ΟΙΚΟΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ (Ένας Βιώσιμος Τουρισμός)

Α) ΒΙΩΣΙΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Η αποδοχή των δυσμενών επιπτώσεων του μαζικού τουρισμού στο περιβάλλον οδήγησε στην ανάπτυξη της έννοιας του «Βιώσιμου τουρισμού». Με την έννοια αυτή υποδηλώνεται ο τουρισμός που αφ’ ενός αποφέρει οφέλη σε τοπικό επίπεδο, αφετέρου δε είναι «συμμετοχικός», δηλαδή οι κάτοικοι μιας συγκεκριμένης περιοχής ασχολούνται οι ίδιοι με την ανάπτυξη και τη διαχείριση του. Επί πλέον, η έννοια της βιωσιμότητας παίζει καθοριστικό ρόλο στην τουριστική ανάπτυξη, καθώς συνυπολογίζονται οι μακροπρόθεσμες κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την περαιτέρω ανάπτυξη των τουριστικών περιοχών.

Ο «ΟΙΚΟΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ» αποτελεί μια μορφή βιώσιμου τουρισμού και συνδυάζει τον αγροτικό τουρισμό με την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Ο οικοαγροτουρισμός «προτείνει» τη διαμονή των τουριστών σε αποκεντρωμένα καταλύματα ώστε να βρίσκονται σε άμεση επαφή με τη φύση, ενώ παράλληλα δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ένα επιπρόσθετο εισόδημα στους αγρότες. Αξίζει να σημειωθεί ότι το «Ευρωπαϊκό Κέντρο Οικοαγροτουρισμού» (ECEAT), θεώρησε σκόπιμο να μην δώσει ένα «αυστηρό ορισμό στην έννοια του Οικοαγροτουρισμού, καθώς πιστεύει ότι η έννοια αυτή αποτελεί σημαντικό βήμα για τη σύνδεση του τουρισμού με το περιβάλλον, τη διατήρηση της φύσης και την αγροτική – γεωργική οικονομία.

Η πρωτοβουλία για την ανάπτυξη μικρής κλίμακας τουρισμού – σε καταλύματα που βρίσκονται σε οικολογικά αγροκτήματα – ξεκίνησε από αγρότες χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, καθώς στις χώρες αυτές η γεωργία βρίσκεται τα τελευταία χρόνια σε μεταβατική φάση λόγω των πολιτικών αλλαγών που συντελέσθηκαν από το 1989 και μετά. Αγρότες ανέλαβαν αυτή την πρωτοβουλία το 1992, σε συνεργασία με το ECEAT..

H επίτευξη ενός περισσότερο βιώσιμου τύπου τουρισμού αποτελεί έναν από τους κύριους στόχους του ECEAT. Για να πετύχει αυτό το σκοπό, το ECEAT προσπαθεί να καθορίσει συγκεκριμένα κριτήρια συμπεριφοράς, τα οποία καλούνται να ακολουθήσουν οι κυβερνήσεις, οι αγρότες και οι τουρίστες. Τα αγροκτήματα που επιλέχθηκαν μέχρι σήμερα από ήμερα από ECEAT για ένταξη (μεταξύ αυτών και πολλά ελληνικά) στο δίκτυο του Οικοαγροτουρισμού πληρούν το μεγαλύτερο μέρος των ακολούθων κριτηρίων:

- Ο αγρότης δεν χρησιμοποιεί φυτοφάρμακα ή /και λιπάσματα.

- Ο αγρότης λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα για την διατήρηση του φυσικού τοπίου μέσα και γύρω από την εκμετάλλευση του

- Προτιμούνται οι επενδύσεις που είναι φιλικές για το περιβάλλον. Τα προιόντα που υποβαθμίζουν το φυσικό περιβάλλον αποφεύγονται.

- Ο αγρότης χρησιμοποιεί με οικονομία τις ενεργειακές πηγές και διαχωρίζει – στο μέτρο του δυνατού – τα απορρίμματα.

Οι τουρίστες μπορούν από την πλευρά τους να στηρίξουν την φιλική προς το περιβάλλον γεωργία μέσω των επιλογών τους και με το να αποδέχονται τις λιγότερες πολυτελείς, αλλά αγροτικές συνθήκες ζωής.. Ένας διαρκώς αυξανόμενος αριθμός τουριστών που ενδιαφέρεται για την φιλική προς το περιβάλλον γεωργία σε μια συγκεκριμένη περιοχή θα παρακινήσει αναμφισβήτητα τις τοπικές αρχές στο να προωθήσουν πολιτικές που θ υποστηρίξουν την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.

Β) ΔΙΚΤΥΟ ΟΙΚΟΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

Το «Ευρωπιακό Κέντρο Οικοαγροτουρισμού (European Center For Agro Tourism) ECEAT, είναι ένα διαρκώς αναπτυσσόμενος δίκτυο από ανεξάρτητες εθνικές και τοπικές ομάδες, οι οποίες ασχολούνται με την ανάπτυξη του βιώσιμου αγροτικού τουρισμού στην Ευρώπη, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στους γονείς της γεωργίας, του περιβάλλοντος και του τουρισμού.

Το «Ευρωπαϊκό Κέντρο Οικοαγροτουρισμού» (ECEAT) άρχισε να λειτουργεί το 1992, όταν εγκρίθηκε από την Ευρωπαική Ενωση σχετικό πρόγραμμα ανάπτυξης του Οικοαγροτουρισμού σε χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Ας σημειωθεί ότι ο οικοαγροτουρισμός γνωρίζει ήδη σημαντική επιτυχία στην Ευρώπη, καθώς ο αριθμός των αγροτών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα γνωρίζει σημαντική αύξηση κάθε χρόνο.

Το διαρκώς αυξανόμενο ενδιαφέρον για τον αγροτουρισμό οδηγεί ολοένα και περισσότερους τουρίστες στο να περνούν τις διακοπές τους στην εξοχή, συχνά μάλιστα σε απλά καταλύματα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις ειδικών, ο αγροτουρισμός αναμένεται να κερδίσει σημαντικό έδαφος τα προσεχή χρόνια. Ο συνδυασμός της αναψυχής και της ζωής κοντά στη φύση ενσωματώθηκε στον όρο «οικοτουρισμός». Με την έννοια «οικοτουρισμός» προτείνεται ένα είδος συμβιβασμού ανάμεσα στον τουρισμό και στο περιβάλλον. Παρόλα αυτά στην πραγματικότητα κάτι τέτοιο δεν είναι πάντα εφικτό. Συχνά, μικρές γεωγραφικές περιοχές δέχονται την επίσκεψη μεγάλου αριθμού τουριστών, κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, με αποτέλεσμα να τίθεται σε κίνδυνο το περιβάλλον της περιοχής.

Το ECEAT συντονίζει σήμερα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο ένα μεγάλο δίκτυο ανεξάρτητων εθνικών και τοπικών οικοαγροτουριστικών οργανώσεων, Στόχος αυτών των οργανώσεων είναι η προώθηση της έννοιας της βιωσιμότητας, ιδιαίτερα στους τομείς της γεωργίας και του τουρισμού. Οι αντιδράσεις από την πλευρά των τουριστών, των αγροτικών οργανώσεων και των αγροτών σε ολόκληρη την Ευρώπη καθιστούν εμφανές το γεγονός ότι υπάρχει άμεση ανάγκη για την επέκταση του Οικοαγροτουρισμού με περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.

Σε συνεργασία με εθνικές μη κυβερνητικές περιβαλλοντικές οργανώσεις (NGOs), το ECEAT επιλέγει ένα συντονιστή για κάθε χώρα. Ο συντονιστής είναι υπεύθυνος για την επικοινωνία ανάμεσα στους διάφορους φορείς, τις τοπικές ομάδες και του ιδιώτες. Επιπλέον είναι υπεύθυνος για την συλλογή των στοιχείων που αφορούν τα καταλύματα των περιοχών που εντάσσονται στο δίκτυο. Τα στοιχεία αυτά καταγράφονται σε έναν ειδικό οικοαγροτουρισμό οδηγό, ο οποίος εκδίδεται από το δίδεται από το ECEAT σε διάφορες γλώσσες (αγγλικά, ολλανδικά, γερμανικά κ.α) και διανέμεται στους ενδιαφερόμενους τουρίστες και σε τουριστικά γραφεία.

Οι χώρες που συμμετέχουν μέχρι σήμερα στο δίκτυο Οικοαγροτουρισμού, εκτός από την Ελλάδα, είναι οι ακόλουθες: Πολωνία, Γερμανία, Τσεχία, Σλοβακία, Ουγγαρία, Σλοβενία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Βαλτικές Χώρες, Πορτογαλία, Ολλανδία, Βρετανία, Ιρλανδία, Γαλλία και Βέλγιο..

Γ) ΤΑ ΟΙΚΟΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ

Τα οικοαγροτουριστικά καταλύματα που επιλέχθηκαν από τους ανά χώρα συντονιστές του προγράμματος και πληρούν ορισμένα κριτήρια που έχει θέσει το ECEAT (Ευρωπαϊκό Κέντρο Αγροτουρισμού), αυτά τα κριτήρια, βασιζόμενα στους στόχους του ECEAT για συνδυασμό της οργανικής και του βιώσιμου τουρισμού, αφορούν, μεταξύ άλλων, τους ακόλουθους τομείς: μέθοδοι εφαρμοσμένης γεωργίας, προστασία της φύσης, διαχείριση απορριμμάτων, κατανάλωση ενέργειας, εγκαταστάσεις για τους επισκέπτες κ.α.

Βέβαια, στο δίκτυο έχουν συμπεριληφθεί και καταλύματα τα οποία δεν σχετίζονται με οργανικούς αγρούς, λόγω του ότι αυτά συνεισφέρουν στην προστασία της φύσης και στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Σε γενικές γραμμές τα καταλύματα είναι απλά και δεν μπορούν να φιλοξενήσουν περισσότερους από 15 επισκέπτες την ίδια χρονική περίοδο. Στα καταλύματα υπάρχει απαραιτήτως πόσιμο νερό και μια τουλάχιστον τουαλέτα. Ας σημειωθεί ότι μέσω του συγκεκριμένου προγράμματος επιδιώκεται να διατηρηθεί – στο μέτρο του δυνατού – ανέπαφος ο χαρακτήρας κάθε αγροικίας – καταλύματος.. Για τον σκοπό αυτό, όσοι συμμετέχουν στο δίκτυο ενθαρρύνονται να πραγματοποιήσουν τυχόν επενδύσεις προς αυτή την κατεύθυνση, και όχι προς την παροχή περιττών ανέσεων στους επισκέπτες.
Η ευρωπαϊκή εμπειρία δείχνει ότι οι τουρίστες είναι σε γενικές γραμμές δεκτικοί σε παρόμοιες πρωτοβουλίες. Ας σημειωθεί ότι το πρόγραμμα γνωρίζει επιτυχία σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, κυρίως λόγω του ότι προωθείται από τοπικά τουριστικά γραφεία.

Δ) Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΕΙΑ

H «Νέα Οικολογία», σε συνεργασία με το ECEAT, προσπαθεί από τα τέλη του 1994 να αναπτύξει το δίκτυο του Οικοαγροτουρισμού στην Ελλάδα. Για το 1996 είχαν ενταχθεί στο δίκτυο 83 καταλύματα από 8 περιοχές της χώρας.

Συγκεκριμένα έχουν ενταχθεί στο δίκτυο οι ακόλουθες περιοχές: Εύβοια (1 καταλύματα), Καρδίτσα (11 καταλύματα), Τρίκαλα (11 καταλύματα), Σύρος (8 καταλύματα), Ζαγόρι (10 καταλύματα), Λέσβος (21 καταλύματα) Χίος (13 καταλύματα), Νάξος (1 κατάλυμα) και Μάνη (1 κατάλυμα) . Το πρόγραμμα προβλέπει τη δικτύωση της Ελλάδας με τις ευρωπαϊκές χώρες που έχουν αναπτύξει αντίστοιχα προγράμματα Οικοαγροτουρισμού. Επίσης, βασικός στόχος του προγράμματος είναι η προώθηση του βιώσιμου τουρισμού και στην χώρα μας. Τα βασικά κριτήρια για την ένταξη καταλυμάτων στο δίκτυο είναι:

- Εγγύτητα με προστατευόμενες περιοχές, υγρότοπους, τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, δασικές εκτάσεις, υδάτινους πόρους κ.α

- Σύνδεση με παραδοσιακές καλλιέργειες ή αγροτικές δραστηριότητες (μελισσοκομία ιχθυοκαλλιέργειες, ψάρεμα, κλασσική γεωργία με βιώσιμο χαρακτήρα, νομαδική κτηνοτροφία κ.α)

- Δυνατότητα υπόδειξης δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την φύση και στις οποίες μπορούν να επιδοθούν οι τουρίστες (πεζοπορία, ψάρεμα, ορειβασία, κολύμπι, ιππασία κ.α)

- Δυνατότητα διαμονής των τουριστών σε σκηνές (κάμπικ) ή / και σε οικήματα που βρίσκονται εντός (ή πλησίον) των επιλεγμένων αγρών.

Τέλος το πρόγραμμα προβλέπει την μελλοντική δημιουργία τοπικών κέντρων Οικοαγροτουρισμού σε διάφορες περιοχές της χώρας. Τα τοπικά κέντρα θα προάγουν τον οικοαγροτουρισμό στην κοινότητα των αγροτών, θα έχουν την ευθύνη της επιλογής των ενδιαφερομένων, θα καθοδηγούν τους αγρότες για την περαιτέρω ανάπτυξη του βιώσιμου τουρισμού και την προώθηση της οικολογικής γεωργίας, και θα συνεργάζονται με τους αρμόδιους φορείς για την προετοιμασία προγραμμάτων βιώσιμης ανάπτυξης σε τοπικό επίπεδο.

Στη συνέχεια καταγράφονται οι διευθύνσεις των τοπικών γραφείων Οικοαγροτουρισμού που έχουν ενταχθεί μέχρι στιγμής στο δίκτυο.

Για πληροφορίες σχετικά με τις διευθύνσεις των καταλυμάτων, οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να απευθύνονται απ’ ευθείας στα κατά τόπους γραφεία Οικοαγροτουρισμού.

Ε) ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Στην Ελλάδα έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια πολλές προσπάθειες αξιοποίησης των εναλλακτικών μορφών τουρισμού (π.χ. προγράμματα Leader, Life, EOT κ.α) . Οι περισσότερες από αυτές τις προσπάθειες είναι αυτόνομες, δεν υπάρχει δηλαδή συνεργασία και ανταλλαγή εμπειρίας ανάμεσα σε αυτούς που υλοποιούν το πρόγραμμα εναλ-λακτικών μορφών τουρισμού. Πιστεύουμε ότι σε αυτόν τον ακριβώς τον τομέα πρέπει να εστιαστούν οι προσπάθειες όλων των εμπλεκομένων σε παρόμοια προγράμματα φορέων. Έτσι, οι προτεραιότητες για το μέλλον είναι ακόλουθες:

- Επέκταση του δικτύου Οικοαγροτουρισμού στον Ελλαδικό χώρο.

- Δικτύωση της Ελλάδας με ευρωπαϊκές χώρες που αναπτύσσουν αντίστοιχα προγράμματα οικοαγρο-τουρισμού.

- Προώθηση των εναλλακτικών μορφών τουρισμού στην Ελλάδα

- Συνεργασία του δικτύου Οικοαγροτουρισμού με άλλα δίκτυα που προωθούν εναλλακτικές μορφές τουρισμού στην Ελλάδα.

- Ενίσχυση των αντιστοίχων προγραμμάτων –δικτύων εναλλακτικών μορφών τουρισμού από τον ΕΟΤ και το ΥΠΕΧΩΔΕ

- Εκτύπωση ειδικού ενημερωτικού φυλλαδίου από τον ΕΟΤ με όλα τα υπάρχοντα εναλλακτικών μορφών τουρισμού της Ελλάδας, ώστε να προσελκυσθούν οι Έλληνες τουρίστες.

Μανόλης Βουτυράκης
Φυσικός Περιβαλλοντολόγος
Πρόεδρος του Συλλόγου Προώθησης των Α.Π.Ε. στην Κρήτη (Σ.Π.Α.Π.Ε.Κ.Ε.Ε.Κ.)
spapekeek@her.forthnet.gr

��� ������� �� ������ ������.
������ ����� �� ������ ������ � �� ��������� ��� ecocrete.gr ���.