Εκδρομή Ε.Ο.Σ. Ηρακλείου
«Αγιά Φωτιά - Δάσος Ψυχρό - Οροπέδιο Λιμνιά - Ορεινό»
24 Απριλίου 2005

Μια εκδρομή - γνωριμία με το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον σε μια από τις λιγότερο μελετημένες γωνιές της Κρήτης

Εκδρομή του Ε.Ο.Σ. Ηρακλείου συνεπικουρούμενη από την Οικολογική Πρωτοβουλία Ορεινού Δήμου Μακρύ Γιαλού και το Σώμα Εθελοντών Σαμαρειτών Ιεράπετρας.

Σημείο συνάντησης: Πλατεία Ελευθερίας, Είσοδος Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου
Ώρα αναχώρησης: 06:50
Διάρκεια: 5 ώρες και 40 λεπτά χωρίς τις στάσεις
Απόσταση: 12,5 χιλιόμετρα
Υψομετρική διαφορά: +930 μέτρα στην ανάβαση, ακολουθεί κατάβαση -310 μέτρα έως και τα 640 μέτρα.
Αρχηγός: Γιώργος Σπυριδάκης, τηλ: 2810253952, e-mail: yioryosspyridakis@yahoo.gr
Οικολογική Πρωτοβουλία Ορεινού Δήμου Μακρύ Γιαλού e-mail: orinoterra@yahoo.gr

Δηλώσεις συμμετοχής: Αυτοπροσώπως στα γραφεία του Ε.Ο.Σ. Ηρακλείου (Δικαιοσύνης 53) ή τηλεφωνικά (281-0-227609) 20:30 με 22:30 κάθε βράδυ από Δευτέρα 18 Απριλίου έως και Πέμπτη 21 Απριλίου.

Προαπαιτούμενα: Είναι απαραίτητη κάποια αντοχή. Δεν είναι απαραίτητες τεχνικές γνώσεις. Η εκδρομή δεν προτείνεται για όσους είναι αλλεργικοί στη γύρη.

Στοιχεία για τον ορεινό όγκο:

Η εκδρομή θα πραγματοποιηθεί στις νότιες υπώρειες του ορεινού όγκου της Θρυπτής με σημείο εκκίνησης τον κόλπο της Αγιάς Φωτιάς και τελικό προορισμό τον οικισμό Ορεινό.

Από το πρώτο χιλιόμετρο και θα εισχωρήσουμε στον «προτεινόμενο Τόπο Κοινοτικού Ενδιαφέροντος – proposed Site of Community Importance» για όλες τις μορφές ζωής πλην της ορνιθοπανίδας (σε εφαρμογή της Οδηγίας 92/43 της Ευρωπαϊκής Ένωσης) με όνομα «Όρος Θρυπτή και γύρω περιοχή» και κωδικό «GR4320005» και την ίδια στιγμή θα κινηθούμε παράλληλα με την «Ζώνη Ειδικής Προστασίας – Special Protection Area» για την ορνιθοπανίδα (σε εφαρμογή της Οδηγίας 79/409 της Ευρωπαϊκής Ένωσης) με όνομα «Νοτιοδυτική Θρυπτή (Κουφωτό)» και κωδικό «GR4320014». Οι δύο παραπάνω περιοχές μέχρι ενός σημείου αλληλεπικαλύπτονται  και μαζί αποτελούν την περιοχή «Natura - Φύση 2000» του Δικτύου Ευρωπαϊκού Οικοτόπων.

Μια ακόμα επίσημη αναγνώριση της σημασίας της περιοχής για την ορνιθοπανίδα προέρχεται από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία, η οποία έχει συμπεριλάβει στις «Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά» την περιοχή με κωδικό «GR191» και όνομα «Όρος Θρυπτή και Ορνό όρος».

Τύποι οικοτόπων του «Προτεινόμενου Τόπου Κοινοτικού Ενδιαφέροντος» τους οποίους θα συναντήσουμε: Παρόχθια δάση-στοές της θερμής Μεσογείου (Nerio-Tamaricetea), Μεσογειακά πευκοδάση με ενδημικά είδη πεύκων της Μεσογείου, Φρύγανα Sarcopoterium spinosum, Ποταμοί της Μεσογείου με συνεχή ροή, Δάση σκληρόφυλλων που χρησιμοποιούνται για βοσκή, Ασβεστολιθικά βράχια του Αιγαίου, Δάση πλάτανου της Ανατολής (Platanion orientalis), Διάσπαρτοι υποβαθμισμένοι πουρναρότοποι (garrigues), κ.ά.

Μερικά από τα πολύ σημαντικά είδη της ορνιθοπανίδας που φιλοξενεί κατά κύριο λόγο η Ζώνη Ειδικής Προστασίας «Νοτιοδυτική Θρυπτή (Κουφωτό)» και κατά δεύτερο λόγο η ευρύτερη περιοχή του Ορεινού είναι ο Γυπαετός ή Κοκαλάς (Gypaetus barbatus), ο Χρυσαετός ή Βιτσίλα ή Πνιγαρά (Aquila chrysaetus), το Όρνιο ή Γύπας ή Γιούπης ή Σκάρα ή Θρασά ή Κανναβός (Gyps fulvus), Σπιζαετό (Hieraaetus fasciatus), κ.ά.

Σημ.: με κόκκινο χρώμα επισημαίνεται η «Ζώνη Ειδικής Προστασίας» για την ορνιθοπανίδα. Με μπλε χρώμα οριοθετείται ο «προτεινόμενος Τόπος Κοινοτικού Ενδιαφέροντος» για όλες τις μορφές ζωής πλην της ορνιθοπανίδας. Και τα δυο μαζί στοιχειοθετούν την περιοχή «Natura - Φύση 2000» του Δικτύου Ευρωπαϊκού Οικοτόπων. Η διαδρομή μας επισημαίνεται με μαυροκίτρινο χρώμα.

Το Ορεινό στους αιώνες:

Το Ορεινό αναφέρεται σε όλες τις απογραφές που πραγματοποίησαν οι Ενετοί καθώς και οι μετέπειτα κατακτητές της Κρήτης. Είναι χτισμένο με τα νώτα γυρισμένα στην τραμουντάνα και τους παγωμένους αγέρηδες. Ο επισκέπτης θα εκπλαγεί από την θερμοκρασιακή διαφορά ανάμεσα στον ορεινό αυτό οικισμό και την παραλιακή ζώνη. Στο Ορεινό λέμε ότι έχουμε «δύο καιρούς»: ο ένας είναι ο καιρός που επικρατεί στο Ορεινό, ο «πάνω καιρός», ο βορινός, ο ξεροτσιβιάρης, δριμύτερος και ψυχρότερος όλες τις εποχές του χρόνου. Ο δεύτερος, ο «κάτω καιρός» είναι γλυκύτερος και δέχεται την επίδραση του Λιβυκού πελάγους. Τυχαίνει πολλές φορές να ρίχνει κοκοσάλι στο Ορεινό και στον Καλυβίτη οι άνθρωποι να μαζεύουν ελιές με κοντομάνικα.

Περιγραφή της εκδρομής:

Η διαδρομή έχει ως σημείο εκκίνησης το Νότιο Οδικό ¶ξονα Κρήτης στο σημείο που αυτός διασταυρώνεται με τη γέφυρα πάνω από το μικρό ρέμα που χύνεται στον κόλπο της «Αγιάς Φωτιάς». Από εκεί με διαδοχικές τραβέρσες στο δυτική πλευρά του ρέματος ανεβαίνουμε στο σημείο όπου έχουν χωροθετηθεί δύο ανοιχτές υδρευτικές δεξαμενές [1η στάση 5 λεπτών].

Στη συνέχεια ακολουθούμε καλογραμμένο μονοπάτι που ξεδιπλώνεται παράλληλα με δύο δίκτυα μεταφορά νερού (ένα κλειστό υδρευτικό και ένα ανοιχτό αρδευτικό). Το μονοπάτι έχει κατεύθυνση προς βορρά και με ανεπαίσθητη κλίση μας οδηγεί – μέσα από μακία βλάστηση σκίνων, αλαδανιών και αχινοποδιών με την παρουσία αραιού πευκοδάσους – στην καρδιά της λαγκαδιάς όπου βρίσκεται η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής.

Είκοσι (20) λεπτά πριν φτάσουμε στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος με την εκκλησία θα διασταυρωθούμε για πρώτη και τελευταία φορά με το ρέμα και θα περάσουμε στην ανατολική του πλευρά. [2η στάση 20 λεπτών] Στο σημείο αυτό η βλάστηση αλλάζει και αρχίζουν να κυριαρχούν σκίνοι σε δενδρώδη μορφή, χαρουπιές και  ελαιόδεντρα. Το μονοπάτι αλλάζει μορφή καθώς τώρα δεν ακολουθεί τα δίκτυα μεταφοράς νερού, αλλά ελίσσεται μέσα από καλοδιατηρημένες αναβαθμίδες (πεζούλες) που υποστηρίζονται από ξερολιθιές (τράφους).

Θα επισκεφτούμε έναν ασβεστοκάμινο που στέκει ακόμα σχεδόν άθικτο και θα ολοκληρώσουμε και αυτό το τμήμα της εκδρομής φτάνοντας στο εκκλησάκι της Κοίμησης της Θεοτόκου, τον παλιό νερόμυλο και στις πηγές του «Ψυχρού», που βρίσκονται πάνω στον ασφαλτοστρωμμένο επαρχιακό δρόμο Αγίου Ιωάννη – Σχινοκαψάλων. [3η στάση 20 λεπτών] Από αυτήν την πανέμορφη τοποθεσία θα συνεχίσουμε την ανάβαση μας διασχίζοντας το άλλοτε πυκνό και άλλοτε πιο αραιό πευκοδάσος που αναπτύσσεται υψηλότερα από την τοποθεσία «Ψυχρό» στις νότιες πλαγιές του Όρους Θρυπτή. Στο ξεκίνημα της και για είκοσι τουλάχιστον λεπτά η ανάβαση θα είναι απαιτητική λόγω της μεγάλης κλίσης του εδάφους.

Προσεγγίζοντας τους ορεινούς αμπελώνες στη θέση «Λιβαδάκια» η κλίση μετριάζεται και θα μείνει η ίδια μέχρι να φτάσουμε στο σημείο που τελειώνει ουσιαστικά η ανάβαση μας, πάνω δηλαδή στο δασικό δρόμο που διασχίζει το πευκοδάσος. [4η στάση 15 λεπτών] Από εκεί, σε μηδενική ουσιαστικά κλίση και έχοντας στα αριστερά μας (προς βορρά) τις ορθοπλαγιές του όρους Θρυπτή, θα κινηθούμε ανατολικά περπατώντας στο τελευταίο τμήμα του δασικού δρόμου (που τώρα έχει βγει πια έξω από τα δασοόρια του πευκοδάσους) και θα διασχίσουμε το οροπέδιο «Λιμνιά».

Στα ανατολικά όρια του οροπεδίου και αφήνοντας διαγώνια αριστερά μας (βορειοδυτικά) μας την κορυφή «Κοψάς» (τριγωνομετρικό σημείο της Γ.Υ.Σ.) θα στραφούμε και πάλι προς βορρά και θα αρχίσουμε την κατάβαση μας μπαίνοντας σε καλογραμμένο μεσαιωνικό μονοπάτι που ενώνει τους εγκαταλελειμμένους σιτοβολώνες στο οροπέδιο «Λιμνιά» με τα παλιά αλωνάκια λίγο χαμηλότερα, με την τοποθεσία «Πρίνος» κάτω από αυτά και κατ’ επέκταση με το ίδιο το Ορεινό. Στα δεξιά μας (νοτιοανατολικά) θα βλέπουμε την τοποθεσία «Γούλα» με την λιμνοδεξαμενή της. Αφού δροσιστούμε στις ιερές πηγές του «Κισσού» στη θέση «Πρίνος» [5η στάση 15 λεπτών] θα κατευθυνθούμε στο Ορεινό μέσα από αγροτικά μονοπάτια και χωμάτινους δρόμους.

Χρονοδιάγραμμα της εκδρομής:
(χρόνος προσπέλασης των διαφόρων τμημάτων της διαδρομής, απόσταση, υψομετρική διαφορά)

Σημ. (1): επισημαίνονται με πλάγια γράμματα οι στάσεις
Σημ. (2): οι παραπάνω μετρήσεις αφορούν στο μέσο ορειβατικό ρυθμό.

Όπως φαίνεται και στον παραπάνω πίνακα, η συνολική απόσταση που θα διανύσουμε φτάνει τα 12,5 χλμ. και ο συνολικός χρόνος της εκδρομής (χωρίς τον χρόνο παραμονής στο λεωφορείο και την αρχική στάση ενημέρωσης) τις 6 ώρες και 55 λεπτά (5 ώρες και 40 λεπτά πεζοπορία, 1 ώρα και 15 λεπτά στάσεων).

Η εκδρομή στο γεωφυσικό χάρτη

(Επισημαίνεται με κόκκινο χρώμα η διαδρομή και σε λευκό κουτάκι οι στάσεις)

Υποστήριξη:

Θα έχουμε μαζί μας, όπως συμβαίνει πάντα, το φορητό φαρμακείο πρώτων βοηθειών.

Στην εκδρομή θα μας συνοδεύσουν μέλη του «Σώματος Εθελοντών Σαμαρειτών Ιεράπετρας» με εμπειρία στην υποστήριξη πολυάνθρωπων ορειβατικών εξορμήσεων και εξειδίκευση σε θέματα αντιμετώπισης έκτακτων περιστατικών και παροχής πρώτων βοηθειών.

Στο μέσο της πεζοπορίας μας στη θέση Ψυχρό, όπου θα γίνει και η πιο μεγάλη στάση, το λεωφορείο θα περιμένει εκείνους που δεν επιθυμούν να συνεχίσουν άλλο με τα πόδια για να τους ανεβάσει απευθείας στο δροσερό και πρόσχαρο Ορεινό. ¶λλωστε, σε περίπτωση υψηλής θερμοκρασίας αυτή η λύση πιθανότατα θα προτιμηθεί για όλους μας.

Ενδυμασία – προφυλάξεις – προμήθειες:

Γυαλιά ηλίου, αντηλιακό, καπέλο, φαρδιά ανοιχτόχρωμα ρούχα που να καλύπτουν όλο το σώμα, να μην πιέζουν τη μέση και να μη δυσκολεύουν τις κινήσεις, 2 ζευγάρια χειμερινές ορειβατικές κάλτσες που να εφαρμόζουν καλά στο πόδι, ορειβατικά μποτάκια ή ημίμποτα, 3 λίτρα νερό έκαστος μέχρι και το Ψυχρό (3η στάση), τροφές που να παρέχουν ενέργεια και να μην ζυγίζουν πολύ (παστέλι, σταφίδες, γλυκίσματα κατά προτίμηση βιολογικά) και τροφές με ενυδατικές ιδιότητες, αντιανεμικό / αδιάβροχο, ισοθερμικό για το πάνω μέρος του σώματος σε περίπτωση που συναντήσουμε περισσότερη ψύχρα καθώς ανεβαίνουμε ή όταν σωπατίσουμε, κιάλια μια και η περιοχή φιλοξενεί αρπακτικά,  μαγιό και πετσέτα για όσους θέλουν να δοκιμάσουν πόσο κρύο είναι το νερό του ποταμού, φωτογραφική μηχανή για να αποθανατίσετε την πρωτόγνωρη ομορφιά του τοπίου. Προαιρετικά τα μπαστούνια (sticks). Ασυρμάτους θα κρατάνε οι Σαμαρείτες. Δεν χρειάζονται GPS!
Δεν ενδείκνυνται τα κοντομάνικα γιατί όσο και να παστωθούμε θα καούμε.
Δεν ενδείκνυνται τα κοντά παντελόνια γιατί θα περπατήσουμε αρκετή ώρα πλάι σε σκληρόφυλλη βλάστηση.
Δεν ενδείκνυνται τα μεγάλα και βαριά γεύματα στο μέσο της διαδρομής.
Σημεία υδροληψίας στις πηγές Ψυχρού και στις πηγές στη θέση Πρίνος.
Η εκδρομή δεν προτείνεται για όσους είναι αλλεργικοί στη γύρη.

Μετά την πεζοπορία:

Το φαγητό στο Ορεινό θα ετοιμάσει η Οικολογική Πρωτοβουλία Ορεινού και τα έσοδα θα χρηματοδοτήσουν τις δράσεις της:
- εξερεύνηση και διάνοιξη μονοπατιών στον ορεινό όγκο της Θρυπτής,
- καμπάνια ενάντια στο γκολφ στο Δάσος Απηγανιά,
- νομικές κινήσεις ενάντια σε κάθε ενέργεια προσβολής και υποβάθμισης των φυσικών και των πολιτισμικών πόρων στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιανατολικής Κρήτης,
- μερική αποκατάσταση του Παλιού Σχολείου,
- μικρό φυτώριο δασικών ειδών,
- μικρή τράπεζα παραδοσιακών σπόρων,
- χρηματοδότηση της αποκατάστασης της Κάτω Βρύσης,
- κ.ά.

Θα γευματίσουμε όλοι μαζί γύρω από ένα μεγάλο τραπέζι. Το φαγητό θα προσφερθεί σε ημιυπαίθριο χώρο και θα είναι οικολογικό: θα περιλαμβάνει φρεσκοζυμωμένο ψωμί, άφθονες πράσινες σαλάτες, ένα ή δύο κυρίως πιάτα, φρούτα και γλυκίσματα. Επίσης κρασάκι και ρακί, βραστάρι, αλλά και βιολογικό καφέ φίλτρου που καλλιεργούν οι Ινδιάνοι στην περιοχή Chiapas του Μεξικού.

Παράλληλα θα προβληθεί το ντοκιμαντέρ διάρκειας 30 λεπτών με τίτλο «Γυπαετός: ο ερημίτης των βουνών» συμπαραγωγής Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης και Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, θα μοιραστούν φυλλάδια για δράσεις που σχετίζονται με την ορνιθοπανίδα και θα ακολουθήσει συζήτηση.

Επιστρέφοντας στο Ηράκλειο, μπορούμε να επισκεφτούμε και την περιοχή του Δάσους Απηγανιά, όπου κάποιοι επιτήδειοι θέλουν να φτιάξουν γήπεδο γκολφ.

Γιώργος Σπυριδάκης, 10/04/2005, yioryosspyridakis@yahoo.gr, 281-0-253952, 6977473083