Ο ΡΥΠΑΙΝΩΝ ΠΛΗΡΩΝΕΙ;
(ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΗ ΕΠΙΒΟΛΗ ΚΥΡΩΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΥΤΑ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΚΑΙ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ)
Δημοσιεύθηκε στην εφημ. Μεσόγειο την 24-7-2004

Α) ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ:

Έως σήμερα είχε επικρατήσει η άποψη, ότι όποιος προκαλεί ζημιά στο Περιβάλλον «πληρώνει», όπως προβλέπει ο Ν. 1650/86. Δεν προσδιορίζεται όμως επακριβώς ο όρος «περιβαλλοντική ζημιά», ούτε η «επικείμενη απειλή» από τα έργα και τις δραστηριότητες του ανθρώπου, όπως επίσης οι περιβαλλοντικές ζημιές προερχόμενες από τον δημόσιο τομέα είχαν διαφορετική αντιμετώπιση από αυτές του ιδιωτικού τομέα, ενώ η ρύπανση του Περιβάλλοντος είναι η ίδια και από τους δύο τομείς.

Επίσης, η γραφειοκρατική διαδικασία από τη στιγμή βεβαίωσης της παράβασης από την αρμόδια υπηρεσία, που προβλέπεται από το νόμο (Γραφείο Περιβάλλοντος, Δ/νση Βιομηχανίας, Δ/νση Υγείας, κλπ) ή το Κλιμάκιο Ελέγχου Ποιότητας Περιβάλλοντος, μέχρι την είσπραξη του προστίμου, καθώς και οι παρεμβάσεις στελεχών της διοίκησης για ρουσφετολογικούς και ψηφοθηρικούς λόγους, καθιστούν τον σχετικό νόμο σχεδόν ανενεργό.

Συγκεκριμένα τα βήματα για την επιβολή διοικητικής κύρωσης και είσπραξης του προστίμου, ακολουθούν την εξής πορεία :

α) Αίτηση επώνυμη προς την αρμόδια υπηρεσία για την περιβαλλοντική ζημιά, με αναφορά τόπο και είδος ρύπανσης.

β) Χρέωση από τον προϊστάμενο σε αρμόδιο υπάλληλο ή υπαλλήλους για τη διαδικασία αυτοψίας και καταγραφή ζημιάς ή όχλησης.

γ) Συνεννόηση του υπαλλήλου με τον οδηγό της υπηρεσίας για την εξεύρεση ημερομηνίας για τη μετακίνησή του στον τόπο της περιβαλλοντικής παράβασης.

δ) Επίσκεψη στην ρυπαινόμενη περιοχή ή πηγή εκπομπής ρύπων και υποβάθμισης του Περιβάλλοντος.

ε) Λεπτομερής καταγραφή στην έκθεση αυτοψίας, της έντασης και της έκτασης της ζημιάς σε δύο αντίγραφα, που πρέπει να υπογράφονται επιτόπου από τον ελεγκτή και από ελεγχόμενο, με την παροχή ευχέρειας στον ελεγχόμενο να εκφράσει εντός 5 ημερών από την καταγραφή του συμβάντος, τις αντιρρήσεις του.

στ) Αιτιολογημένη εισήγηση του υπαλλήλου προς το Νομάρχη για την επιβολή προστίμου, ανάλογα με την ένταση και έκταση της περιβαλλοντικής ζημιάς.

ζ) Υπογραφή της εισήγησης επιβολής προστίμου από το Νομάρχη, η οποία είναι πλέον στην κρίση του και τη διακριτική του ευχέρεια να την τροποποιήσει, να απορρίψει, ή να την παραπέμψει στον Υπουργό, εφ’ όσον υπερβαίνει τις αρμοδιότητές του.

η) Διαβίβαση της έκθεσης αυτοψίας στην αδειοδοτούσα αρχή, εάν και κατά πόσο συμφωνεί με το πρόστιμο.

θ) Επιστροφή των εγγράφων (έκθεση αυτοψίας και εισήγησης προστίμου) στον χρεωμένο υπάλληλο που τις διεξήγαγε, από το Νομάρχη και την αδειοδοτούσα αρχή.

ι) Καταγραφή και διαβίβαση του προστίμου σε ειδικούς καταλόγους του δημοσίου ταμείου και κοινοποίηση του ποσού καταβολής προστίμου στον παραβάτη.

κ) Τα χρήματα που εισπράττονται από την επιβολή προστίμων για περιβαλλοντικές ζημιές (σύμφωνα με το νόμο περί είσπραξης δημοσίων εσόδων), αποδίδονται στους Ο.Τ.Α ή στο πράσινο (αποκατάσταση οικοτόπων) και γαλάζιο ταμείο (προστασία θαλάσσιας ρύπανσης), που έχει συσταθεί για αυτό το σκοπό από το ΥΠΕΧΩΔΕ.

Η χρονοβόρα αυτή διαδικασία επιβολής διοικητικών κυρώσεων, αφ΄ ενός δεν προστατεύει το Περιβάλλον, αφ΄ ετέρου προκαλεί απογοήτευση σε όσους συμμετέχουν στις αυτοψίες και εισηγούνται το πρόστιμο στο Νομάρχη ή τον Υπουργό, οι οποίοι με τη σειρά τους έχουν τη δυνατότητα να βεβαιώσουν ή να παραβλέψουν τις καταγγελίες, οδηγώντας τους πολίτες και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις στο Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.

Β) Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ Ε.Ε. ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΩΝ ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΩΝ:

Κάθε πολίτης ή περιβαλλοντικός σύλλογος έχει δικαίωμα να καταγγέλλει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Περιβάλλοντος, περιπτώσεις ρύπανσης ή υποβάθμισης του περιβάλλοντος και αποτελούν παράβαση των Οδηγιών ή Κανονισμών, που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος. Τα Στάδια Ελέγχου από την Επιτροπή Ε.Ε. είναι το προκαταρτικό, το προδικαστικό και η παραπομπή στο Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (Δ.Ε.Κ) και αναλυτικά έχουν ως εξής :

1. ΤΟ ΠΡΟΚΑΤΑΡΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ: Κατ’ αρχήν η επιτροπή σε πρώτο στάδιο αποστέλλει στο Κράτος- Μέλος μία Επιστολή Όχλησης ζητώντας όλες τις σχετικές πληροφορίες σχετικά με τα καταγγελλόμενα για την για την εκάστοτε υπόθεση εντός συγκεκριμένης προθεσμίας, η οποία αναφέρεται στην προαναφερόμενη επιστολή. Εάν οι αρχές του κράτους μέλους δεν απαντήσουν εντός της ταχθείσης προθεσμίας ή εάν η απάντησή τους δεν είναι πλήρης ή είναι μη ικανοποιητική, τότε η Επιτροπή προσφεύγει στην διαδικασία που προβλέπεται από το άρθρο 169 της Συνθήκης του Μάαστριχ, όπως θα δούμε παρακάτω.

2. ΤΟ ΠΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ - ΑΡΘΡΟ 169 ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΤΟΥ Ε.Ε: Μετά την εκπνοή της προθεσμίας της προηγούμενης παραγράφου, η Επιτροπή αποστέλλει Προειδοποιητική Επιστολή στην οποία διατυπώνονται αναλυτικά η εκάστοτε παράβαση και καλεί εντός συγκεκριμένης προθεσμίας, η οποία αναφέρεται στην Επιστολή, τις αρχές του Κράτους-Μέλους να απαντήσουν στα καταγγελλόμενα, προσθέτοντας αναλυτικές πληροφορίες και στοιχεία. Η προθεσμία απάντησης των αρχών των Κρατών Μελών ενδέχεται μερικές φορές να παραταθεί για εύλογο χρονικό διάστημα.

Αιτιολογημένη Γνώμη. Η Επιτροπή εξετάζει τις παρατηρήσεις και τα στοιχεία που της περιήλθαν για τις καταγγελίες από τις αρχές του Κράτους-Μέλους στη πρώτη επιστολή και αν αυτά κριθούν ελλιπή ή μη ικανοποιητικά, ή ακόμα και στην περίπτωση που δεν έχει καθόλου απάντηση, αποστέλλει Αιτιολογημένη Γνώμη στο Κράτος Μέλος.

Στην Αιτιολογημένη Γνώμη εκτίθενται οι νομικοί και πραγματικοί λόγοι διαπίστωσης παράβασης και προτείνεται από την Επιτροπή Ε.Κ στην Κυβέρνηση του Κράτους-Μέλους, συγκεκριμένα μέτρα που πρέπει να λάβει προκειμένου να αρθεί η παράβαση. Τάσσει επίσης, συγκεκριμένη προθεσμία απάντησης στην Αιτιολογημένη Γνώμη.

Σε περίπτωση που οι Αρχές Κράτους-Μέλους δεν απαντήσουν εμπρόθεσμα με πλήρη στοιχεία κατά των αιτιάσεων της Επιτροπής ή τα στοιχεία κριθούν ελλιπή ή μη ικανοποιητικά, η Επιτροπή δύναται να παραπέμψει την εκάστοτε υπόθεση στο Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ).

3. ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ ΣΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ (ΔΕΚ):

ΓΡΑΠΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ: Εάν παρ’ όλες τις προειδοποιήσεις η επιτροπή κρίνει, ότι το Κράτος-Μέλος δεν συμμορφώνεται ή απαντά κατά τρόπο πλημμελή ή κάνει κακή εφαρμογή των διατάξεων της Συνθήκης για συγκεκριμένες καταγγελίες ακολουθείται η παρακάτω διαδικασία.

Η Επιτροπή καταρτίζει προσφυγή βασιζόμενη στις αιτιάσεις που είχε προβάλλει στην Αιτιολογημένη Γνώμη που είχε προηγουμένως απευθύνει προς το Κράτος Μέλος, την οποία αποστέλλει στο ΔΕΚ.

Το Δικαστήριο διαβιβάζει την προσφυγή στο ενδιαφερόμενο Κράτος Μέλος και τάσσει προθεσμία ενός μηνός, προκειμένου το Κράτος Μέλος να απαντήσει στη προσφυγή με Υπόμνημα Αντίκρουσης.

Το ΔΕΚ αφού ολοκληρωθεί η Γραπτή Διαδικασία, ορίζει σε ρητή δικάσιμο προφορική διαδικασία ενώπιον του, κατά την οποία οι διάδικοι -Επιτροπή Ε.Κ. και Κράτος μέλος- αναπτύσσουν τις απόψεις του τους ενώπιον του Δικαστηρίου.

ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ: To Δικαστήριο κρίνει όλα τα νομικά και πραγματικά στοιχεία της κάθε υπόθεσης και αφού ακούσει την εισήγηση του Εισαγγελέα, εκδίδει την Απόφασή του. Σε περίπτωση έκδοσης Καταδικαστικής απόφασης το Κράτος μέλος οφείλει σε εύλογο χρονικό διάστημα να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για την ορθή εφαρμογή των Κοινοτικών διατάξεων που αφορούν στην εκάστοτε συγκεκριμένη καταγγελία, όπως προσδιορίζονται από την απόφαση του ΔΕΚ και να το κοινοποιήσει στην επιτροπή Ε.Κ.

Στις περιπτώσεις που οι Αρχές Κράτους-Μέλους δεν προβούν σε εκτέλεση της Απόφασης του ΔΕΚ μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα η Επιτροπή Ε.Κ, προσφεύγει για δεύτερη φορά στο Δικαστήριο κατά Κράτους-Μέλους βάσει του άρθρου 171 της Συνθήκης του Μάαστριχ για την τήρηση της απόφασης του ΔΕΚ.

Η δεύτερη παραπομπή ακολουθεί συνοπτικά διαδικασία που είναι ανάλογη της διαδικασίας της πρώτης παραπομπής (αρ. 169), δηλαδή, προειδοποιητική επιστολή, αιτιολογημένη γνώμη, με προσφυγή στο ΔΕΚ και έκδοση δεύτερης καταδικαστικής Απόφασης. Σ’ αυτή την περίπτωση το Δικαστήριο προβαίνει σε καταλογισμό σημαντικής οικονομικής επιβάρυνσης στο Κράτος-Μέλος που δεν συμμορφώθηκε, την οποία το τελευταίο οφείλει άμεσα να καταβάλλει.

Όπως προκύπτει από την προηγηθείσα ανάλυση, υπάρχουν βασικά δύο τρόποι επιβολής Διοικητικών κυρώσεων σε όποιον «ρυπαίνει», ο ένας απορρέει από το Ν. 1650/ 86 και αποτελεί εσωτερική διαδικασία του Ελληνικού Κράτους και είναι προφανές ότι «ο ρυπαίνων σπάνια πληρώνει για τους λόγους που προαναφέραμε», ενώ καταβάλλεται προσπάθεια κάθε καταγγελία να ικανοποιείται από το ΥΠΕΧΩΔΕ, ώστε οι πολίτες να μη καταφεύγουν στον δεύτερο τρόπο (Ευρωπαϊκό Δικαστήριο), όπου η διαδικασία είναι μεν χρονοβόρα, αλλά καταλήγει σε βαριές χρηματικές ποινές (8.000.000 δρχ/ημέρα για τον Κουρουπητό). Αλλά οποιοδήποτε πρόστιμο και εάν επιβληθεί υπάρχουν επιπτώσεις στο περιβάλλον που είναι μη αναστρέψιμες, για το λόγο αυτό η αρχή της πρόληψης έχει μεγαλύτερη αξία από τις διοικητικές κυρώσεις.

ΜΑΝΟΛΗΣ ΒΟΥΤΥΡΑΚΗΣ
ΦΥΣΙΚΟΣ - ΠΕΡΙΒ/ΓΟΣ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΣΠΑΠΕΚΕΕΚ

��� ������� �� ������ ������.
������ ����� �� ������ ������ � �� ��������� ��� ecocrete.gr ���.