ΕΡΓΑ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΠΟ Α.Π.Ε. ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

1) Το ενεργειακό ζήτημα: Η διαρκώς αυξανόμενη ενεργειακή ζήτηση συναρτάται άμεσα όχι μόνο με την αύξηση του πληθυσμιακού στοιχείου, τη διαμόρφωση νέων συνθηκών σε επίπεδο κοινωνικό και οικονομικό, αλλά με τη βελτίωση του επιπέδου ζωής.

Από την άλλη, το φαινόμενο των πετρελαϊκών κρίσεων, η ανάγκη προστασίας των αξαντλήσιμων φυσικών πόρων αλλά και του περιβάλλοντος γενικότερα, ως του ζωτικού χώρου του ανθρώπου, έθεσαν αφενός, το ζήτημα της διαφοροποίησης του τρόπου παραγωγής της ενέργειας και αφετέρου, της συστηματικής προώθησης τεχνικών έργων μεγάλης κλίμακας για την αξιοποίηση και εκμετάλλευση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.

2) Η εμφάνιση των Α.Π.Ε στο ενεργειακό ισοζύγιο: Οι Α.Π.Ε είναι οι μόνες πηγές ενέργειας που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον με εκπομπές CO2, διαθέτουν το πρόσθετο πλεονέκτημα της διασποράς τους στο γεωγραφικό χώρο συμβάλλοντας έτσι στην αποκέντρωση του ενεργειακού συστήματος, δεν εξαντλούνται, μειώνουν την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, ενώ εμφανίζουν επιπροσθέτως σημαντικά οικονομικά και κοινωνικά οφέλη. Εμφανίζονται δηλαδή ως μία εναλλακτική λύση περιβαλλοντικά επωφελής, γεγονός που εξηγεί το έντονο και διαρκώς αυξανόμενο ενδιαφέρον για την αξιοποίησή τους.

Ειδικότερα στην περίπτωση του ελληνικού ενεργειακού ισοζυγίου η ανάγκη ευρείας διείσδυσης των Α.Π.Ε προκύπτει εκτός των άλλων και από τις διεθνείς δεσμεύσεις της χώρας για την προστασία του περιβάλλοντος και την αντιμετώπιση του φαινομένου του θερμοκηπίου, αλλά και την αντίστοιχη πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σε εναρμόνιση μάλιστα με αυτήν την ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική εκδόθηκε ο Ν. 2244/1994, με τον οποίο ρυθμίστηκαν λεπτομερώς τα ζητήματα ηλεκτροπαραγωγής από ιδιώτες με χρήση Α.Π.Ε, ενώ ο μεταγενέστερος Ν. 2773/ 1999 εισήγαγε νέο καθεστώς, αυτό της απελευθέρωσης αγοράς της ηλεκτρικής ενέργειας.

Αξίζει όμως στο σημείο αυτό να αναφερθεί σε σχέση με την αξιοποίηση των Α.Π.Ε, ότι παρότι αυτές ως ανανεώσιμες πηγές είναι μορφές ενέργειας ήπιες και φιλικές προς το περιβάλλον, εντούτοις, όπως άλλωστε συμβαίνει με κάθε ανθρωπογενή δραστηριότητα, προϋποθέτουν εγκαταστάσεις, οι οποίες σηματοδοτούν μία επέμβαση στο χώρο και συνακόλουθα, τίθεται ζήτημα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Οι επιπτώσεις αυτές συναρτώνται άμεσα με την έννοια της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, τη γενικότερη έννοια του τοπίου ή του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, αλλά και με άλλες περιβαλλοντικές οχλήσεις όπως για παράδειγμα ο θόρυβος, οι αέριες εκπομπές, οι ηλεκτρομαγνητικές παρεμβολές. κ.α.

Καθίσταται επομένως προφανής η άρρηκτη σχέση του ενεργειακού ζητήματος γενικότερα αλλά και της αξιοποίησης των Α.Π.Ε ειδικότερα με την προστασία του περιβάλλοντος.

Με δεδομένο το υπάρχον κανονιστικό πλαίσιο για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και μάλιστα της ειδικότερης έκφανσής του, του δασικού περιβάλλοντος αφενός, και την ηλεκτροπαραγωγή από Α.Π.Ε αφετέρου, καθώς και την πρόσφατη νομολογιακή προσέγγιση της διασταύρωσης τους, επισημαίνονται τα κυριότερα προβλήματα εφαρμογής και σκιαγραφείται η ανάγκη νομοθετικών παρεμβάσεων.

3) Το επιτρεπτό εγκατάστασης Α.Π.Ε σε δασικές εκτάσεις: Τα ζητήματα, που συναρτώνται με την προστασία των δασικών οικοσυστημάτων δεν εμφανίζουν μόνο ξεχωριστό ενδιαφέρον, αλλά και ιδιαιτερότητα μιας και συχνά διαπλέκονται, λόγω της συνθετότητας του κοινωνικού βίου, και με άλλους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Και τούτο γιατί στον Ελλαδικό χώρο, λόγω της ιδιομορφίας του εδάφους, του φυσικού ανάγλυφου αλλά και του τοπίου γενικότερα, μεγάλος αριθμός εκτάσεων εμφανίζει τα χαρακτηριστικά της κατηγορίας των δασικών εκτάσεων ( πυκνοί θαμνώνες όχι μόνον στην ηπειρωτική αλλά και την νησιώτικη Ελλάδα, απότομες κλίσεις, βραχώδεις εξάρσεις κ.λ.π). Μοιραία λοιπόν επομένως είναι σε πρώτο επίπεδο η διασταύρωση και σε δεύτερο επίπεδο η συνύπαρξη και συνεξέλιξη των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων με τις αντίστοιχες λειτουργίες των οικοσυστημάτων αυτών

Με αφετηρία τις επισημάνσεις αυτές ο κοινός νομοθέτης ήδη από το 1979 και σε εκτέλεση της συνταγματικής επιταγής του αρ. 24 παρ. 1. εδ. 3 του Συντάγματος, προέβη στην θέσπιση του Ν. 988/1979, προκειμένου αν ρυθμιστούν υπό το φως της συνταγματικής διάταξης, τα ζητήματα της δασικής προστασίας.

Μετά από αυτά τίθεται το ερώτημα κατά πόσον η εγκατάσταση των ανωτέρω σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με Α.Π.Ε, συνιστά περίπτωση επιτρεπτής επέμβασης στο δασικό περιβάλλον.

Όπως προαναφέρθηκε, η χρήση των Α.Π.Ε εμφανίζει εν πρώτοις ουσιώδη ενεργειακά οφέλη, αλλά και περιβαλλοντικά. Όταν μάλιστα η χρήση αυτών των εναλλακτικών πηγών ενέργειας πραγματοποιείται βάσει ενός ευρύτερου ενεργειακού και χωροταξικού σχεδιασμού, έχει επιπρόσθετα ευεργητικά για το κοινωνικό σύνολο αποτελέσματα, με δεδομένη τη σοβαρότητα του ενεργειακού προβλήματος.

Υπό αυτή την έννοια και με συνεκτιμώμενο στοιχείο τη σημειακή συνήθως επέμβαση των εγκαταστάσεων Α.Π.Ε (όπως για παράδειγμα των αιολικών πάρκων, που συνιστούν την πλέον διαδεδομένη μορφή εγκαταστάσεων Α.Π.Ε, λόγω του πλούσιου αιολικού δυναμικού της χώρας και για τις οποίες απαιτείται περιορισμένο εμβαδόν βάσεων των ανεμογεννητριών ), αλλά και τη δυνατότητα παραλλήλων χρήσεων (όπως για παράδειγμα της βοσκής) επιτυγχάνεται, κατά τη γνώμη μας, η συνέχεια εξέλιξης των φυσικών οικοσυστημάτων.

Κατ’ αρχήν δηλαδή, η εγκατάσταση σταθμών ηλεκτροπαραγωγής από Α.Π.Ε. εντός δασών και δασικών εκτάσεων συνιστά μία περίπτωση «επιτρεπτής επέμβασης», ανταποκρίνεται δε στη σχετική φιλοσοφία, που διέπει το αντίστοιχο κεφάλαιο περί επιτρεπτών επεμβάσεων του Ν. 998/1979. ¶λλωστε η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με χρήση Α.Π.Ε, ενόψει και του ενεργειακού προβλήματος της χώρας και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης από τη λειτουργία συμβατικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής, συνιστά μορφή γενικότερου δημοσίου συμφέροντος χάρη του οποίου επιτρέπεται η μεταβολή του προορισμού των δασικών οικοσυστημάτων, πληρούται δηλαδή η εξαιρετική ρήτρα του άρθρου 24 παρ. 1 εδ. 4Σ.

Τούτο δε είναι σύμφωνο και με τη σχετική νομολογία του ΣτΕ αλλά και κατ΄ εφαρμογή της αρχής της πρακτικής αρμονίας. Λόγω επομένως της αυξημένης συνταγματικής προστασίας των δασικών οικοσυστημάτων, απαιτείται η ύπαρξη ειδικής πρόβλεψης σε επίπεδο κοινού νόμου, προκειμένου να είναι νόμιμη η εγκατάσταση σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με χρήση Α.Π.Ε εντός δασών και δασικών εκτάσεων. Θα προσθέταμε μάλιστα ότι απαιτείται επιπλέον, κατά τη γνώμη μας, η παράλληλη εκπόνηση ενός περιφερειακού αν όχι εθνικού ενεργειακού σχεδιασμού σε συνδυασμό με τον αντίστοιχο χωροταξικό προς αποφυγή της ασφυκτικής συγκέντρωσης των εγκαταστάσεων ηλεκτροπαραγωγής με χρήση Α.Π.Ε σε συγκεκριμένες γεωγραφικές ενότητες.

Μανόλης Βουτυράκης
Φυσικός Περιβαλλοντολόγος
Πρόεδρος του Συλλόγου Προώθησης των Α.Π.Ε. στην Κρήτη (Σ.Π.Α.Π.Ε.Κ.Ε.Ε.Κ.)
spapekeek@her.forthnet.gr

��� ������� �� ������ ������.
������ ����� �� ������ ������ � �� ��������� ��� ecocrete.gr ���.