ΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΩΝ

Τα απορρυπαντικά άρχισαν να εκτοπίζουν τα σαπούνι τις τελευταίες δεκαετίες. Μέχρι το 1950 το σαπούνι κατείχε ακόμη το 50% της συνολικής κατανάλωσης. Μετά όμως τα απορρυπαντικά άρχισαν να κυριαρχούν όλο και περισσότερο. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ελλάδα, ανάμεσα στο 1975 και το 1979, η χρήση των απορρυπαντικών αυξήθηκε κατά 42%.

Κάθε απορρυπαντικό αποτελείται από το κυρίως απορρυπαντικό, δηλαδή το δρων συστατικό και, που είναι μια οργανική ένωση, και από τα πρόσθετα, που είναι οργανικές ή ανόργανες ουσίες πού μπαίνουν για να βελτιώσουν τις απορρυπαντικές ιδιότητες του δρώντος συστατικού και να αυξήσουν το τελικό βάρος του προϊόντος. Τέτοια πρόσθετα είναι φωσφορικά άλατα, πυριτικά, ανθρακικά που μαλακώνουν το νερό και διασκορπίζουν τους ρύπους, ουσίες που εκλύουν το οξυγόνο και που έχουν λευκαντικές ιδιότητες, λαμπρυντικά, αρώματα, αντιαφριστικά, ένζυμα (που επιταχύνουν την διάσπαση μεγάλων μορίων λιπών σε και πρωτεϊνών σε απλούστερα).

Τα μόρια που δεν βιοδιασπούνται συγκεντρώνονται στην επιφάνεια του νερού σε θάλασσες, ποταμούς και λίμνες, σχηματίζοντας μια αδιάσπαστη κρούστα από αφρό και σωματίδια, που εκτός από την αντιαισθητική και βρώμικη όψη που δίνουν, παρεμποδίζουν την διάχυση οξυγόνου στο νερό με αποτέλεσμα να πεθαίνουν τα ψάρια και ένα σωρό άλλοι ζωντανοί οργανισμοί. Τέτοια « αφρώδη νερά» περνούσαν παλιά και μέσα από τα συστήματα ύδρευσης όταν κύριο συστατικό στα απορρυπαντικά ήταν το ΑΒS (θειωμένο βενζοικό αλκύλιο) και αυτό ήταν που ανάγκασε τις κυβερνήσεις να πάρουν τα πρώτα μέτρα.

Το τμήμα των ρυπαντικών που δεν έχει διασπασθεί διαλύει επίσης τις λιπαρές σταγόνες που ενδεχομένως υπάρχουν στο νερό και θα χρησίμευαν σαν τροφή στα ψάρια. Ακόμη η μείωση της επιφανειακής τάσης, προκαλεί στα ψάρια μια μόνιμη τοξική βλάβη που εκδηλώνεται με διόγκωση και καταστροφή των αναπνευστικών επιθηλίων.

Τα απορρυπαντικά συμβάλλουν κατά 50-70% στον ευτροφισμό, κατά τον οποίο τα φωσφορικά άλατα, που ενυπάρχουν σε αυτά προσφέρουν τροφή στο φυτικό κόσμο και κυρίως τα φύκια. Αυτά με τη σειρά τους καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες από το πολύτιμο οξυγόνο, των λιμνών και των θαλασσών,με αποτέλεσμα να το στερούνται τα ψάρια, τα οποία τελικά πεθαίνουν από ασφυξία.

Προς στιγμήν σκάφθηκαν να αντικαταστήσουν τις φωσφορικές ενώσεις με το ντρολοτριοξικό οξύ (ΝΤΑ). Όμως απεδείχθη ότι ενώνεται άμεσα με βαριά δηλητηριώδη μέταλλα, όπως το κάδμιο και ο υδράργυρος, διευκολύνοντας τα, μέσω της τροφικής αλυσίδας, να περάσουν και στον ανθρώπινο οργανισμό, και μάλιστα μέσω της λεπτής μεμβράνης του πλακούντα, να περάσουν και στον ανθρώπινο οργανισμό, και μάλιστα μέσω της λεπτής μεμβράνης του πλακούντα, να περάσουν και στα έμβρυα των γυναικών. Έτσι η επιστροφή στο φώσφορο θεωρήθηκε αναπόφευκτη, και απλώς μειώθηκε η αναλογία του στα απορρυπαντικά μέχρι 8,7%.

Οι τοξικές επιδράσεις που μπορούν να προκύψουν από τα απορρυπαντικά είναι διάφορες. Καταρχήν είναι τοξικές επιδράσεις από το υπερβορικό νάτριο, που είναι σχεδόν το αποκλειστικό λευκαντικό τους. Το βόριο είναι πολύ τοξικό για τον άνθρωπο, επιδρά πάνω στο κεντρικό νευρικό σύστημα, ενώ παρατεταμένη πρόσληψη μπορεί να οδηγήσει σ’ ένα κλινικό σύνδρομο που είναι γνωστό σαν βορισμός.

Τελευταία το βόριο και οι ενώσεις του εξετάζονται και σαν παράγοντες ευτροφισμού.Παρατηρήθηκε ότι ορισμένα μπλε φύκη σε περιβάλλον με συγκέντρωση βορίου μέχρι 0,27 mg/ lit,παρουσιάζουν αξιοσημείωτη ανάπτυξη – μέχρι και 50% - σε αντίθεση με τα πράσινα φύκη, που δεν επηρεάζονται. Πάντως σε συγκεντρώσεις 50 –100 mg/lit εμποδίζεται η ανάπτυξη των υδρόβιων φυτών, σε διαφορετικό βέβαια βαθμό κάθε είδος.

Στην κατηγορία των λευκαντικών ανήκουν και τα οπτικά λευκαντικά ή λαμπρυτικά. Αυτά είναι μη βιοαποικοδομήσιμα, και οι αντιδράσεις αποικοδόμησης τους επηρεάζονται κατά βάση από το φως. Στον άνθρωπο δεν παρατηρήθηκαν αξιοσημείωτα τοξικολογικά συμπτώματα απ΄ αυτά στα ζώα όμως διαπιστώθηκε μια αυξημένη δημιουργία οιδημάτων.

Πιο επικίνδυνη για την υγεία είναι η δράση των ενζύμων. Περισσότερο εκτεθειμένοι είναι βέβαια αυτοί που εργάζονται στις σχετικές βιομηχανίες, όμως εκτεθειμένες είναι οι νοικοκυρές, που δέχονται ένζυμα με την αναπνοή όταν βάζουν τη σκόνη του απορρυπαντικού στο πλυντήριο, και από το πλύσιμο στο χέρι.. Και τέλος βέβαια όλοι μας, αν και σε μικρότερο βαθμό, φορώντας ρούχα που πλύθηκαν με απορρυπαντικά που περιείχαν ένζυμα.

Τα συμπτώματα σε όσους βρίσκονται εκτεθειμένοι σε υψηλές συγκεντρώσεις είναι δυσκολία στην αναπνοή, που μπορεί να διαρκέσει ολόκληρες βδομάδες, πόνοι ή σφίξιμο στο στήθος και ενδείξεις πυρετού. Τα αλλεργικά άτομα παρουσιάζουν πιο έντονα τα παραπάνω συμπτώματα ή είναι πολύ ήπια, συνήθως δερματικές αλλεργίες. Όμως επίδραση υπάρχει.

Τέλος τα ανθρακικά και πυριτικά πρόσθετα που χρησιμοποιούνται για να μαλακώσει το νερό προκαλούν ερεθισμούς στα μάτια.

Αν και η επιστροφή στο παραδοσιακό σαπούνι για τον καθαρισμό ρούχων φαίνεται προς το παρόν ανέφικτη, εκτός και αν προσαρμοστεί κατάλληλα η τεχνολογία κατασκευής πλυντηρίων, μπορούμε πολύ εύκολα να το χρησιμοποιούμε για τον ατομικό μας καθαρισμό. Είναι πιο φτηνό, πιο ακίνδυνο από τα διάφορα σαμπουάν που κυκλοφορούν στην αγορά και δεν επιβαρύνει καθόλου σχεδόν το περιβάλλον.

Μανόλης Βουτυράκης
Φυσικός Περιβαλλοντολόγος
Πρόεδρος του Συλλόγου Προώθησης των Α.Π.Ε. στην Κρήτη (Σ.Π.Α.Π.Ε.Κ.Ε.Ε.Κ.)
spapekeek@her.forthnet.gr

��� ������� �� ������ ������.
������ ����� �� ������ ������ � �� ��������� ��� ecocrete.gr ���.