ΤΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΓΙΓΝΕΣΘΑΙ ΣΤΑ ΝΟΤΙΟ-ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΠΑΡΑΛΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Στα νοτιο-ανατολικά παράλια της Κρήτης θερμοκήπια, τουριστικά καταλύματα, εστιατόρια, κέντρα διασκέδασης και κατοικίες (κύριες και δευτερεύουσες) ‘δένουν’ μ’ ένα πλέγμα κάθετων στύλων και οριζόντιων καλωδίων (ΔΕΗ και ΟΤΕ) προς κάθε κατεύθυνση. Στον υπόλοιπο χώρο αλάνες με μπάζα, οικοδομικά υλικά, σκουπίδια, εγκαταλελειμμένα οχήματα, κ.ά. συμπληρώνουν την εικόνα. Η κατάσταση και οι συγκρούσεις των χρήσεων γης διαπιστώνονται με γυμνό μάτι. Θερμοκήπια που μοιάζουν περισσότερο με παραπήγματα παρά με σύγχρονες γεωργικές-επιχειρηματικές μονάδες (όπως θα έπρεπε μετά από 24 χρόνια γενναίων Κοινοτικών επιδοτήσεων στη Γεωργία). Αρκετά από αυτά, σκαρφαλωμένα πάνω στους λόφους σαν πλαστικά οχυρά, τα περισσότερα ακόμα στην παραλιακή ζώνη, σε άμεση επαφή με τη θάλασσα. Τουριστικά καταλύματα μέτριας έως χαμηλής αισθητικής όπου κάποιες καλές εξαιρέσεις χάνονται μέσα στον κυκεώνα. Αρκετά ημιτελή και εγκαταλελειμμένα, από άλλη εποχή, άτακτα σπαρμένα στο χώρο. Κατοικίες που ποικίλουν από μικρά εγκαταλελειμμένα σπίτια μέχρι νεόδμητες πολυτελείς βίλες υψηλής αισθητικής.

Αυτό που σοκάρει είναι η ανάμιξη, ή και συχνά η στενή επαφή, όλων αυτών ακόμα κι όταν είναι ασύμβατα, όπως η γειτνίαση/επαφή θερμοκηπίων με κατοικίες και τουριστικά καταλύματα. Ιδιαίτερα θλιβερή είναι η εικόνα λουομένων κάτω ακριβώς από θερμοκήπια όπως και μαγικών κλειστών κόλπων πνιγμένων από χαμηλής ποιότητας τουριστικά καταλύματα ανάμικτα με αντιαισθητικές ιδιοκατασκευές θερμοκηπίων (σε πολλά κρέμονται μισοσχισμένα και βρώμικα τα πλαστικά), σκουπιδότοπους, μπαρ, κ.λ.π.. Θλιβερή είναι και η οσμή των χημικών των θερμοκηπίων που κυριαρχεί στην ατμόσφαιρα αντί για τη μυρωδιά της θάλασσας και των γύρω βουνών όπως και η ρύπανση της θάλασσας για όποιον θέλει να την απολαύσει. Φεύγει άραγε ο όποιος τουρίστας μ’ αυτή την εικόνα της Ελλάδας;

Απελπιστική όμως είναι και η απόλυτη εξοικείωση των ντόπιων με τον χημικό κίνδυνο, που δεν τους αποτρέπει να συνεχίζουν το ίδιο υπόδειγμα ζωής και ανάπτυξης και φυσικά η απουσία κρατικής παρέμβασης για τη διασφάλιση της υγείας του πληθυσμού και των επισκεπτών όταν είναι γνωστό ότι οι περιοχές αυτές έχουν υψηλά επίπεδα κρουσμάτων καρκίνου. Είναι χαρακτηριστικό ότι ‘αξιοποιείται’ μέχρις εξαντλήσεως ο χρόνος παράτασης χρήσης του γνωστού επικίνδυνου καρκινογόνου βρωμιούχου μεθυλίου (2012).

Μαθαίνουμε ότι σ’ αυτές τις περιοχές (α) προβλέπεται ανάπτυξη υψηλής ποιότητας τουρισμού, πολυτελή ξενοδοχεία, γήπεδα γκολφ, spa, κ.ά., και (β) τα θερμοκήπια στο μέλλον θα έχουν μετακινηθεί στο βάθος (και καθ’ ύψος). Να, λοιπόν, το αναπτυξιακό όραμα για την περιοχή – μια τουριστική ζώνη στα παράλια, μαζί πιθανά με κατοικία, που θα στεφανώνεται από μια ζώνη θερμοκηπίων στους γύρω λόφους. Για τις άλλες χρήσεις δεν μάθαμε τι θα γίνει όπως και δεν ακούσαμε πως θα συντονιστεί η μετάβαση σ’ αυτό το όραμα. Μερικά κύρια ερωτήματα που γεννιούνται σχολιάζονται παρακάτω.

Πρώτον, είναι συμβατές αυτές οι δύο ζώνες; Με δεδομένο τον χαλαρό έλεγχο των περιβαλλοντικών, κατασκευαστικών και αισθητικών προδιαγραφών των θερμοκηπίων και τα γεωλογικά χαρακτηριστικά της περιοχής, θα στραγγίζουν τα χημικά απόβλητα, περνώντας από την τουριστική και οικιστική ζώνη, στη θάλασσα καθιστώντας την κολύμβηση προβληματική; Και θα υποδέχεται τον πλούσιο επισκέπτη η εικόνα των θερμοκηπίων πάνω στους λόφους (όπως γίνεται και τώρα); Μέχρι να ολοκληρωθεί αυτό (αν ολοκληρωθεί), θα τον υποδέχεται η τωρινή εικόνα; Ο πλούσιος γκόλφερ (γιατί μόνο πλούσιοι είναι) θα παίζει γκολφ απολαμβάνοντας είτε το τωρινό θλιβερά άναρχο και υποβαθμισμένο τοπίο είτε τα θερμοκήπια παρατεταγμένα στους λόφους που ‘προσβάλλουν’ το εκπληκτικό ανάγλυφο αυτών των περιοχών; Ας μην σχολιάσουμε την πρόσβαση σ’ αυτές τις περιοχές, από άλλα μέρη της Κρήτης, που στενάζουν κι αυτά κάτω από την αναρχία, ακαλαισθησία και αυθαιρεσία τη ανάπτυξης τους.

Δεύτερον, με τα παραπάνω δεδομένα, ποιος σοβαρός επενδυτής θα αποφασίσει να κάνει τέτοιες δαπανηρές και αμφιβόλου βιωσιμότητας επενδύσεις στην περιοχή; Πως είναι δυνατόν να χωροθετηθούν υψηλής αισθητικής ξενοδοχεία, γήπεδα γκολφ, χώροι ιππασίας, κ.λ.π. μέσα στο άναρχο σύμφυρμα που επικρατεί τώρα και που είναι άγνωστο το αν και πότε θα αποκατασταθεί ικανοποιητικά; Αν γίνει αυτό το πιο πιθανό είναι ότι οι εγκαταστάσεις αυτές δεν θα αποδώσουν τα αναμενόμενα οικονομικά οφέλη διότι η υποβάθμιση του περιβάλλοντος χώρου δεν θα επιτρέπει την εξασφάλιση ανταγωνιστικής τιμής. Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι οι εγκαταστάσεις αυτές θα εγκαταλειφθούν αργά ή γρήγορα (οι τωρινές εγκαταλελειμμένες εγκαταστάσεις στέλνουν ήδη μήνυμα), αφού θα έχει αναλωθεί χρήμα και χρόνος, αφήνοντας την περιοχή σε άγνωστη κατάσταση από άποψη αναπτυξιακών προοπτικών

Τρίτον, στη βάση ποιου σχεδίου έχει αποφασισθεί αυτό το όραμα (στο Χωροταξικό Σχέδιο Κρήτης;), πως προβλέπεται να γίνει ο συντονισμός των απαραίτητων ενεργειών και κυρίως η μετάβαση στο όραμα (ακόμα κι αν είναι σωστό και επιθυμητό); Έχουν εκτιμηθεί οι ανάγκες σε νερό, ιδιαίτερα σ’ αυτή την ξηροθερμική ζώνη της Κρήτης, και έχουν ληφθεί υπόψη οι προτάσεις του Εθνικού Σχεδίου για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης (νόμος του κράτους από το 2000!) για την προστασία των ευαίσθητων υδατικών και εδαφικών της πόρων; Έχουν εκτιμηθεί οι ανάγκες σε ενέργεια με δεδομένα τα γνωστά προβλήματα της Κρήτης και ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπ’ όψη τις ενεργοβόρες λύσεις που συχνά προτείνονται για την εξασφάλιση νερού (αφαλάτωση, ανακύκλωση) και την ενεργειακή κρίση που θα επανέρχεται σε τακτά διαστήματα; Έχει ληφθεί υπόψη η εγγενής αβεβαιότητα της τουριστικής ζήτησης η οποία εντείνεται με τις ενεργειακές κρίσεις (ακριβότερος τουρισμός, άρα μικρότερη κίνηση);

Το μεγαλύτερο όμως ερώτημα είναι αν κάποιοι αναλογίστηκαν να διαμορφώσουν και να πραγματοποιήσουν, με τους ίδιους ή και λιγότερους φυσικούς και οικονομικούς πόρους, ένα σχέδιο ανάπτυξης των νοτιο-ανατολικών παραλίων της Κρήτης που να είναι μέσα στις δικές τους δυνατότητες και περιορισμούς. Ένα σχέδιο που θα στοχεύει πρώτα στην εξασφάλιση αποδεκτών συνθηκών και ποιότητας ζωής των ντόπιων και του περιβάλλοντος της ζωής τους, θα τους εξασφαλίζει από απρόβλεπτες αλλαγές στο κλίμα και στην οικονομία, θα αναδεικνύει τους τοπικούς φυσικούς και πολιτισμικούς πόρους με τους οποίους είναι απλόχερα προικισμένα τα νοτιο-ανατολικά παράλια (και όχι μόνο), και θα προσφέρει έτσι στους επισκέπτες την εμπειρία της ομορφιάς της Κρητικής φύσης, του πολιτισμού και των ανθρώπων της. Αλλά κυρίως θα προσφέρει στους ντόπιους βίωμα γνήσιας ζωής στον τόπο τους και θα τους βοηθά να τον διατηρήσουν όπως του αξίζει.

Τελειώνοντας, θα εκτιμούσα οποιαδήποτε βοήθεια επιβεβαίωσης ή διάψευσης των πληροφοριών για το μελλοντικό όραμα στο οποίο στήριξα την παραπάνω συζήτηση.

Ελένη Καπετανάκη-Μπριασούλη, χωροτάκτης
Καθηγήτρια, Τμήμα Γεωγραφίας
Πανεπιστήμιο Αιγαίου

e-mail: e.briassouli@aegean.gr

��� ������� �� ������ ������.
������ ����� �� ������ ������ � �� ��������� ��� ecocrete.gr ���.