Ενόψει της Αναθεώρησεως του Συντάγματος θέλω να εκφράσω τη γνώμη μου σε σχέση με τη θεμελίωση της δυνατότητας συμμετοχής, έκφρασης και λειτουργίας των οργανώσεων της κοινωνίας:

1. Η παγκοσμιοποίηση που είναι ένα υπερεθνικό γεγονός οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό άλλαξε τη σχέση με το χώρο και το χρόνο, μετέβαλλε το μοντέλο παραγωγής, περιόρισε τους φραγμούς στις ενδοατομικές επικοινωνίες και απελευθέρωσε τον άνθρωπο χάρη στην επανάσταση της επικοινωνίας.

2. Αυτό έχει ως συνέπεια να έχει μεταβληθεί ριζικά και το μοντέλο απόφασης. Το ποιος, που και πως παίρνει αποφάσεις που επηρρεάζουν το σύνολο. Η παγκοσμιοποίηση υπερφαλλάγισε τα Κράτη- Έθνη, χωρίς να τα καταργήσει και ανέδειξε μία παράλληλη παγκόσμια πλουραλιστική κοινωνία, απελευθέρωσε νέες δυνάμεις και ανέδειξε νέες συλλογικές αξίες. Την ευθύνη, τη συμμετοχή, τον εθελοντισμό, την αλληλεγγύη, το σεβασμό στο περιβάλλον και τον άνθρωπο αξίες που χαρακτηρίζουν τη σύγχρονη εποχή.

3. Αυτή τη πραγματικότητα οφείλουν τα κράτη να τη λάβουν υπόψη στην θεσμική τους, μεταξύ άλλων, αναδιάταξη. Αυτή η σύγχρονη πραγματικότητα αναδεικνύει την ανάγκη ενός νέου πλουραλιστικού, άμεσου, συμμετοχικού, ενεργητικού μοντέλου διακυβέρνησης που θα συνυπάρχει μέσα στη κλασσική αντιπροσωπευτική εκδοχή της διακυβέρνησης. Οι αποφάσεις δεν παίρνονται σήμερα μόνο στα κοινοβούλια. Η κοινωνία, με τις ποικιλόμορφες εκφράσεις της, έχει λόγο και έργο.

4. Οι οργανώσεις της κοινωνίας εμπλουτίζουν τη πολιτική που έχει αφυδατωθεί από τη μιντιοκρατία, που επιβάλλει τη πολιτική του θεάματος, της πρόσληψης, των εντυπώσεων. Η λαική βούληση διαμεσολαβείται. Η ανάγκη ενίσχυσης σε ένα νέο μοντέλο διακυβέρνησης μορφών άμεσης και συγκεκριμένης έκφρασης είναι αδήριτη. Οι οργανώσεις της κοινωνίας συμπληρώνουν τη κοινωνική δράση, δημιουργούν πολιτισμό, κοινωνικό κεφάλαιο, εμπιστοσύνη, ενισχύουν τους δεσμούς κοινωνικής αλληλεγγύης.

5. Είχα αλλού επισημάνει την ανάγκη αντίδρασης κατά του φαινομένου κατάργησης και κατάλυσης του δημόσιου χώρου. Της αντίδρασης κατά της ιδιοποιήσεως της πολιτικής και της ιδιωτικοποίησης του κράτους. Είναι ανάγκη σύγχρονη η δημιουργία ενός σύγχρονου, ανοικτού δημόσιου χώρου μέσα τον οποίο η κοινωνία θα εκφράζεται άμεσα, θα δρα θα λειτουργεί και θα παρέχονται επιλογές και δυνατότητες για όλους. Ένας ανοικτός, δημιουργικός, πλουραλιστικός δημόσιος χώρος. Οι οργανώσεις της κοινωνίας, οι οργανώσεις των ενεργών πολιτών συμβάλλουν στη δημιουργία του αυτού του νέου δημόσιου χώρου των ελεύθερων επιλογών, της συνευθύνης, της συμμετοχής.

6. Μόνο ένα νέο μοντέλο διακυβέρνησης είναι ικανό να απαντήσει στο μοντέλο του άκρατου ατομικισμού που σήμερα έχει επι βληθεί. Στο καθεστώς της ανομίας με τη μάσκα της πολυνομίας. Με δράσεις και προτάσεις. Με πειθώ και όχι επιβολή. Με έργα και όχι λόγια.

7. Αυτή η πραγματικότητα της συμβολής των οργανώσεων της κοινωνίας έχει σήμερα αναγνωρισθεί διεθνώς. Σχεδόν όλοι οι διεθνείς οργανισμοί, από τον ΟΗΕ, το Συμβούλιο της Ευρώπης, την Ευρωπαική Επιτροπή έως τη Συνδιάσκεψη της Χάγης για την ενοποίηση του δικαίου, ακούνε τις οργανώσεις της κοινωνίας κατά τη διαδικασία της θεσμοθέτησης. Ακούνε γιατί κατακτήσανε το σεβασμό, την αποδοχή, την αναγνώριση, το κοινωνικό κεφάλαιο αξιοπιστίας. Με την πείρα, γνώση και μεράκι τους.

8. Στην Ελλάδα ξεκίνησε πάλι η συζήτηση για μία νέα Αναθεώρηση του Συντάγματος. Ασφαλώς πρόωρα. Μάλλον πρόχειρα. Και πάντως χωρίς τη συμμετοχή επί του παρόντος της κοινωνίας. Κακώς. Γιατί το Σύνταγμα πρέπει να εκφράζει το έθνος, το όραμα του, τις ελπίδες και την αντίληψη του για τον πολιτισμό. Πρέπει να απηχεί τη κοινωνία, να την εκφράζει, να αντιστοιχεί προς τη κοινωνία. Δεν γίνεται Αναθεώρηση ερήμην του λαού και της κοινωνίας.

9. Οι οργανώσεις της κοινωνίας ως πολιτική έκφραση και ως κοινωνική δράση πρέπει να κατοχυρωθούν συνταγματικά εντός του πλαισίου μιας προσπάθειας αναβάθμισης και εκσυγχρονισμού του μοντέλου διακυβέρνησης όπως επιτάσσει η εποχή μας. Πρέπει να αναγνωρισθεί η ύπαρξή, οι ρόλοι και το έργο τους κοινωνικό, εθελοντικό, συγκεκριμένο και μη κερδοσκοπικό.

10. Πρέπει να αναγνωρισθούν γιατί το Σύνταγμα όπως κάθε κανόνας έχει μία παιδαγωγική αξία. Και οι οργανώσεις της κοινωνίας, κάτι που συχνά είναι ξεχασμένο, συμβάλλουν στο πολιτισμό, δημιουργούν αξίες.

11. Για τους λόγους αυτούς φρονώ ότι πρέπει να κατοχυρωθεί συνταγματικά η δυνατότητα για τις οργανώσεις κοινωνίας:

- συμμετοχής τους στη διαδικασία λήψης δημόσιων αποφάσεων

- ανάληψης συνευθύνης κοινωνικών δράσεων

- και ευθύνης της πολιτείας για ανάπτυξη του κοινωνικού κεφαλαίου και διευκόλυνσης των δράσεων των οργανώσεών της κοινωνίας των πολιτών.

12. Αυτές οι δυνατότητες θα συμβάλλουν στη καλύτερη λειτουργία τόσο της δημόσιας διοικήσεως, που δρα πολλές φορές ανέλεγκτα και αυταρχικά όσο και του ιδιωτικού τομέα, που δρα με γνώμονα το ατομικό κέρδος, εγωιστικά παραγνωρίζοντας σύγχρονα κοινωνικά δικαιώματα. Οι οργανώσεις της κοινωνίας θα συμβάλλουν στη κοινωνική πρόοδο και στη συλλογική συνευθύνη.

13. Έτσι θα δημιουργηθεί ένας νέος πλουραλιστικός δημόσιος χώρος επιλογών και δυνατοτήτων για όλους. Έτσι θα αποκτήσει το ελληνικό θεσμικό σύστημα σύγχρονη μορφή διακυβέρνησης που θα περιλαμβάνει και δεν θα αποκλείει την ενεργητική κοινωνία. Έτσι θα βελτιωθεί η Δημοκρατία. Έτσι το πολιτικό σύστημα θα αποκτήσει δυνατότητες συμμετοχής παράλληλα με το στιγμιαίο σύστημα της αντιπροσώπευσης μία φορά τη τετραετία. Η κοινωνία δεν αντέχει να περιμένει πλέον. Το Σύνταγμα εκφράζει πραγματικότητες και δημιουργεί ορίζοντες. Και η Συνταγματική αναγνώριση των κοινωνικών οργανώσεων θα κατοχυρώσει το παρόν και θα ανοίξει το μέλλον στην ελπίδα, την πρόοδο, τη συγκεκριμένη ενεργητική κοινωνική δράση.

Xάρης Π. Παμπούκης
Αναπληρωτής Καθηγητής του Ιδιωτικού Διεθνούς και του Δικαίου των Διεθνών Συναλλαγών.

(Με την αυτονόητη προσθήκη ότι οι γνώμες που εδώ εκφράζονται είναι αποκλειστικά προσωπικές και δεν δεσμεύουν κανένα παρά τον υπογράφοντα τη γνώμη αυτή).

��� ������� �� ������ ������.
������ ����� �� ������ ������ � �� ��������� ��� ecocrete.gr ���.