σε σύνδεση |
|
|
|
Cavo Sidero
