ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΠΙΛΑΝΗΣ - Επίκουρος καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου

Από την Καθημερινή 5-02-06. [http://www.kathimerini.gr]

Εδώ και περίπου 15 χρόνια, μια ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Αιγαίου μελετά τα προβλήματα και τις προοπτικές των νησιών του ελλαδικού χώρου. Ο υπεύθυνος καθηγητής μιλάει για τις ιδιαιτερότητες των Κυκλάδων και την εξέλιξη των κοινωνιών τους μέσα στο χρόνο.

Στις αρχές της δεκαετίας του '90, με πρωτοβουλία του Τμήματος Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου συστάθηκε μια ερευνητική ομάδα που ως στόχο είχε τη συστηματική ενασχόληση με τον νησιωτικό χώρο, τα χαρακτηριστικά που τον διαφοροποιούν αλλά και τα προβλήματά του. Η Ερευνητική Ομάδα Νησιωτικής Ανάπτυξης, όπως ονομάστηκε, σύντομα εξελίχθηκε στο Εργαστήριο Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Αιγαίου με υπεύθυνο τον επίκουρο καθηγητή Γιάννη Σπιλάνη. Εχοντας και ο ίδιος καταγωγή από τις Κυκλάδες, μοιράζεται με το «Κ» τα συμπεράσματα της πολυετούς επιστημονικής έρευνας.

Ποια είναι η εξέλιξη των Κυκλάδων μέσα στο χρόνο; Κατά την έρευνά μας παραλληλίζουμε τα νησιά με τους ορεινούς όγκους. Θεωρούμε ότι ακολουθούν την ίδια πορεία. Κάποια στιγμή τα νησιά είχαν ένα ρόλο πολύ συγκεκριμένο: είτε ήταν κέντρα ανεφοδιασμού είτε εμπορίου είτε εξόρυξης είτε απλώς τόποι κατοικίας. Ολα αυτά κατέρρευσαν μετά τον πόλεμο και αντίστοιχα κατέρρευσαν και οι κοινωνίες τους. Επαψαν να υπάρχουν σημαντικές οικονομικές δραστηριότητες, παρήκμασαν οι πολύ κλασικές ως μη ανταγωνιστικές, όπως λ.χ. η γεωργία, και ο κόσμος άρχισε να φεύγει. Ο τουρισμός άλλαξε σαφώς την πορεία των πραγμάτων, δεν κατάφερε όμως να ανατρέψει την εικόνα που έχουμε για τα νησιά τον χειμώνα: λίγο πολύ μετατρέπονται σε άγονη γραμμή και παραμένουν «τόποι εξορίας».

Ποιες εναλλακτικές έχουν όσοι δεν ασχολούνται με τον τουρισμό; Τα τελευταία 10 χρόνια, πολλά νησιά ανακάλυψαν το real estate. Η μικρή οργανωμένη δόμηση είναι πλέον γεγονός παντού. Τουρισμός και οικοδομή. Δεν υπάρχει τίποτα άλλο. Μάλιστα, έχουμε φτάσει στο σημείο να μην ξέρουμε ποια από τις δύο δραστηριότητες προηγείται. Το θετικό είναι ότι τα μικρά νησιά δεν μπορούν να απασχολήσουν μεγάλους επενδυτές.

Θεωρείτε πως η οικοδομή είναι βιώσιμη σε βάθος χρόνου; Υπάρχει ο κίνδυνος να δημιουργηθούν νεκρές πολιτείες. Ο ιδιώτης πότε έρχεται, πότε δεν έρχεται, κι όταν δεν έρχεται, θα το νοικιάσει. Δεν τον αφορά να υπάρχει μόνιμος κόσμος χειμώνα - καλοκαίρι. Ενα άλλο επικίνδυνο σημείο είναι το εξής: πολλοί ντόπιοι, πουλώντας γη, καλλιεργούν την ψευδαίσθηση στον εαυτό τους ότι όλα πηγαίνουν καλά. Αγοράζουν αυτοκίνητο, παίρνουν σπίτι για τα παιδιά τους στην Αθήνα, κάνουν πράγματα που έχουν ημερομηνία λήξης, δεν είναι εισοδήματα σταθερά. Τελειώνουν με την ιδιοκτησία και το όποιο κεφάλαιό τους και μετά δεν υπάρχει τίποτα πίσω να τους στηρίξει. Δυστυχώς, η εμπειρία δείχνει πως το μυαλό όλων είναι στο πώς θα μπορούσαν τα νησιά να γίνουν μια άλλη Αθήνα. Και ώς ένα βαθμό καταλαβαίνω τους μόνιμους κατοίκους, που λένε «γιατί εμείς να είμαστε πολίτες β΄ κατηγορίας», όμως το στοίχημα είναι αλλού: τα νησιά να γίνουν ασφαλείς τόποι διαβίωσης με καλό βιοτικό επίπεδο.

Πώς μπορεί να επιτευχθεί κάτι τέτοιο; Πρέπει κατ' αρχάς οι μόνιμοι κάτοικοι να νιώθουν εξασφαλισμένοι, σε ό,τι αφορά την υγεία. Δεν αρκεί η τηλεϊατρική στη θεωρία, πρέπει να εφαρμόζεται κιόλας. Αντί να ρίχνουμε το βάρος στο να κάνουμε μεγάλους δρόμους, με το επιχείρημα ότι «έτσι έρχεται ο τουρισμός», είναι ζήτημα ουσίας να δημιουργηθούν σωστές υποδομές.

Χρειάζονται όμως και θέσεις εργασίας. Τα παραδοσιακά επαγγέλματα με μικρές διαφοροποιήσεις συγκεντρώνουν τις απαραίτητες προϋποθέσεις, ώστε να αποτελέσουν τη λύση για τη βιωσιμότητα του πρωτογενούς τομέα. Τις Κυκλάδες τις χαρακτηρίζει η μικρή κλίμακα και οι μικροί πληθυσμοί. Εχουν επίσης λιγότερο νερό- προφανώς δεν μπορείς να κάνεις εντατική γεωργία. Θα κάνεις όμως γεωργία καλή και θα παράγεις προϊόντα ποιότητας. Δεν καταλαβαίνω γιατί ο νησιώτης πρέπει να αναζητεί δουλειά στην Αθήνα, να έρχεται αντιμέτωπος με την ανεργία και τελικώς να συμβιβάζεται με μια θέση ταμία σε σούπερ μάρκετ.

Ωστόσο, τον χειμώνα η σχέση εξάρτησης με τη θάλασσα και τις καιρικές συνθήκες, ακόμα και για τα πιο απλά πράγματα, είναι δεδομένη. Και τα περιορισμένα δρομολόγια των πλοίων σαφώς δεν βοηθούν. Ενα σοβαρό ζήτημα στον νησιωτικό χώρο, είναι οι υπηρεσίες δημοσίου συμφέροντος, δηλαδή η υγεία, η παιδεία, οι μεταφορές. Σίγουρα δεν μπορούν να υποστηριχθούν εύκολα, γιατί το κόστος είναι μεγάλο και χρήματα δεν υπάρχουν. Oμως, οι υπηρεσίες δημοσίου συμφέροντος έπρεπε να αποτελούν κομμάτι της νησιωτικής πολιτικής. Ουδείς τις κοίταξε στην Ελλάδα αν και υπήρχε η δυνατότητα και το επιτρέπει το νομικό πλαίσιο της Ε.Ε. Ισως η σημαντικότερη παρέμβαση που έγινε τα τελευταία χρόνια ήταν το πρόγραμμα «Αστερίας» και η εξέλιξή του στα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών, που επιτρέπουν στο νησιώτη να πάει στο δήμο και να λύσει τις υποθέσεις του, χωρίς να μετακινηθεί. Αυτό άλλαξε ριζικά τα πράγματα. Γιατί μέχρι τότε ο Σεριφιώτης έπρεπε να πάει στη Μήλο, μόνο και μόνο για να πάρει φορολογική ενημερότητα. Ή, ακόμα χειρότερα, να πάει στη Σύρο μέσω Πειραιά.

Σε σχέση με τα υπόλοιπα ελληνικά νησιά, οι Κυκλάδες παρουσιάζουν κάποιες ιδιαιτερότητες;

Συγκεντρώνουν ένα πολύ μεγάλο πλεονέκτημα σε ό,τι αφορά τον τουρισμό. Ενεπλάκησαν ελάχιστα με τους tour operators. Οι Κυκλάδες έχουν την πολυτέλεια να έχουν σχετικά λίγο οργανωμένο τουρισμό, γεγονός που σημαίνει ότι πληρώνεις τιμή πόρτας, συνεπώς μια τιμή υψηλή, που δίνει όμως ένα καλό εισόδημα στον ξενοδόχο. Τα ενοικιαζόμενα δωμάτια είναι πολλά, το χρήμα μοιράζεται και ο τουρισμός βρίσκεται σε καλή κατάσταση. Ακόμα και νησιά ιδιαίτερα τουριστικά, όπως η Μύκονος και η Σαντορίνη, εξαρτώνται κάτω του 50% από τον οργανωμένο τουρισμό.

��� ������� �� ������ ������.
������ ����� �� ������ ������ � �� ��������� ��� ecocrete.gr ���.