Τον Φεβρουάριο του 2003 το ΤΕΕ/ΤΑΚ διοργάνωσε ένα διήμερο με θέμα: ‘ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΑΣΤΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ – ΑΣΤΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ’, με πολύ σημαντικές συμμετοχές από διάφορες πόλεις της Ελλάδας και την Κύπρο. Την εποχή εκείνη η σημερινή Δημοτική Αρχή ξεκινούσε την τετραετία της, είχε δηλώσει ότι στήριζε τη μελέτη της παλιάς πόλης και είχε σοβαρή παρουσία στις εργασίες του διημέρου. Θεωρήθηκε, τότε, ότι η διοργάνωση αυτή,  θα μπορούσε να συμβάλλει στην πορεία εκπόνησης, θεσμοθέτησης και υλοποίησης της μελέτης αυτής.

Σήμερα, στην πόλη έχουν δημιουργηθεί προβλήματα που έχουν σχέση με τα έργα των «αναπλάσεων», τη χρήση των πεζοδρόμων με την κατάληψή τους από τραπεζοκαθίσματα κλπ. Αυτό κυρίως συμβαίνει γιατί η υλοποίηση των έργων των πεζοδρομήσεων προηγείται  της ολοκλήρωσης και θεσμοθέτησης της πολεοδομικής μελέτης.

Για να γίνει αυτό σαφές θα παραθέσω  κάποια από τα συμπεράσματα του διημέρου:

«Η ανάπλαση είναι ένα πλήρες επιχειρησιακό σχέδιο που περιλαμβάνει μελέτη εφικτότητας, πρόγραμμα ενεργειών, επιμέρους μελέτες, χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης έργων, πηγές χρηματοδότησης. Η αποσπασματική εκτέλεση έργων, με αποσπασματική χρηματοδότηση και απροσδιόριστο χρόνο, αντιβαίνουν με τον ίδιο τον ορισμό της ανάπλασης του Ν. 2508.  Οτιδήποτε άλλο γίνεται και αποκαλείται ανάπλαση είναι απλά έργα περιβάλλοντος, έστω και αν εντάσσονται σε ένα συνολικό σχεδιασμό.»

Παρά το γεγονός ότι «ανάπλαση» δεν σημαίνει μόνο πολεοδομική μελέτη, περιλαμβάνεται σ’ αυτήν και πολεοδομική μελέτη. Η πολεοδομική μελέτη περιλαμβάνει εκτός από αναθεώρηση του ρυμοτομικού σχεδίου, καθορισμό χρήσεων γης έτσι ώστε να υπάρχει πρόβλεψη και έλεγχος της κατάστασης που θα προκύψει από τις όποιες  παρεμβάσεις.

«Πεζόδρομος» δεν είναι ταυτόσημο της ανάπτυξης ούτε εμπορικής ζώνης ούτε ζώνης αναψυχής. Μπορεί σε κάποιες περιοχές να οργανώνονται ζώνες εμπορίου ή ζώνες αναψυχής που εξυπηρετούνται από δίκτυο πεζοδρόμων, αλλά σε άλλες περιοχές να δημιουργείται δίκτυο πεζοδρόμων για άλλους σκοπούς, όπως περίπατο, επίσκεψη σε ενδιαφέροντες χώρους και μνημεία (π.χ. ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων), ή  για καλύτερη ποιότητας ζωής σε μια γειτονιά, αποκλείοντας χρήσεις εμπορικές και αναψυχής. Όλα αυτά καθορίζονται από την πολεοδομική μελέτη.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πρέπει η εκτέλεση έργων που προκύπτουν από μελέτες αναπλάσεων και εκτελούνται σύμφωνα με τις ειδικές μελέτες, να εκτελούνται μόνο εφόσον είναι συμβατά με οριστικά εγκεκριμένη πολεοδομική μελέτη και όχι πριν αυτό συμβεί.

Σήμερα στο Ηράκλειο οι πεζοδρομήσεις που υλοποιούνται δεν είναι έργα αναπλάσεων αλλά έργα περιβάλλοντος. Εκτελούνται πριν από την τελική έγκριση και θεσμοθέτηση της πολεοδομικής μελέτης, με υπόβαθρο το υπό αναθεώρηση σχέδιο πόλης του 1936-58 που δεν ρυθμίζει το θέμα των χρήσεων με τον τρόπο που αναφέρθηκε παραπάνω.  Αποτέλεσμα αυτού είναι οι πεζοδρομήσεις να γίνονται είτε μόνο όπου υπάρχουν ήδη εμπορικές χρήσεις και χρήσεις αναψυχής, είτε σε χώρους στους οποίους δεν έχει προκαθοριστεί συγκεκριμένη χρήση τους, με αποτέλεσμα να προκαλούν τάση κατάληψής τους από νέες χρήσεις εμπορικές και αναψυχής.

«Εξελισσόμενο ιστορικά το θέμα των αναπλάσεων που αρχικά αφορούσε την επανάχρηση παλιών κτιρίων και συγκροτημάτων, πέρασε στις παρεμβάσεις πάνω στην προβληματική των χρήσεων των χώρων και στη συνέχεια προσπάθησε να αντιμετωπίσει το θέμα των χρηστών, αφού συχνά παρουσιάστηκε το πρόβλημα μια ανάπλαση να εξαιρεί από το χώρο χρήστες και χρήσεις που αρχικά υπήρχαν.

Σήμερα η έννοια της ανάπλασης συνδυάζει όλα τα παραπάνω, κελύφη, χρήσεις, χρήστες, με στόχο να οδηγηθούν οι τρεις παράγοντες από το σημείο που βρίσκονται σ’ αυτό που είναι ζητούμενο, μέσω των στόχων του προγράμματος, να βρεθούν.»

Αν αυτή η ισορροπία ανάμεσα σε κελύφη, χρήσεις και χρήστες δεν προγραμματιστεί και εξασφαλιστεί πριν από την υλοποίηση των έργων, η αναβάθμιση του περιβάλλοντος και των αξιών είναι πολύ εύκολο να οδηγήσει γρήγορα στην μετατροπή του ιστορικού κέντρου σε  μια ζώνη εμπορική και αναψυχής, με συνθήκες που υποβαθμίζουν και τελικά εκτοπίζουν την κατοικία. Η τάση αυτή, που αποτελεί πληγή για τα κέντρα των πόλεων, μπορεί να αποφευχθεί μόνο μέσω του προκαθορισμού των χρήσεων από  πολεοδομική μελέτη. Αντίθετα, αν αυτό δε γίνει και εκτελούνται έργα αναβάθμισης του περιβάλλοντος, το πρόβλημα δεν αποτρέπεται αλλά εντείνεται.

«Κρίσιμος είναι ο ρόλος και η επάρκεια του φορέα ανάπλασης, ο οποίος πρέπει να είναι σε θέση να διαχειρίζεται συνολικά το θέμα του προγράμματος ανάπλασης, να παίρνει τις πρωτοβουλίες της διαβούλευσης του οριζόντιου συντονισμού μεταξύ των τοπικών φορέων, όπως επίσης και να παρακολουθεί την υλοποίηση του... 

Σημαντικό ανασταλτικό παράγοντα κατά την υλοποίηση των έργων ανάπλασης αποτελεί, η ανεπάρκεια των φορέων ανάπλασης να προβάλουν το έργο τους εμπλέκοντας τις τοπικές κοινωνίες, η έλλειψη συντονισμού των φορέων, συχνά ακόμα και εκείνων που συμμετέχουν στις επιτροπές των προγραμματικών συμβάσεων, η ατολμία των αρχών στη λήψη των αποφάσεων και ο συνυπολογισμός του πολιτικού κόστους, ακόμα και σε πράγματα μικρά, που για την υλοποίηση τους δεν απαιτούνται ούτε εγκρίσεις, ούτε χρηματοδοτήσεις παρά μόνο πολιτική βούληση. Αναφέρθηκε το παράδειγμα των διαφημιστικών επιγραφών, τεντών, περιπτέρων κ.λ.π.»

Ηράκλειο 10-7-06

Βάννα Σφακιανάκη
Αρχιτέκτων
Δημοσιεύτηκε εφημερίδα «ΠΑΤΡΙΣ» στις 19/7/06

��� ������� �� ������ ������.
������ ����� �� ������ ������ � �� ��������� ��� ecocrete.gr ���.