ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΝΟΜΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΤΡΩΜΑΤΟΣ ΟΖΟΝΤΟΣ (Ι)

Το νομικό καθεστώς για την προστασία του στρώματος του όζοντος ενσωματώνει, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, τις βασικές αρχές σύμφωνα με τις οποίες πρέπει να εξελιχθεί το διεθνές δίκαιο για το περιβάλλον: την αρχή της πρόληψης, της αρχή της εξισορρόπησης των συμφερόντων των ανεπτυγμένων και των αναπτυσσομένων χωρών, την αρχή της συνεργασίας και την αρχή της όσο το δυνατόν δικαιότερης κατανομής των υποχρεώσεων και των δικαιωμάτων που προκύπτουν από μια διεθνή συμφωνία.

Ταυτόχρονα όμως, δείχνει τις τεράστιες δυσκολίες που συνοδεύουν την επίλυση των άλλων μεγάλων περιβαλλοντικών προβλημάτων, όπως για παράδειγμα αυτό των κλιματικών αλλαγών.

ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

1957: Μια ομάδα επιστημόνων άρχισε να κάνει παρατηρήσεις και μετρήσεις του σταρτοσφαιρικού όζοντος από έναν επίγειο σταθμό στην Ανταρκτική.

1974: Οι επιστήμονες Σταλορόσκι και Τσιτσερόνε επισημαίνουν την πιθανή καταστροφική συμπεριφορά του χλωρίου για το στρατοσφαιρικό όζον. Δύο άλλοι επιστήμονες, οι Ρόυλαντ και Μολίνα συνδέουν την συμπεριφορά των χλωροφθορανθράκων (CFCl) στην στρατόσφαιρα με την καταστροφή του όζοντος.

1977: Το « παγκόσμιο Σχέδιο Δράσης για το Στρώμα του Όζοντος» υιοθετείται υπο την αιγίδα του UNEP.

1981: Το UNEP συστήνει μία Ομάδα Εργασίας Ειδικών σε νομικά και τεχνικά θέματα για την εκπόνηση μια παγκόσμιας συνθήκης – πλαισίου για την προστασία του στρώματος του όζοντος.

1985: Η παγκόσμια Συνθήκη – Πλαίσιο για την Προστασία του Στρώματος του Όζοντος υιοθετήθηκε στη Βιέννη. Δεν περιλαμβάνει μέτρα ελέγχου των καταστροφικών για το όζον ουσιών, αλλά θέτει το πλαίσιο για μέτρα ελέγχου στο μέλλον και τα μέλη της δεσμεύτηκαν να υιοθετήσουν τέτοια μέτρα σε ένα πρωτόκολλο.

Επίσης το 1985 Βρετανοί επιστήμονες « ανακάλυψαν» την « τρύπα» του όζοντος πάνω από την Ανταρκτική και ένας αμερικανικός δορυφόρος επιβεβαίωσε την παρατήρηση. Ήταν οι πρώτε αποδείξεις σημαντική μείωσης του όζοντος, αλλά δεν υπήρχε ακόμη απόδειξη για το συσχετισμό μεταξύ CFCl και μείωσης του όζοντος.

1987: Στις 15.3 δημοσιεύεται η σημαντική αναφορά για τη σύνδεση μεταξύ CFCl και μείωσης του όζοντος. Πρόκειται για την αναφορά του «Ozone Trend Panel», που κατέληξε ότι τα CFCl ευθύνονται για την « τρύπα» του όζοντος πάνω από την Ανταρκτική.

1990: Το Πρωτόκολλο αναθεωρήθηκε στη συνάντηση στη συνάντηση των μερών στο Λονδίνο.

1991: Ιδρύθηκε ένα Προσωρινό Πολυμερές Ταμείο, με τριετή προϋπολογισμό και στόχο να παρέχει οικονομική και τεχνική βοήθεια στις αναπτυσσόμενες χώρες – μέλη του καθεστώτος, έτσι ώστε να μπορέσουν να εφαρμόσουν τα μέτρα ελέγχου του.

1992: Το Πρωτόκολλο αναθεωρήθηκε για δεύτερη φορά στην Κοπεγχάγη, έτσι ώστε το χρονοδιάγραμμα ελέγχου επιταχύνθηκε και Πολυμερές Ταμείο έγινε μόνιμο.

1995: Τα μέλη υιοθέτησαν το χρονοδιάγραμμα ελέγχου για τις αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίες είχαν εξαιρεθεί για δέκα χρόνια από τα μέτρα του Πρωτοκόλλου.

1997: Τα μέρη συναντήθηκαν στο Μόντρεαλ και αναθεώρησαν εκ νέου το Πρωτόκολλο.

Μετά από κάθε προσαρμογή και αναθεώρηση, το καθεστώς γίνεται πιο αυστηρό όσον αφορά τις ελεγχόμενες ουσίες και νέες ουσίες προστίθεται στις ήδη ελεγχόμενες.

Η αναθεώρηση του Μόντρεαλ

Εκτός από τα περιοριστικά μέτρα που αναφέρθηκε παραπάνω, τα μέρη αποφάσισαν τα εξής:

- Οι αναπτυγμένες χώρες- μέλη θα επεξεργασθούν μία διαδικασία απαγόρευσης της διάθεσης στην αγορά και την πώληση CFCl αχρησιμοποίητων με προοπτική να επεκταθεί αυτή η απαγόρευση και στα χρησιμοποιημένα CFCl, αλλά και σε άλλες ουσίες των παραρτημάτων Α και Β της συνθήκης. Τα παραπάνω σε συνδυασμό βεβαίως με την εξέλιξη των συστημάτων εναπόθεσης των ουσιών αυτών.

Αυτή η απόφαση είναι πιθανό να μετατραπεί σε συγκεκριμένες ρυθμίσεις του καθεστώτος σε μελλοντική συνάντηση. Στην απόφαση αυτή αναφέρεται σαφώς δεν υπάρχει καμία αλλαγή, πέρα από τις συμφωνημένες εξαιρέσεις, για χρήση των CFCl. H παραγωγή και κατανάλωση τους στις αναπτυσσόμενες χώρες έχει, σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του καθεστώτος, σταματήσει από την 1-1-1996. Όμως, στις χώρες αυτές υπάρχουν ικανές διαθέσιμες και ικανοποιητικές ( τεχνικώς και οικονομικώς ). Από τα παραπάνω προκύπτει πώς υπάρχει ένας φαύλος κύκλος προς το παρόν. Υπάρχουν δηλαδή ποσότητες που κυκλοφορούν λαθραία ή νόμιμα ( π.χ.. προερχόμενες από στοκ, ανακύκλωση κ.λ.π) και που, βεβαίως, εφόσον η διάθεσή τους επιτρέπεται στην αγορά, δημιουργούν ζήτηση ή ενισχύουν την ήδη υπάρχουσα. Κάτι τέτοιο βεβαίως δημιουργεί ή ενισχύουν την ήδη υπάρχουσα. Κάτι τέτοιο βεβαίως δημιουργεί ή ενισχύσει τα κίνητρα για την παραγωγή και την κυκλοφορία καταστροφικών ουσιών για το όζον.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ

Το νομικό καθεστώς για την προστασία του στρώματος του όζοντος αποτελεί μια από τις πιο ολοκληρωμένες προσπάθειες για να προστατευθεί ένα αγαθό παγκοσμίως κοινού ενδιαφέροντος, καθώς προήλθε από έναν εξαιρετικό συνδυασμό επιστήμης, τεχνολογίας, επιχειρήσεων και πολιτικής.

Αποτέλεσε μάλιστα τη πρώτη προσπάθεια διαχείρισης ενός προβλήματος πριν ακόμα διευκρινισθούν τόσο οι αιτίες όσο και η έκταση του προβλήματος και βεβαίως πολύ πριν γίνουν ορατές οι επιπτώσεις. Ακόμη, υπήρξε η πρώτη διεθνής συμφωνία που θεώρησε απαραίτητο τον συνδυασμό ανάμεσα στα συμφέροντα των ανεπτυγμένων και αναπτυσσομένων χωρών. Επί πλέον, εξασφάλισε την δυνατότητα της αναπροσαρμογής του, ώστε να παρακολουθεί τις εξελίξεις σχετικά με το πρόβλημα.

Έχοντας πια διανύσει μια πορεία 15 χρόνων, το νομικό καθεστώς δείχνει πλέον αρκετά ανάγλυφα τις επιτυχίες και τις αδυναμίες του.

- Μια σημαντική επιτυχία του, ήταν ότι πράγματι κατάφερε να εξαλείψει ή να μειώσει σε σημαντικό βαθμό την παγκόσμια παραγωγή και χρήση των ελεγχομένων ουσιών, ιδιαίτερα στις αναπτυγμένες χώρες των ελεγχομένων ουσιών, ιδιαίτερα στις αναπτυγμένες, αλλά και να εντάξει στη διαδικασία εξάλειψης, με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, τις αναπτυσσόμενες χώρες.

- Πέτυχε ακόμη να μειώσει τους ρυθμούς αύξησης στις συγκεντρώσεις καταστροφικών για το όζον ουσιών στην ατμόσφαιρα. Από το 1988 έως και το 1992 οι ετήσιες εκπομπές CFCl στην ατμόσφαιρα μειώθηκαν περίπου κατά 34 %.

Συνεχίζεται...

Μανόλης Βουτυράκης
Φυσικός Περιβαλλοντολόγος
Πρόεδρος του Συλλόγου Προώθησης των Α.Π.Ε. στην Κρήτη (Σ.Π.Α.Π.Ε.Κ.Ε.Ε.Κ.)
spapekeek@her.forthnet.gr

��� ������� �� ������ ������.
������ ����� �� ������ ������ � �� ��������� ��� ecocrete.gr ���.