Η Ελλάδα χάνει έδαφος

Από την Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία [http://www.enet.gr]

Της ΡΟΥΛΑΣ ΠΑΠΠΑ-ΣΟΥΛΟΥΝΙΑ

Τα τελευταία πενήντα χρόνια, με την ενδυνάμωση και τη μηχανοποίηση των αγροτικών καλλιεργειών, η εδαφική διάβρωση επιδεινώθηκε ραγδαία, με αποτέλεσμα σήμερα να έχει εξαπλωθεί στο 49% του εδάφους της χώρας. Αυτό αποδεικνύουν πρόσφατες έρευνες του Γεωπονικού Πανεπιστημίου.

Επίσης, το 8% του γεωργικού εδάφους στην Ελλάδα έχει σχεδόν εγκαταλειφθεί, καθώς οποιαδήποτε καλλιέργεια σε αυτό είναι πλέον οικονομικά ασύμφορη. Η Λέσβος, όπως και άλλα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου, η Εύβοια, η Κρήτη, η ανατολική και κεντρική Πελοπόννησος, τμήματα της Θεσσαλίας, της Μακεδονίας και της Θράκης αντιμετωπίζουν έντονα προβλήματα διάβρωσης και απώλειας των εδαφών.

Διάβρωση είναι το φαινόμενο της μεταφοράς του εδαφικού υλικού (χώμα), από τις λοφώδεις ορεινές περιοχές με τη δράση του νερού, του ανέμου και των γεωργικών μηχανημάτων και η απόθεσή του στις κατώτερες πεδινές περιοχές.

Αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι να απογυμνώνονται το υπέδαφος και οι βράχοι, η ποιότητα του εδάφους να υποβαθμίζεται, αφού χάνει χρήσιμες οργανικές ουσίες, να καταστρέφονται τα δάση και η βλάστηση στις ορεινές περιοχές, οπότε το βρόχινο νερό δεν συγκρατείται με αποτέλεσμα την εμφάνιση πλημμυρών στις πεδινές ή κατοικημένες περιοχές.

- Πρόσφατο παράδειγμα, οι πλημμύρες στην περιοχή του Μαραθώνα. Μετρήσεις σε ποταμούς της δυτικής Ελλάδας έδειξαν ότι τα στερεά υλικά που μεταφέρονται από τις λεκάνες απορροής κυμαίνονται από 1.200 μέχρι 2.000 τόνους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο το έτος.

- Ολόκληρο το ανατολικό τμήμα της Λέσβου (το 30% του νησιού) αποτελείται ήδη από γυμνά τοπία. Η χωρίς επιστροφή διαδικασία διάβρωσης έχει εξαφανίσει πλήρως την καλλιεργήσιμη γη και τα δάση που υπήρχαν. Το νερό της βροχής δεν συγκρατείται και καταλήγει όλο μέσω των χειμάρρων στη θάλασσα. Αντίθετα, το υπόλοιπο νησί σφύζει από καλλιέργειες, αφού οι αγρότες χειρίστηκαν τη γη τους πιο προσεκτικά.

Εντατικοποίηση καλλιεργειών

Ολοι διαβάσαμε για το «Μολών λαβέ» του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες το 480 π.Χ. και το στενό πέρασμα πλάτους 50 μ., που αναφέρει η ιστορία, στο οποίο παρέσυρε έξυπνα τους 400.000 Πέρσες. Σήμερα, η απόθεση φερτών εδαφικών υλικών που προέκυψαν από τη διάβρωση εξαφάνισαν το στενό των Θερμοπυλών.

- Τα εδαφικά υλικά που μεταφέρθηκαν με τον Σπερχειό ποταμό αποτέθηκαν στην κατώτερη πεδινή περιοχή και η θάλασσα απομακρύνθηκε 2,5 χλμ. Το τοπίο κοντά στην περιοχή της Λαμίας άλλαξε, βουνά απογυμνώθηκαν, η γη διασχίζεται από μεγάλα αυλάκια και χαραδρώσεις.

- Στην πεδιάδα του Αγρινίου απεδείχθη ότι τα τελευταία 120 χρόνια αποτέθηκε εδαφικό υλικό, που μεταφέρθηκε από τις πλημμύρες του ποταμού Αχελώου, ύψους τουλάχιστον ενός μέτρου.

Ο καθηγητής εδαφολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Κώστας Κοσμάς, μας εξηγεί ότι η μηχανική διάβρωση με τα γεωργικά μηχανήματα θεωρείται μία από τις σημαντικότερες αιτίες της υποβάθμισης του εδάφους στις λοφώδεις καλλιεργημένες περιοχές. Με τις διάφορες ιστορικές μετακινήσεις των πληθυσμών πολλοί είναι αυτοί που χρειάστηκε να ζήσουν από τη γεωργία. Για το σκοπό αυτό εκχερσώθηκαν δάση σε λοφώδεις περιοχές (π.χ. Θεσσαλία) και καλλιεργήθηκαν κυρίως με σιτηρά.

«Η εντατικοποίηση στις καλλιέργειες, τα νέα υπερσύγχρονα μηχανήματα που οργώνουν με υψηλές ταχύτητες και σε μεγάλο βάθος είχαν και θα έχουν ως αποτέλεσμα τη μεγάλη υποβάθμιση και διάβρωση των εδαφών. Αυτό οδήγησε στη μετατόπιση τεράστιων ποσοτήτων εδάφους από τις λοφώδεις στις πεδινές περιοχές. Τελικά πολλές από αυτές τις περιοχές που δόθηκαν στη γεωργία εγκαταλείφθηκαν χωρίς να υπάρχει πλέον η δυνατότητα να επανέλθει το δάσος που υπήρχε πριν από χρόνια».

- Οι εδαφολογικές μελέτες στη Θεσσαλία δείχνουν ότι το βάθος του εδάφους έχει μειωθεί κατά 24-30 εκατοστά σε περίοδο 60 ετών.

Μετρήσεις σε διάφορες λοφώδεις περιοχές της Ελλάδας από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών έδειξαν ότι η απώλεια εδάφους από την καλλιέργεια με τα γεωργικά μηχανήματα κυμαίνεται από 0,3-1,5 εκατοστά το χρόνο.

Ανυπολόγιστη καταστροφή

Οπως συμπληρώνει ο Κ. Κοσμάς για να σχηματισθεί ένα εκατοστό εδάφους σε συμπαγές πέτρωμα, όπως ο ασβεστόλιθος, χρειάζονται αιώνες. «Το έδαφος είναι ένας πολύτιμος φυσικός πόρος από τον οποίο εξαρτάται σημαντικά η ανάπτυξη της χώρας μας. Δυστυχώς, η έλλειψη ενημέρωσης και αγροτικής πολιτικής δεν κατευθύνει τους αγρότες στο σωστό τρόπο διαχείρισης της γης. Υπάρχει, πλέον, σοβαρός κίνδυνος».

- Καλλιέργειες που ευνοούν τη διάβρωση είναι τα σιτηρά, οι αμπελώνες, οι αμυγδαλιές, οι ελιές που οργώνονται. Μετρήσεις έδειξαν ότι οι διάφοροι τύποι χρήσης γης επηρεάζουν σε διαφορετικό βαθμό την εδαφική διάβρωση.

- Τα σιτηρά καταλαμβάνουν μεγάλες λοφώδεις εκτάσεις. Το έδαφος στις περιοχές αυτές είναι ιδιαίτερα επιρρεπές στη διάβρωση κατά τη χειμερινή περίοδο που παραμένει ακάλυπτο. Μετρήσεις σε λοφώδεις περιοχές της Θήβας και της Θεσσαλίας με σιτηρά έδειξαν ότι η ετήσια διάβρωση του εδάφους με το νερό κυμάνθηκε από 0 έως 52 τόνους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο.

- Οι αμυγδαλιές και τα αμπέλια καταλαμβάνουν μεγάλες λοφώδεις περιοχές στη χώρα. Οι καλλιέργειες αυτές απαιτούν τη συχνή απομάκρυνση της πρόσθετης βλάστησης με τη χρήση φυτοφαρμάκων ή με άροση. Η ετήσια διάβρωση του εδάφους σε αμπελώνες της Αττικής κυμαίνεται από 15 έως 25 τόνους το στρέμμα.

- Επίσης, η κτηνοτροφία που επιδοτείται από την Ε.Ε. έχει αρκετά μεγάλο μερίδιο ευθύνης. Οταν οι βοσκοί σιτίζουν τα πρόβατά τους στα ίδια σημεία είναι επόμενο η υπερβόσκηση να επιδεινώνει το φαινόμενο.

- Οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου καθώς οι συνέπειες είναι θανάσιμες. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Worldwatch Institute, οι ήπειροι κάθε χρόνο χάνουν 24 δισ. τόνους επιφανειακού εδάφους. Κινδυνεύουν επίσης, πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι, σχεδόν το 1/5 του παγκόσμιου πληθυσμού να εγκαταλείψουν τα άγονα εδάφη τους. Ακολουθώντας το «χώμα» που το παίρνει ο άνεμος κατευθύνονται σε μακρινές εκτάσεις, ενώ οι χώρες τους δέχονται τις επιπτώσεις της μετανάστευσης.

Σκεφθείτε ότι δεν είναι τυχαίο που ο πλανήτης ονομάζεται γη. Το έδαφος, το πολύτιμο αυτό κάλυμμα, που είναι η σάρκα του, σχηματίζεται με πολύ αργό ρυθμό, ενώ καταστρέφεται πολύ γρήγορα. Χωρίς το έδαφος δεν θα υπήρχαν ζωντανοί οργανισμοί, δεν θα υπήρχαν φυτά, καλλιέργειες, δάση, ζώα και πολύ περισσότερο οι ίδιοι οι άνθρωποι. Κι όμως είναι ανθρώπινη η ευθύνη, που ο πλανήτης Γη σήμερα οδηγείται σε ερημοποίηση!

ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ - 18/12/2005

��� ������� �� ������ ������.
������ ����� �� ������ ������ � �� ��������� ��� ecocrete.gr ���.