|
Πώς το κράτος οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην εξαφά |
|
|
|
Παγκρήτιο Δίκτυο Οικ. Οργ. -
Γεωργία - Κτηνοτροφία
|
|
Βαγγέλης Πολυμερόπουλος
,
Σάββατο, 24 Μάιος 2008
|
Πώς το κράτος οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην εξαφάνιση την Κρητική αμπελιτσιά
Στα ορεινά της Κρήτης ζει ένα δεντράκι, η αμπελιτσιά, συγγενικό της φτελιάς που κινδυνεύει με εξαφάνιση. Από το ξύλο αμπελιτσιάς κατασκευάζονται παραδοσιακά οι μαγκούρες των βοσκών στην Κρήτη. Επεσχάτως, όπως διαβάσαμε, το κράτος απαγόρευσε να κόβονται οι αμπελιτσιές και να πωλούνται μαγκούρες από το ξύλο τους, θεωρώντας ότι έτσι οι αμπελιτσιές θα γλιτώσουν την εξαφάνιση, αφού υπάρχουν μόλις 150-200 ώριμα δέντρα αμπελιτσιάς στο νησί. Οι προθέσεις είναι καλές, αλλά αυτό θα σώσει την αμπελιτσιά; Όπως θα δούμε, το πιο πιθανό είναι να συντελέσει στην γρηγορότερη εξαφάνισή της.
Η αμπελιτσιά φυτρώνει σε μεγάλο υψόμετρο και ακολουθεί λίγο-πολύ τα χαρακτηριστικά άλλων παραμεσογειακών ειδών βλάστησης, δηλαδή των φυτών που φυτρώνουν σε βορειότερες χώρες και στην μεσόγειο αναπτύσσονται στα πιο υγρά και πιο ψυχρά υψόμετρα. Η αποξήρανση του κλίματος της Κρήτης τις τελευταίες χιλιετίες την περιόρισε όλο και περισσότερο σε μικρότερες περιοχές, ενώ η εκτεταμένη βόσκηση εμπόδισε και εμποδίζει την αναγέννησή της. Αντίστοιχο παράδειγμα είναι οι μικροί πληθυσμοί ζέλκοβας, όπως είναι το όνομα του γένους της αμπελιτσιάς που υπάρχουν στην Σικελία.
Όλα τα δέντρα, πλην των κωνοφόρων, όταν τα κόψεις, έχουν την ικανότητα να αναπτύσσουν νέους βλαστούς. Αν αυτό γίνεται μετά από κόψιμο από την ρίζα(=κορμοτόμηση) λέγεται πρεμνοβλάστηση(πρέμνο=κούτσουρο), ενώ το κόψιμο πιο ψηλά λέγεται καρατόμηση. Τα μεσογειακά φυτά, επειδή είναι προσαρμοσμένα στις πυρκαγιές πρεμνοβλαστάνουν εύκολα, ιδιότητα που η αμπελιτσιά, με βάση το σχετικό πίνακα στο γνωστό βιβλίο των Rackhmam και Moody για την κρητική χλωρίδα, διαθέτει σε μέτριο βαθμό. Αντίθετα αντέχει πάρα πολύ καλά στην καρατόμηση.
Τι σημασία έχουν όλα αυτά; Ότι ένα δέντρο που κόβεται δεν πεθαίνει. Αντίθετα μάλιστα. Η κορμοτόμηση και η καρατόμηση αποτελούν μορφές διαχείρησης των δασών που εφαρμόζονται από παλιά στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. Υπάρχουν δυο μορφές διαχείρισης λοιπόν: η καρατόμηση-pollarding και η κορμοτόμηση-coppicing. Τα δέντρα που υφίστανται αυτής της μορφής την διαχείριση, αν γίνεται με μια περιοδικότητα της τάξης των 10-15 χρόνων, όχι μόνο δεν ξεραίνονται, αλλά ζουν και πολύ περισσότερο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το δάσος του Hatfield στην Νότιο Αγγλία, όπου δέντρα γαύρου, ένα δασικό δέντρο κοινό στα ορεινά της χώρας μας, με διαχείριση τέτοια, όχι μόνο δεν ξεραίνονται, αλλά εκεί που ένας γαύρος συνήθως δεν ξεπερνά τα 100-200 χρόνια ηλικίας, βρίσκονται δέντρα πολύ παλαιότερα, pollards ή coppice stools.
Το σύστημα αυτό διαχείρισης έχει μόνο μια λεπτομέρεια: η διαχείριση αυτή πρέπει να γίνεται αδιαλείπτως, αλλιώς τα δέντρα που υφίστανται αυτήν την διαχείριση καταστρέφονται πιο γρήγορα αν κάποιος σταματήσει για κάποιο διάστημα και ξαναξεκινήσει την διαχείριση αυτή. Να προσθέσω δε, ότι η τεχνική ήταν ιδιαίτερα χρήσιμη στους αρχαίους Έλληνες, αφού με κορμοτόμηση έπαιρναν τα πολεμικά τους δόρατα από κρανιές ή μελιές.
Τι γίνεται στην περίπτωση της αμπελιτσιάς; Όπως είδαμε η αμπελιτσιά δεν αντέχει ιδιαίτερα την κορμοτόμηση, οπότε αποκλείεται ως τεχνική. Ταυτόχρονα όμως, υπάρχει το πρόβλημα των περιφερόμενων γιδιών που θα έτρωγαν τα βλασταράκια που πετάγονται από την ρίζα του δέντρου. Εδώ έχει ακριβώς εφαρμογή η καρατόμηση: κόψιμο του κορμού 2-3 μέτρα από το έδαφος, ώστε οι νέοι βλαστοί να μην είναι προσβάσιμοι στις γίδες. Η αμπελιτσιά αντέχει πολύ στην καρατόμηση, οπότε διαχείρηση με αυτόν τον τρόπο θα αύξανε κατά πολύ την επιβίωσή της, όπως είδαμε πριν. Δεν είναι όλα τα δέντρα διαθέσιμα: τα ώριμα δέντρα αμπελιτσιάς πράγματι πρέπει να προστατευτούν αυστηρά, αφού pollarding σε ώριμη ηλικία θα καταστρέψει το δέντρο.
Ας δούμε τι κάνει το κράτος στην περίπτωσή μας. Η αμπελιτσιά έχει έναν εχθρό. Κι αυτός είναι τα γίδια. Όταν ο βοσκός δεν μπορεί να βοσκήσει τα γίδια του, μπορεί να κατεβάσει το δέντρο με μια τσεκουριά για να τα βοηθήσει να το φτάσουν. Ποιος θα τον δει στις ερημιές που φυτρώνουν τα δέντρα; Στο κάτω-κάτω της γραφής, πόσους δασικούς υπαλλήλους μπορεί να διαθέσει το κράτος για την φύλαξη των δέντρων; 200 δέντρα x 3 υπαλλήλους σε 8ωρες βάρδιες=600 υπάλληλοι. Όπως καταλαβαίνεται η πραγματική προστασία των δέντρων είναι αδύνατη.
Αλλά και η απαγόρευση που ισχύει, ισχύει για ζωντανά δέντρα: ποιος εμποδίζει τον βοσκό να χαράξει ένα δακτυλίδι γύρω από τον κορμό του δέντρου και να επιστρέψει όταν έχει ξεραθεί; Αφού το δέντρο δεν του αποδίδει τίποτα, το μόνο κίνητρό του δεν είναι παρά να το κόψει. Ειδικά, από τη στιγμή που απαγορεύτηκε η εμπορία μαγκούρων, η προστιθέμενη αξία του δέντρου πέφτει δραματικά.
Τι θα μπορούσε να γίνει; Να επιτραπεί η εμπορία μαγκούρων. Όχι άναρχα, όχι χωρίς σχέδιο. Όπως είδαμε πολλά δέντρα μπορούν να διαχειριστούν με τον τρόπο της καρατόμησης. Το κράτος μπορεί να επινοικιάσει τα δέντρα, και με συμβολικό αντίτιμο ακόμα, στους κατοίκους της ορεινής Κρήτης και σε συνεργασία με τους δασικούς υπαλλήλους να τους διδάξει τον τρόπο διαχείρησης των δέντρων. Το αντίτιμο πρέπει να είναι συμβολικό, αφού στο τίμημα θα είναι και η προστασία των ωρίμων δέντρων αμπελιτσιάς. Τα ηλικιωμένα δέντρα και αυτά έχουν την αξία, αφού συμβάλλουν στην διατήρηση της γενετικής ποικιλίας της αμπελιτσιάς και αποτελούν την κιβωτό του Νώε για γονίδια που θα θωρακίζουν την αμπελιτσιά από διαφορετικούς περιβαλλοντικούς εχθρούς. Τα έσοδα από την διαχείριση δεν θα είναι ευκαταφρόνητα: κάθε μαγκούρα κάνει 15-20 ευρώ. Θα υπάρχει κίνητρο δηλαδή, όχι μόνο για την εξαφάνιση του δέντρου με την καταστροφική διαχείριση από γίδες, αλλά και για την επέκταση των συστάδων αμπελιτσιάς με νέα δέντρα.
Με την τωρινή απαγόρευση το κράτος κάνει τους κατοίκους των ορεινών εχθρούς, αφού τους στερεί ένα έσοδο, χωρίς να τους δίνει κάτι σε αντάλλαγμα. Τους απαγορεύει μια συνήθεια αιώνων, την δημιουργία μαγκουρών που ήξεραν από τους πατεράδες τους και τους παππούδες τους, και χρειάζεται εκατοντάδες υπαλλλήλους αν θέλει να εποπτεύσει πραγματικά την απαγόρευση που επέβαλλε. Με την άλλη μέθοδο, οι οροσείβιοι Κρήτες όχι μόνο δεν θα καταστρέφουν την αμπελιτσιά, αλλά θα την αγαπούν για αυτό που τους δίνει. Διαλέγεται και παίρνεται. Προς το παρόν εφαρμόζεται η πρώτη μέθοδος.
Βαγγέλης Πολυμερόπουλος
Από το http://eplatanos.wordpress.com
.
ecocrete.gr . |
|
ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ 
Cavo Sidero
