Μυτιλήνη 25/10/2005

κ. Διευθυντά

Πρόσφατα διάβασα δημοσίευμα στην εφημερίδα σας (11/10/2005) σχετικά με προτεινόμενες μεγάλες επενδύσεις (ξενοδοχεία και κατοικίες) στην περιοχή των Ματάλων. Με την ιδιότητα μου ως χωροτάκτη και ως Κρητικιάς θα ήθελα να συμβάλλω στον προβληματισμό που έχει διαμορφωθεί και να θέσω σε όλους όσους θα εμπλακούν σ’ αυτό και σε παρόμοια εγχειρήματα μερικά σημαντικά ζητήματα τα οποία θα πρέπει να αντιμετωπίσουν για να αποφευχθούν τα λάθη του παρελθόντος και του παρόντος.

Κατ’ αρχάς, είναι αδιανόητο μετά από τόσες δεκαετίες απρογραμμάτιστης ανάπτυξης και εμπειρίας των καταστροφικών της αποτελεσμάτων να τίθενται και να εκτίθενται τέτοιας κλίμακας έργα στις μέρες μας ως εάν επρόκειτο για στήσιμο μιας πρόχειρης και εφήμερης κατασκευής στη μέση του τίποτα. Όπως και είναι αδιανόητο να μην έχει γίνει αντιληπτό ότι η έλλειψη σωστού προγραμματισμού είναι ο κυριότερος λόγος σπατάλης χρημάτων. Δεν είναι απορίας άξιο πως η Κρήτη, μετά από 20 και πλέον χρόνια πλουσιοπάροχων Κοινοτικών χρηματοδοτήσεων, δεν έχει αναπτύξει την απαιτούμενη οικονομική, κοινωνική και θεσμική υποδομή που να της επιτρέψει να στηρίζει μόνη της την ανάπτυξη της αντί να έχει στραμμένο το βλέμμα στις ξένες επενδύσεις; Αυτός δεν ήταν άραγε ο σκοπός των Κοινοτικών κονδυλίων; Το χρήμα δεν είναι ποτέ ικανό από μόνο του να δημιουργήσει ανάπτυξη και μάλιστα διαρκή, αυτοδύναμη και χωρίς εξαρτήσεις.

Κατά δεύτερο λόγο, μεγάλες επενδύσεις, ότι και να είναι αυτές, απαιτούν συμμόρφωση προς ένα χωροταξικό σχέδιο που να βάζει στόχους για το συνολικό καλό και να υποδεικνύει τα μέσα με τα οποία θα επιτευχθούν μέσα στα όρια και τις αντοχές μιας περιφέρειας. Αλίμονο αν ο καθένας συνεχίσει να κάνει ότι θέλει, όπου θέλει, όποτε θέλει κι όπως θέλει. Τα αποτελέσματα τα γνωρίζουν ήδη όλοι. Είναι δε χειρότερα όταν πρόκειται για μεγάλης κλίμακας επεμβάσεις. Πως μπαίνουν, λοιπόν, στο τραπέζι των συζητήσεων τέτοια μεγάλα έργα χωρίς να υπάρχει ένα τέτοιο σχέδιο ΣΥΝΑΠΟΦΑΣΙΣΜΕΝΟ ΑΠΟ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥΣ ΕΤΑΙΡΟΥΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΕΠΙΒΕΒΛΗΜΕΝΟ ΕΚ ΤΩΝ ΑΝΩ; Που να εξασφαλίζει τα συμφέροντα όλων, κι αυτών που ζουν τώρα κι αυτών που θα γεννηθούν αύριο; Ένα χωροταξικό σχέδιο, σωστά και συνετά φτιαγμένο, αποτελεί πλαίσιο αναφοράς για κάθε είδους αποφάσεις αναπτυξιακού χαρακτήρα. Γιατί προσφέρει τη βάση να κριθεί αν μια προτεινόμενη δραστηριότητα συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί και αν συγκρούεται με άλλες υφιστάμενες ή προβλεπόμενες ή επιθυμητές δραστηριότητες. Γιατί για να διαλέξουμε τι μας ταιριάζει και τι είναι σωστό πρέπει να ξέρουμε τι θέλουμε...

Πως και ποιος εξασφαλίζει ότι οι φυσικοί πόροι που απαιτούνται για τέτοια έργα υπάρχουν, θα επαρκέσουν και για άλλες επενδύσεις και δραστηριότητες τώρα και στο μέλλον και δεν θα καταστραφούν; Τέτοιοι κρίσιμοι για την ανάπτυξη πόροι είναι το νερό, που ολοένα και θα λιγοστεύει λόγω της κλιματικής μεταβολής, και η γη, κυρίως το έδαφος, που ολοένα χάνεται από την αλόγιστη χρήση του (αλλά που θα πρέπει να στηρίξει τη γεωργία για να τρέφονται με ασφάλεια οι κάτοικοι). Εδώ φυσικά θα πρέπει να τονίσω ότι αναπτυξιακός σχεδιασμός χωρίς επάρκεια νερού και ενέργειας είναι καταδικασμένος εκ των προτέρων. Όπως και να θυμίσω ότι ήδη κτύπησαν οι πρώτες καμπάνες στη χώρα μας που δεν εφαρμόζει την Κοινοτική Οδηγία για το Νερό, η βασικότερη απαίτηση της οποίας είναι η κατάρτιση Σχεδίων Διαχείρισης Υδατικών Πόρων. Και μόνο εκεί πάνω μπορεί να στηριχθεί ανάπτυξη με γνώμονα το κοινό καλό τώρα και στο μέλλον. Υπάρχουν αυτά τα σχέδια για την περιοχή των Ματάλων;

Ποιος εξασφαλίζει ότι οι τωρινές υποδομές της περιοχής (δίκτυα ύδρευσης, αποχέτευσης, ενέργειας, διαχείρισης στερεών και υγρών αποβλήτων, δρόμοι, κ.λ.π.) είναι επαρκείς για να σηκώσουν τέτοιες επενδύσεις; Γιατί αυτές οι επενδύσεις ακολουθούνται από άλλες παρόμοιες αλλά και από μικρότερης κλίμακας επεμβάσεις (π.χ. κατοικίες ντόπιων) που σταδιακά μετασχηματίζουν την περιοχή από αγροτική ή μη αναπτυγμένη σε οικοδομημένη, (υπερ)φορτώνουν τους πόρους και τις υποδομές της και τη βάζουν σε ένα φαύλο κύκλο ανεπιθύμητων επιπτώσεων. Τι υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης, αναψυχής, κ.λ.π. θα έχει όλος αυτός ο πληθυσμός που αργά ή γρήγορα θα μαζευτεί εκεί; Τουρίστες, ημι-μόνιμοι κάτοικοι, μόνιμοι κάτοικοι, εργαζόμενοι κ.λ.π.; Δεν χρειάζεται άραγε ένα σχέδιο που να λαμβάνει υπόψη όλες αυτές τις λίγο πολύ προβλέψιμες μελλοντικές καταστάσεις;

Περισσότερο, όμως, ανησυχητική είναι η υπερ-εκτίμηση των ικανοτήτων της τοπικής αυτοδιοίκησης να διαχειριστεί προς όφελος των κατοίκων της περιοχής τις οικονομικές συνέπειες αυτών των επενδύσεων. Έχει άραγε τις οργανωτικές δομές και την απαιτούμενη τεχνογνωσία που θα της επιτρέψουν να εκμεταλλευθεί σωστά τα όποια οφέλη προκύψουν; Έχει αντιληφθεί το μέγεθος και το ρίσκο τους;

Η δημιουργία απασχόλησης από τις προτεινόμενες επενδύσεις (όχι αναγκαστικά τις συγκεκριμένες αλλά όλες όσες ακολουθήσουν...) θα πρέπει να εξεταστεί προσεκτικά τόσο γιατί δεν είναι βέβαιο για τι είδους θέσεων εργασίας πρόκειται και, ως εκ τούτου, δεύτερον, δεν είναι δυνατόν να ξέρουμε εκ των προτέρων αν θα μπορούν να καλυφθούν από ντόπιους (για πολλούς και διάφορους λόγους). Σε περίπτωση που οι ντόπιοι δεν επαρκούν, δεν είναι κατάλληλοι ή δεν θέλουν να δουλέψουν σε τέτοιες δουλειές, αναγκαστικά θα ‘εισαχθεί’ εργασία, εξειδικευμένη και ανειδίκευτη. Και τις συνέπειες ας τις μαντέψουν οι αναγνώστες. Όμως ξέρουν άραγε οι αναγνώστες των εφημερίδων τι θα πει caddy (έτσι το έγραψαν στο έντυπο γιατί δεν έχουμε ακόμα μετάφραση). Caddy είναι ένας βοηθός που κουβαλά τα μπαστούνια του γκολφ και ακολουθεί τον παίκτη...

Και για να κάνω μια μικρή αναφορά στο προτεινόμενο γήπεδο γκολφ για το οποίο οι επενδυτές κρίνουν ότι η περιοχή διαθέτει το κατάλληλο κλίμα. Τι εννοούν με το ‘κατάλληλο κλίμα’; Τις υψηλές θερμοκρασίες αρκετών μηνών του καλοκαιριού που κάνει αδιανόητο το άθλημα; Την έλλειψη νερού που κάνει προβληματική τη συντήρηση του; Τους ισχυρούς νοτιάδες που δημιουργούν προβλήματα στο παιχνίδι (το μπαλάκι πάει αλλού...) και που είναι γνωστά από τα γήπεδα γκολφ άλλων χωρών; Δεν επεκτείνομαι στις άλλες επιπτώσεις τους διότι αυτά έχουν γραφτεί αλλού και δεν είναι του παρόντος. Και κάποια στιγμή το γήπεδο θα παραχωρηθεί στο δήμο για να το διαχειρίζεται. Ξέρει άραγε η τωρινή τοπική αυτοδιοίκηση, ή θα ξέρει η όποια άλλη μελλοντική, να διαχειρίζεται (οικονομικά) τέτοια γήπεδα που είναι επιχειρήσεις υψηλού ρίσκου, πολύ ευαίσθητες σε κακο-διαχείριση και έχουν να αντιμετωπίσουν ένα οξύ ανταγωνιστικό περιβάλλον στην ευρύτερη Μεσογειακή και Βαλκανική γειτονιά μας;

Κλείνω με την ευχή να αντιληφθούν οι άρχοντες και οι αρχόμενοι το μέγεθος των ευθυνών τους στη λήψη αποφάσεων που δεσμεύουν το μέλλον της περιοχής τους και να αντιληφθούν την κρισιμότητα της πλήρους ενημέρωσης και της συνεργασίας όλων των κοινωνικών φορέων για τη ΣΥΝ-ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ της κοινής κληρονομιάς τους που λέγεται Κρητική γη. Που της ταιριάζει μια δικιά της ανάπτυξη που να αξιοποιήσει τους πόρους της με βάση ένα χωροταξικό σχέδιο που θα βλέπει το τώρα και το αύριο και θα εξασφαλίζει στα Κρητικόπουλα της επόμενης γενιάς όχι μόνο λεφτά, που από αυτά έχουν ήδη αρκετά, αλλά την πολύτιμη παράδοση και τον ανεπανάληπτο τόπο τους που για να ελευθερωθεί και να τους παραδοθεί έχει χυθεί αίμα πολλών παλικαριών...

Φιλικά

Ελένη Καπετανάκη-Μπριασούλη, Καθηγήτρια
Πρόεδρος Τμήματος Γεωγραφίας
Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Μυτιλήνη, Λέσβος 81100
e-mail: e.briassouli@aegean.gr

��� ������� �� ������ ������.
������ ����� �� ������ ������ � �� ��������� ��� ecocrete.gr ���.