Γήπεδα γκολφ και ανάπτυξη
Ορατές και αόρατες πτυχές της σχέσης τους

εισήγηση

Ελένη Καπετανάκη-Μπριασούλη
Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Τμήμα Γεωγραφίας

   Το ορατό:
- Το αντικείμενο του πόθου
- Οι υποστηρικτές του
- Οι υποσχέσεις

   Το αόρατο:
- Οι επιπτώσεις των γηπέδων γκολφ
- Οι πολλαπλές αβεβαιότητες
- Οι υποχρεώσεις που παραβλέπονται
- Οι υποσχέσεις που δύσκολα εκπληρώνονται

   Κοιτάζοντας πέρα από τα γήπεδα γκολφ

Ο λόγος της συζήτησης και του ενδιαφέροντος:

Ένα μοντέλο ανάπτυξης σχετικά άγνωστο στην Κρήτη προτείνεται από ένα σύμπλεγμα ισχυρών διεθνών επιχειρήσεων. Έχει καταγράψει αρνητικές επιπτώσεις που δεν αποκαλύπτονται από / ή δεν είναι γνωστές στους υποστηρικτές του. Προωθείται πιεστικά, κυρίως με το δέλεαρ του χρήματος. Συνεπάγεται επεμβάσεις μεγάλης κλίμακας με σοβαρές επιπτώσεις σε περιβάλλον, οικονομία, κοινωνία και δεσμεύσεις για μελλοντικά, αβέβαια οφέλη. Χωρίς προηγούμενη ενδελεχή, εμπεριστατωμένη και τεκμηριωμένη μελέτη των ποικίλων επιπτώσεων για τις περιοχές υποδοχής. Χωρίς επαρκή εμπειρικά δεδομένα και επιστημονική πληροφορία σχετική με την περιοχή της Κρήτης.

Η Κρήτη βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή. Αν αγνοήσει την εμπειρία του παρελθόντος της, τις εμπειρίες άλλων τουριστικών προορισμών και καταστρέψει περαιτέρω το τουριστικό προϊόν της. Θα χάσει ανεπιστρεπτί την υπόσταση της ως τόπος και τρόπος ζωής, την ακόμα σθεναρή οικονομία της και τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα ως τουριστικός προορισμός.

Σκοπός μου: να δείξω τις ορατές και αόρατες πτυχές του θέματος και να προσφέρω ένα πλαίσιο συζήτησης και προβληματισμού πριν είναι πολύ αργά...

Είναι αυτό το μοντέλο ανάπτυξης που θέλουμε εμείς να ζήσουμε και να κληροδοτήσουμε στα παιδιά μας;

   Το ορατό

- Το αντικείμενο του πόθου

Γήπεδα γκολφ:

Μεγάλα και δαπανηρά τεχνικά έργα. Εξυπηρετούν: (α) τουρισμό υψηλών εισοδημάτων, (β) οικιστική ανάπτυξη υψηλών εισοδημάτων (αλλοδαποί).

- 32,000 γήπεδα γκολφ σε 119 χώρες
- 59% στη Β. Αμερική
- 19% στην Ευρώπη
- 12% στην Ασία
- 10% άλλες περιοχές
- Ευρώπη: 6,235 γήπεδα
- Ισπανία περίπου 280
- Πορτογαλία 67
- Ιταλία υπάρχουν 229
- Τουρκία 14
- Κύπρος 4 και προγραμματίζονται δεκάδες.
- Ελλάδα 5 (Χαλκιδική, Κέρκυρα, Ρόδος, Κρήτη και Γλυφάδα) και προγραμματίζονται δεκάδες άλλα

Οι υποστηρικτές:

- Ξενοδοχειακές επιχειρήσεις
- Βιομηχανία αθλητικών ειδών
- Βιομηχανία οχημάτων
- Γεωργική και χημική βιομηχανία (χλοοτάπητες, λιπάσματα, εντομοκτόνα, ζιζανιοκτόνα)
- Γραφεία μελετών γηπέδων γκολφ
- Κατασκευαστική βιομηχανία (χωματουργικά έργα, διαμόρφωση ανάγλυφου και γηπέδου, άρδευση, στράγγιση, συντήρηση, εγκαταστάσεις, κ.λ.π.)
- Κτηματαγορά (ιδιαίτερα αναπτυγμένη στον Ευρωπαϊκό νότο ...)
- Το κράτος – αναπτυξιακοί νόμοι (επιδοτήσεις) και άλλες γραφειοκρατικές ‘διευκολύνσεις’ (αποχαρακτηρισμός γαιών, παράκαμψη απαιτήσεων Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, κανονισμών Αρχαιολογικής και Δασικής Υπηρεσίας).

Επιχειρήματα και υποσχέσεις:

- Βελτίωση τουριστικού προϊόντος, ποιοτικός τουρισμός
- Διαφοροποίηση τουριστικού προϊόντος
- Έξοδος από την κρίση στον τουρισμό
- Προσέλκυση τουριστών υψηλών εισοδημάτων (σύντομα 60 εκατομμύρια παίκτες γκολφ παγκόσμια, 5 εκατομμύρια στην Ευρώπη)
- ¶μβλυνση της εποχικότητας
- Αύξηση της απασχόλησης
- Αύξηση εισοδημάτων (πώληση γης, απασχόληση, αγορά τοπικών προϊόντων)
- Στήριξη των τοπικών οικονομιών – ανάπτυξη (;)
- Προστασία του περιβάλλοντος...
- Και άλλα πολλά σχετικά με τα οφέλη του γκολφ για τον άνθρωπο...

Και η πρόταση τους:

- Να κατασκευαστούν πάρα πολλά γήπεδα για να παίζουν οι γκόλφερ σε διαφορετικά γήπεδα και να μην πλήττουν... Και μας φέρνουν ως παράδειγμα άλλες χώρες που έκαναν και κάνουν το ίδιο πράγμα (Ισπανία, Πορτογαλία, Τουρκία, ‘νεο-εισηγμένες’ – Βουλγαρία, κ.λ.π.), χωρίς όμως:
(α) να ανάγουν τον αριθμό γηπέδων στο συνολικό πληθυσμό ή την έκταση της χώρας ή
(β) τον αριθμό των γκόλφερ στο συνολικό αριθμό τουριστών ή
(γ) να λένε τους λόγους που συντέλεσαν ή συντελούν ώστε αυτές οι χώρες να υποκύψουν σχετικά εύκολα στην επέλαση των γηπέδων γκολφ – (οικονομική χρεοκοπία, συνεπακόλουθη εκτεταμένη φτώχεια, κατεστραμμένο τουριστικό προϊόν και άλλα πολλά...)

     Και το αόρατο

- Επιπτώσεις και πολλαπλές αβεβαιότητες

Απαιτήσεις σε γη

Γήπεδο 18 οπών: περίπου 1000 στρέμματα + Έκταση βοηθητικών κτισμάτων, ξενοδοχείων, κατοικιών.

Μεταβολές χρήσεων γης

- Μετατροπή γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας σε ξενοδοχεία, κατοικία (κύρια,παραθεριστική), άλλες μη-γεωργικές χρήσεις
- Μείωση, περιορισμός, αλλοίωση περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών (παράκτιες, υδροβιότοποι, ερημοποιημένες περιοχές, κ.λ.π.)
- Εντατικοποίηση αστικών χρήσεων (εμπόριο, δρόμοι, κ.ά.). Οι μεταβολές χρήσεων γης δεν περιορίζονται στη γειτονία του γηπέδου. Συμβαίνουν και σε άλλες περιοχές (γειτονικά χωριά, αγροτικές περιοχές, κ.λ.π.).

Μια συνολική εκτίμηση επιπτώσεων πρέπει να συμπεριλάβει όλες τις μορφές ανάπτυξης που έπονται ή αναπτύσσονται παράλληλα με την τουριστική.

Επιπτώσεις στο περιβάλλον

Νερό
- Γήπεδο 18 οπών – 10-15,000 κ.μ. νερό/εκτάριο/χρόνο, ισοδύναμο περίπου 10-20,000 κατοίκων + κατανάλωση τουρίστα: 6-12 φορές πολλαπλάσια ντόπιου, ιδιαίτερα αυξημένη κατά τους θερινούς μήνες από όλες τις χρήσεις.
- Υπεράντληση: πτώση υδροφόρου ορίζοντα, υφαλμύρωση. Σημαντικές οικονομικές συνέπειες για όλες τις χρήσεις.
- Μεταβλητότητα διαθέσιμης ποσότητας νερού. Κλιματική μεταβολή – μείωση βροχοπτώσεων.
- Η αφαλάτωση και η ανακύκλωση που χρησιμοποιούνται προκαλούν άλλα προβλήματα (ενέργεια, συντήρηση, εισαγωγές).
- Ρύπανση υδροφόρων στρωμάτων και επιφανειακών υδάτων από την εφαρμογή λιπασμάτων και αγρο-χημικών – μερικά έχουν απαγορευτεί ή περιοριστεί σημαντικά στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. Σοβαρές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. Ο κίνδυνος μεγαλύτερος σε περιοχές με ασβεστολιθικά πετρώματα, όπως στην Κρήτη το παραδέχονται και οι κατασκευαστές) ή με πολλά γεωλογικά ρήγματα και συχνούς σεισμούς.

Έδαφος
- Αφαίρεση φυτοκάλυψης, εκθέτει το έδαφος σε διάβρωση και ερημοποίηση.
- Χωματοληψία από άλλες περιοχές. Τους αφαιρεί ζωτικό οικονομικό πόρο και τις εκθέτει σε διάβρωση.

Οικοσυστήματα
- Φάση κατασκευής – διαταραχές από εκχωματώσεις, διαμόρφωση ανάγλυφου, εγκατάσταση δικτύων άρδευσης, στράγγισης, επικοινωνιών, φωτισμού, κατασκευή κυκλοφοριακού δικτύου, κ.λ.π.
- Φάση λειτουργίας – διαταραχές χλωρίδας, πανίδας, κ.λ.π. από λιπάσματα και αγροχημικά ή μεταλλαγμένο γρασίδι. Δυνατοί άνεμοι τα μεταφέρουν σε μακρινές περιοχές. Επιπτώσεις σε περιοχές βιολογικής γεωργίας.
- Ευτροφισμός παράκτιων, παραλίμνιων, παραποτάμιων περιοχών.
- Βιοσυσσώρευση τοξικών ουσιών σε φυτά που τελικά καταλήγουν στον άνθρωπο που τα καταναλώνει.
- Επιπτώσεις στην βιοποικιλότητα (ακόμα πλούσια στην Κρήτη).
- ¶γνωστες οι επιπτώσεις εισαγόμενων φυτών στην τοπική πανίδα και χλωρίδα.

Ανθρώπινη υγεία
- Ναυτία, πονοκέφαλοι, δερματοπάθειες, αλλεργικά σοκ.
- Αναπνευστικά και πνευμονικά προβλήματα.
- Τοξικότητα νερού (βαρέα μέταλλα), μεταλλαγμένα.

Ενέργεια
- Σοβαρό ζήτημα τόσο για τις φάσεις κατασκευής και λειτουργίας του γηπέδου (ιδιαίτερα για περιπτώσεις χρήσης ανακύκλωσης και αφαλάτωσης νερού).
- Σημαντικό σε περιοχές που δεν έχουν ενεργειακή αυτοδυναμία και που γίνεται έντονα αισθητή κατά τους μήνες αιχμής.
- Οικονομικές επιπτώσεις στις επιχειρήσεις γκολφ και στην ευρύτερη οικονομία.
- Συγκρούσεις με άλλες χρήσεις ενέργειας και συνακόλουθες δυσλειτουργίες (ιδιαίτερα όταν τα έσοδα δεν χρησιμοποιούνται
για αντιμετώπιση θεμάτων τοπικής επάρκειας πόρων).

Υποδομές
- Αύξηση ζήτησης από κατοίκους, τουρίστες (γκόλφερ και άλλους) και εργαζόμενους (μη μόνιμους κατοίκους) για μετακίνηση, ύδρευση, άρδευση, αποχέτευση, διαχείριση στερεών και άλλων αποβλήτων, νοσοκομεία, σχολεία, υπηρεσίες, κ.λ.π.
- Επιβάρυνση υφιστάμενων δικτύων υποδομών. Είτε δεν έχουν σχεδιαστεί για τόσο επίπεδο ζήτησης είτε δεν έχουν δυνατότητα άμεσης επέκτασης/αύξησης δυναμικότητας χωρίς να προκαλέσουν με τη σειρά τους άλλες επιπτώσεις.
- Γνωστά προβλήματα σε τουριστικές περιοχές: Συνωστισμός, κυκλοφοριακή συμφόρηση, πτώση επιπέδου εξυπηρέτησης πολιτών και τουριστών,  υποβάθμιση ποιότητας περιβάλλοντος. Οικονομικές συνέπειες.

Οικονομικές επιπτώσεις

Οικονομικές επιπτώσεις στους ιδιώτες
Θετικές
- ¶μεσα έσοδα/εισπράξεις από πώληση γης εισόδημα από απασχόληση στο γήπεδο ή/και στις τουριστικές και άλλες επιχειρήσεις.
Αρνητικές
- Πληθωρισμός (αναπόφευκτα δημιουργείται σε τουριστικές περιοχές) και ανεπάρκεια υποδομών συνεπάγονται αύξηση κόστους διαβίωσης, γης και κατοικίας.
- Αυξημένη φορολογία λόγω αυξημένου εισοδήματος.
- Φούσκες στην κτηματαγορά με αρνητικές επιπτώσεις.
- Σταδιακά οι ντόπιοι εκτοπίζονται – δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τους οικονομικά ισχυρότερους ξένους.
- Προσφερόμενη απασχόληση: μεγάλη αβεβαιότητα άρα μεγάλο κόστος ευκαιρίας από άλλη πιο σταθερή απασχόληση.

Οικονομικές επιπτώσεις στις επιχειρήσεις
¶μεσα εμπλεκόμενες στο γήπεδο, εξαρτημένες από τις πρώτες, άλλες έμμεσα επηρεαζόμενες
Θετικές
- Έσοδα από τη λειτουργία του γηπέδου, επιδοτήσεις.
Αρνητικές
- Επιχειρήσεις μεγάλου ρίσκου, απαιτούν μεγάλους παίκτες. Πολλά γήπεδα έχουν χρεοκοπήσει...
- Πολλά γήπεδα, χαμηλή πληρότητα, πτώση τιμής.
- Ανταγωνισμός από άλλες περιοχές και προορισμούς.
- Μεγάλο κόστος συντήρησης και κατασκευής – ιδιαίτερα όταν κλιματικές και περιβαλλοντικές συνθήκες επιβάλλουν τεχνικές λύσεις που αυξάνουν το κόστος της επένδυσης.
- Αυξημένο κόστος γης, φούσκες κτηματαγοράς.
- Κόστος εισαγωγών.
- Πληθωρισμός ή/και ανεπαρκής ζήτηση.
- Δανεισμός και τα επακόλουθα του...
- Κόστος ευκαιρίας από πιο αποδοτικές και σίγουρες επενδύσεις.
- Σύγκρουση με επιχειρήσεις που στοχεύουν σε άλλα τμήματα της τουριστικής αγοράς που απαιτούν άλλη ποιότητα περιβάλλοντος (φυσιολατρικός, περιηγητικός, ιστορικός, πολιτιστικός, κ.ά.).
- Κόστος από καταστροφή και ανταγωνισμό για πόρους.
- Γενικά, αυξημένο κόστος των πόρων (δεδομένης ποιότητας) όταν αυτοί δεν επαρκούν ή καταστρέφονται από υπερβολική χρήση.
- Ζημιές στη γεωργία από παρακείμενα γήπεδα (ακατάλληλα φυτικά είδη, καταστροφές), υπεράντληση νερού.
- Η χαμηλή τιμή του νερού δεν επιτρέπει την ορθολογική χρήση του εις βάρος όλων των χρηστών του τελικά.

Οικονομικές επιπτώσεις σε Δήμους, Νομούς, Περιφέρειες
Θετικές
- Έσοδα από διάφορες φορολογίες και τέλη πολλαπλασιαστικά οφέλη από ανάπτυξη τουρισμού γκολφ δημιουργία απασχόλησης.
Αρνητικές
- Συντήρηση υποδομών για διατήρηση ανταγωνιστικότητας πτώση ποιότητας του τουριστικού προϊόντος από ασύμβατες χρήσεις και ανεξέλεγκτη ανάπτυξη.
- Αύξηση αριθμού γηπέδων δεν συνεπάγεται αυτόματα ανάλογη αύξηση της ζήτησης (γκόλφερ) ούτε και της αποδοτικότητας τους. Ή υποτίθεται ότι οι πράκτορες θα φέρνουν, πάση θυσία, γκόλφερ για να δουλεύουν τα γήπεδα μας; Πότε και για ποιες άλλες εγκαταστάσεις το έκαναν για να το κάνουν τώρα;
- Εγκατάλειψη τοπικών και παραδοσιακών δραστηριοτήτων που υποστηρίζουν άλλα είδη τουρισμού.
- Μείωση γεωργικής δραστηριότητας και αύξηση εισαγόμενων ειδών διατροφής.
- Κόστος, ποιότητα και βιωσιμότητα της δημιουργούμενης τουριστικής προσφοράς. ¶παξ και διαμορφωθεί, η τουριστική προσφορά δεν αλλάζει εύκολα χωρίς σημαντικό κόστος σε χρήμα, χρόνο, προσπάθεια και απώλεια άλλων οικονομικών ευκαιριών που αναδύονται εν τω μεταξύ. Η περίπτωση της Ισπανίας: με κατεστραμμένα τα αρχικά τουριστικά θέλγητρα, το γκολφ ήρθε ως σανίδα σωτηρίας;
- Αμφίβολα τα πολλαπλασιαστικά οφέλη από την προώθηση τουρισμού γκολφ: (α) ‘κλειστή’ μορφή τουρισμού υψηλών εισοδημάτων, (β) ο τουρίστας πληρώνει στον τόπο προέλευσης, πολύ μικρές πιθανότητες να ‘καταναλώσει’ στην ευρύτερη περιφέρεια, (γ) Πολλά απαιτούμενα είδη (και διατροφής) εισάγονται, (δ) Τα έσοδα των επιχειρήσεων δεν επανεπενδύονται τοπικά, (ε) Οι τοπικές και περιφερειακές οικονομίες δεν είναι καλά συνδεδεμένες μεταξύ τους.
- Ο ανταγωνισμός επηρεάζει τις τιμές των πόρων και πλήττει οικονομικά ασθενέστερους οικονομικούς κλάδους και κοινωνικές τάξεις που μπορεί να οδηγηθούν σε μετανάστευση (και να αντικατασταθούν από ξένους ιδιοκτήτες και χρήστες).
- Τελικά, επηρεάζονται η απασχόληση και το εισόδημα της τοπικής και περιφερειακής οικονομίας.

Οικονομικές επιπτώσεις στη χώρα
Θετικές
- Έσοδα από φορολογίες και εισαγόμενο συνάλλαγμα δημιουργία απασχόλησης
Αρνητικές
- Διαρροές εσόδων εκτός χώρας διότι δεν επανεπενδύονται τα έσοδα των επιχειρήσεων.
- Εισαγωγές, ‘εξάγεται’ το εισαγόμενο συνάλλαγμα
- Αμφίβολα τα πολλαπλασιαστικά οφέλη του τουρισμού γκολφ λόγω σχετικά μικρής καθετοποίησης της Ελληνικής οικονομίας.

Εν κατακλείδι
Η βιωσιμότητα και οι πολλαπλασιαστικές επιπτώσεις του τουρισμού γκολφ στην τοπική, περιφερειακή και εθνική ανάπτυξη είναι αμφίβολα αφού η λειτουργία και αποδοτικότητα των γηπέδων και των σχετικών τουριστικών εγκαταστάσεων εξαρτώνται από εξωτερικούς, αβέβαιους και μεταβαλλόμενους παράγοντες και οι οικονομίες μας δεν είναι ισχυρές και καθετοποιημένες και εξαρτώνται από κρίσιμους πόρους.

Κοινωνικές και πολιτιστικές επιπτώσεις

- Τουριστική μονοκαλλιέργεια. Εγκατάλειψη τοπικών δραστηριοτήτων. Εξασθένιση έως και αφανισμός τοπικών κοινωνικών δικτύων. Απλοποίηση της τοπικής, και όχι μόνο, οικονομίας. Μείωση της ικανότητας και ευελιξίας προσαρμογής της σε μεταβαλλόμενες και απρόβλεπτες μελλοντικές καταστάσεις.

- Πολιτιστική αλλοίωση, αφανισμός της παραδοσιακής γνώσης. Συνέπειες για την αυτάρκεια και διατήρηση του κοινωνικού και πολιτιστικού κεφαλαίου της περιοχής υποδοχής.

- Η τριτοκοσμικοποίηση – συνέπεια της πολιτιστικής εξαθλίωσης και η υιοθέτηση παγκοσμιοποιημένων τρόπων ζωής βάζει τις τοπικές κοινωνίες σε κανάλια εξάρτησης από τα οποία δύσκολα βγαίνουν μετά.

- Γιατί να πουλήσουμε ένα τυποποιημένο τουριστικό προϊόν (με γήπεδα γκολφ) αντί να προβάλουμε το ασύγκριτο και μοναδικό πολιτισμικό και κοινωνικό κεφάλαιο μας;

Αναπτυξιακές επιπτώσεις

Η ενίσχυση τουρισμού γκολφ ‘εκτρέπει’ ιδιωτικούς και κρατικούς οικονομικούς πόρους ή δεσμεύει μόνιμα φυσικούς πόρους αναγκαίων για τη στήριξη και ενθάρρυνση: (α) άλλων μορφών τουρισμού περισσότερο κατάλληλων και για τις οποίες υπάρχει σημαντική ζήτηση (θαλάσσιος, ορεινός, φυσιολατρικός, γεωτουρισμός, αγροτουρισμός, πολιτισμικός) και (β) άλλων δραστηριοτήτων που πρέπει να αναπτυχθούν εξίσου σωστά για να προσφερθεί ένα ολοκληρωμένο, διαφοροποιημένο και ανταγωνιστικό τουριστικό προϊόν (προστασία/αξιοποίηση των πολυπληθών, μοναδικών και αναντικατάστατων αρχαιολογικών χώρων, διαχείριση προστατευόμενων περιοχών, ανάπτυξη βιολογικής γεωργίας, αστική ανάπλαση, βελτίωση υποδομών, κ.ά.). Μεγάλος χαμένος; η γεωργία: (α) στερείται πόρους (έδαφος, νερό) ενώ (β) συμβάλλει (και πρέπει!) στο ΑΕΠ και (γ) επιδοτείται...

Σε όχι και τόσο μακροχρόνια προοπτική, η υποβάθμιση των πόρων και του περιβάλλοντος μειώνει την παραγωγική ικανότητα και τη δυνατότητα της γης να στηρίξει εναλλακτικές δραστηριότητες. Έτσι, περιορίζονται οι αναπτυξιακές επιλογές μιας περιοχής και αποκαλύπτονται αβάσιμα αισιόδοξες οι οικονομικές προβλέψεις για τα τοπικά και εθνικά οφέλη της ανάπτυξης γκολφ οι οποίες μάλλον παραγνωρίζουν το οικονομικό κόστος των περιβαλλοντικών και άλλων προβλημάτων που δημιουργούνται και των λύσεων που επινοούνται για να τα αντιμετωπίσουν και που το επωμίζονται όλοι, σε αντίθεση με τα οφέλη που συνήθως πάνε σε λίγους... Η περίπτωση του Alentejo στην Πορτογαλία: Έχει συνεισφέρει ο τουρισμός γκολφ στην ανάπτυξη όταν παραμένει η φτωχότερη περιφέρεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης;

Οι πολλαπλές αβεβαιότητες

Περιβάλλον
- Αντίξοες καιρικές και κλιματικές συνθήκες.
- Ισχυροί άνεμοι (συχνοί νοτιάδες στην Κρήτη!).
- Ξηρασία και λειψυδρία (εντείνουν τις διαμάχες μεταξύ δραστηριοτήτων).
- Ακραία καιρικά φαινόμενα και κλιματική μεταβολή.
- Φυσικές καταστροφές – όπως τσουνάμι, πλημμύρες – αποκαλύπτουν το ευάλωτο των οικονομιών που παραβλέπουν φυσικούς περιορισμούς.
- ¶γνωστη, άρα αβέβαιη, η ανταπόκριση χερσαίων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων σε νέα εισαγόμενα είδη (μεταλλαγμένα, αγροχημικά).
- Με ποιες μελέτες τεκμηριώνεται η χρήση τους και εξασφαλίζεται η απουσία επιπτώσεων στις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων;

Οικονομία
- Μεγάλο ρίσκο επενδύσεων γηπέδων γκολφ και υπερπολυτελών θερέτρων στην Ελλάδα τουλάχιστον – ιδιαίτερα σε σχετικά μικρές, ευαίσθητες και απομονωμένες γεωγραφικές ενότητες (όπως τα νησιά ασχέτως μεγέθους).
- Τουριστική ζήτηση – μεταβλητή, αβέβαιη, εποχικότητα, ελεγχόμενη από διεθνή πρακτορεία, τρωτή σε βραχυχρόνιες συγκυρίες και μακροχρόνιες εξελίξεις και τον ανταγωνισμό άλλων προορισμών, ευαίσθητη στην ποιότητα του τουριστικού προϊόντος (Υποβάθμιση φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος).
- Τουριστική προσφορά – αδρανής, εξαρτημένη από διαθεσιμότητα και ποιότητα φυσικών, οικονομικών, ανθρωπογενών και πολιτισμικών πόρων, ύπαρξη εναλλακτικών, περισσότερο προσοδοφόρων, οικονομικών δραστηριοτήτων, προσδοκίες των επενδυτών.
- Σε τι μελέτες στηρίζονται και με τι υποθέσεις για τους παραπάνω παράγοντες γίνονται οι προβλέψεις της τουριστικής ζήτησης, γενικά, και των γκόλφερ, ειδικά, και για ποιόν χρονικό ορίζοντα; Πως και με τι υποθέσεις προβλέπεται ο αριθμός των γηπέδων που χρειάζεται μια περιφέρεια;
- Θα αντεπεξέλθει η Ελλάδα τον ανταγωνισμό από Ισπανία, Τουρκία και τις φτηνότερες νεο-εισηγμένες χώρες με γήπεδα γκολφ και όμοιο τουριστικό προϊόν; Όταν υπάρχουν πολλά γήπεδα γκολφ, οι πράκτορες έχουν μεγαλύτερη διαπραγματευτική δύναμη και ‘ρίχνουν’
την τιμή του γηπέδου, όπως κάνουν και με τα ξενοδοχεία. Συμφέρει, λοιπόν, μια τοπική οικονομία, να δεχτεί στους κόλπους της γήπεδα γκολφ, που έχουν τόσες επιπτώσεις, αφού τελικά δεν πετυχαίνει ‘δίκαιη’ αγοραία τιμή του προϊόντος της;

Κτηματαγορά
- ‘Φούσκες’ με ολέθριες επιπτώσεις σε ιδιώτες, επιχειρήσεις, τοπικές και ευρύτερες οικονομίες. Κερδοσκοπία γης ‘κλειδώνει’ τις περιοχές υποδοχής συχνά σε μη βέλτιστες επιλογές.

Χρήση του γηπέδου και διάρκεια της μόδας ‘γκολφ’
- Το γήπεδο δεν χρησιμοποιείται σε σταθερή βάση, αλλά πρέπει να συντηρείται και ρυπαίνει...
- Χρεοκοπίες λόγω κακής διαχείρισης και εμπλοκής ισχυρών διεθνών συμφερόντων (χρηματιστήριο).

Υποχρεώσεις που παραβλέπονται
- Οδηγία για Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Αμφίβολη η σωστή τήρηση και ήδη προβληματική αφ’ εαυτής συμμετοχή του κοινού πριν τη λήψη απόφασης. Επιβεβαιώνει προειλημμένες αποφάσεις...
- Οδηγία Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης. Αγνοείται η τύχη της!
- Οδηγία για την ελευθερία πρόσβασης στην πληροφορία για το περιβάλλον. Ομοίως...
- Επικοινωνία «Προς μια θεματική στρατηγική για την προστασία του εδάφους» Αναμένεται να οδηγήσει σύντομα σε Οδηγία Πλαίσιο για την προστασία του εδάφους.
- Οδηγία Πλαίσιο για το Νερό του 2000. Επιδιώκει πλήρη σύζευξη της αναπτυξιακής διαδικασίας μιας περιφέρειας με τη χρήση του βασικού πόρου, του νερού. Απαιτεί διαχείριση υδατικών πόρων στη βάση Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής και Κοστολόγηση του νερού με πλήρη ανάκτηση του κόστους χρήσης.
- Οδηγία για τους Οικοτόπους και το Δίκτυο Φύση 2000 (Natura 2000). Συχνές παραβιάσεις...
- Σύμβαση για την προστασία των Ευρωπαϊκών Τοπίων. Ποιοι και πόσοι την γνωρίζουν;
- Εθνική νομοθεσία: Νόμος για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και το Χωροταξικό Σχεδιασμό, Νομοθεσία για τον αιγιαλό, Μεταγεγραμμένη Κοινοτική νομοθεσία για απόβλητα, νιτρικά, κ.λ.π.. Σοβαρά προβλήματα εφαρμογής...

- Κρίσιμα ερωτήματα: Πόσο καλό είναι, αν υπάρχει, το σύστημα παρακολούθησης και ελέγχου ρυπογόνων δραστηριοτήτων σε θέματα που αφορούν στη διάθεση των υγρών και στερεών αποβλήτων τους στην ποιότητα των αποδεκτών στη δημόσια υγεία; Ποιος ελέγχει το περιβαλλοντικά αποδεκτό της λειτουργίας των γηπέδων γκολφ; Πως συμπεριφέρονται, π.χ. οι αποδέκτες των υγρών λυμάτων τους;

Υποσχέσεις που δύσκολα εκπληρώνονται

- Βελτίωση του τουριστικού προϊόντος, ποιοτικός τουρισμός: Μερικά γήπεδα γκολφ δεν φέρνουν την άνοιξη ...όταν ‘πετάνε μέσα σε άναρχη ανάπτυξη, ανεπαρκείς υποδομές, υποβαθμισμένες αστικές, προαστικές, εξωαστικές και αγροτικές περιοχές, διαταραγμένο και μη αυθεντικό τοπικό τοπίο (τα διασταυρούμενα καλώδια της ΔΕΗ, ΟΤΕ, κ.λ.π.), κακά συντηρημένους ή εγκαταλελλειμένους αρχαιολογικούς και πολιτιστικούς πόρους, προβληματικές υπηρεσίες, συνωστισμό, οικοδομικό χάος; Όλος ο τουρισμός πρέπει να είναι ‘ποιοτικός’.

- Διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος: Πως; Όταν όλοι πουλάνε ‘γκολφ’; που προβάλλεται σχεδόν αποκλειστικά και υποτονούν τα ουσιαστικά συστατικά του εγχώριου τουριστικού προϊόντος;

- Έξοδος από την κρίση στον τουρισμό: Συνηθισμένος κατασκευασμένος και κατασκευαζόμενος κατά περίπτωση μύθος που εξυπηρετεί ιδιοτελείς σκοπούς. Τόσα χρόνια κρίσης θα έπρεπε να είχαν μειώσει, ενώ αντίθετα αυξάνονται, τις επενδύσεις σε τουριστική υποδομή... Ποιος ορίζει ποια κρίση; Ξανά η περίπτωση της Ισπανίας.

- Προσέλκυση τουριστών υψηλών εισοδημάτων: Ποιος εξασφαλίζει ότι οι προβλέψεις είναι σωστές και αξιόπιστες; Οι γκόλφερ κατασκευάζονται επίσης... Και με γήπεδα γκολφ μόνο δεν προσελκύονται τέτοιοι τουρίστες. Και γιατί ένας προορισμός να μη στοχεύει στην προσέλκυση των άλλων τμημάτων της τουριστικής αγοράς που δεν παίζουν γκολφ αλλά πρέπει να εξυπηρετηθούν σωστά; Δεν έχουν αυτά δικαίωμα σε καλής ποιότητας τουριστικό προϊόν;

- ¶μβλυνση της εποχικότητας: ¶λλος ένας μύθος... Η ύπαρξη γηπέδων γκολφ δεν αμβλύνει αναγκαστικά την εποχικότητα (έχουν κι αυτά τη δική τους εποχικότητα). Υπάρχουν πολλά άλλα μέτρα για τον ίδιο σκοπό – ανάπτυξη άλλων μορφών τουρισμού (ορεινός, θαλάσσιος, κ.λ.π.) ΚΑΙ δεν πρέπει να αγνοούνται και οι εγχώριοι τουρίστες!

- Αύξηση της απασχόλησης: (α) δεν αρκεί αύξηση απασχόλησης αλλά (β) απασχόλησης καλοπληρωμένης, αξιοπρεπούς και σταθερής, (γ) για ποιους; Ντόπιους; Μετανάστες; (δ) με τι υποθέσεις εκτιμάται η δημιουργούμενη απασχόληση; (ε) για ποιο χρονικό ορίζοντα; (στ) υψηλή προβλεπόμενη απασχόληση: αν δεν επαρκούν ποιοτικά και ποσοτικά οι ντόπιοι, ή αν δεν τη δεχθούν, θα ‘εισαχθούν’ εργαζόμενοι που εγείρει άλλα ζητήματα – κάλυψη των αναγκών τους, επιβάρυνση πόρων και υποδομών, κ.ά.

- Αύξηση εισοδημάτων: Για ποιους αύξηση εισοδημάτων; Πότε θα επέλθει και πόσο θα διαρκέσει με τις τωρινές μεταβαλλόμενες διεθνείς συγκυρίες; Έχουν αφαιρεθεί από τα προβλεπόμενα έσοδα τα έξοδα λόγω αύξησης κόστους ζωής – εισαγόμενα είδη, τρόφιμα, ενέργεια, πληθωρισμός, κερδοσκοπία – σε συνάρτηση με ανεπάρκεια δημόσιων υποδομών και αυξανόμενη ιδιωτικοποίηση; Η αύξηση εισοδημάτων φέρνει ανάπτυξη; 25 περίπου χρόνια ροής Κοινοτικών πόρων στην Κρήτη επέφεραν ανάπτυξη, διαρθρωτικές μεταβολές, ώστε να στέκει στα πόδια της και να μην έχει ανάγκη τους πλούσιους επενδυτές; Ή μήπως έφεραν μόνο δρόμους και άναρχη αστική ανάπτυξη; Τι γίνεται αν κλείσει το γήπεδο γκολφ;

- Στήριξη των τοπικών οικονομιών - ώθηση της ανάπτυξης: Αμφίβολος ισχυρισμός, (α) οι τοπικές οικονομίες δεν είναι καθετοποιημένες και καλά συνδεδεμένες, (β) ‘αποκλειστικής’ μορφής τουριστική ανάπτυξη, οι τουρίστες αυτοί ελάχιστα δαπανούν τοπικά, (γ) δεν συμφέρει οικονομικά τις επιχειρήσεις αυτές να προμηθεύονται τοπικά και εισάγουν, και (δ) αν το κάνουν μπορεί να οδηγήσουν σε μονοψώνιο.

Τι εννοούν με την ανάπτυξη; Τον πλουτισμό; Και η Ρώμη ήταν πλούσια όταν παρήκμασε... Έχει ωφελήσει ποτέ πρόσκαιρος πλουτισμός από αβέβαιες επενδύσεις; Ποιος εγγυάται ότι τα επενδυτικά σχέδια θα υλοποιηθούν και θα αποδώσουν τα υποσχόμενα οφέλη; Ανάπτυξη σημαίνει σωστή χρήση χρήματος για βελτίωση ποιότητας ζωής, ύπαρξη και τήρηση θεσμών, σεβασμό και προστασία ανθρώπου και περιβάλλοντος, άνοδο μορφωτικού επιπέδου, εξάλειψη κοινωνικής παθολογίας, ποικίλες ευκαιρίες ζωής, ευελιξία και ικανότητα προσαρμογής σε μεταβαλλόμενες συνθήκες (που δεν ευνοείται από αναπτυξιακές μονοκαλλιέργειες). Έχει από καιρό καταρριφθεί η λανθασμένη άποψη ότι η προστασία του περιβάλλοντος είναι ασύμβατη με την οικονομική ανάπτυξη. Γιατί δεν έχει φτάσει το μήνυμα μέχρι τους τελικούς αποδέκτες; Χρειάζονται αναπτυξιακά σχέδια που υποστηρίζουν την πολυ-λειτουργική + συμπληρωματική χρήση τοπικών πόρων.

- Προστασία του περιβάλλοντος: ...Χωρίς επαρκές νερό και με υδροβόρες δραστηριότητες; Οι τεχνικές λύσεις δεν απαντούν ικανοποιητικά και μακροχρόνια δυσεπίλυτα προβλήματα πόρων. Ιδιαίτερα όταν συντηρείται το γήπεδο το κατακαλόκαιρο για να χρησιμοποιείται άλλες εποχές (κι αυτό με επιφυλάξεις). Αφαλάτωση και ανακύκλωση; δαπανηρές και αβέβαιες. Αμφίβολο αν θα χρησιμοποιηθούν. Αν δεν υπάρχει νερό, δεν μπορεί να αγορασθεί με χρήμα... Πως προστατεύεται το περιβάλλον όταν χρησιμοποιείται μεταλλαγμένο γρασίδι; Ή όταν καταστρέφεται η φυσική βιοποικιλότητα για να αντικατασταθεί με ...μεταλλαγμένη τεχνητή;

Και άλλα πολλά οφέλη του γκολφ για τον άνθρωπο...

Η Κρήτη έχει ένα πολιτισμό που αν αναδειχθεί σωστά προσφέρει πραγματική σωτηρία της ψυχής!

Κρίσιμο ερώτημα: Πως προχωρούμε σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο σε αναπτυξιακές αποφάσεις και δεσμεύσεις για υδροβόρες δραστηριότητες και με πολλές χωροταξικές επιπτώσεις χωρίς να έχουμε εκπονήσει προηγουμένως τα αντίστοιχαΣχέδια Διαχείρισης Υδατικών Πόρων σύμφωνα με την Οδηγία για το Νερό;

Κοιτάζοντας πέρα από τα γήπεδα γκολφ

Η ανάπτυξη που σχετίζεται με τα γήπεδα γκολφ είναι μεγάλης κλίμακας, αβέβαιη, υψηλού κινδύνου, ισχυρά εξαρτημένη από φυσικούς και οικονομικούς πόρους με σημαντικές περιβαλλοντικές και αναπτυξιακές συνέπειες και κόστος που αργά ή γρήγορα το επωμίζονται οι ντόπιοι και όχι οι επενδυτές... Μας ταιριάζει αυτό το μοντέλο και νούμερο ανάπτυξης; Η Κρήτη έχει ακόμα σθεναρή οικονομία, όχι κατεστραμμένο
περιβάλλον και σημαντικές υποδομές αλλά βρίσκεται σε καμπή κρίσιμων αποφάσεων.

Ευθύνη όλων, μικρών και μεγάλων, ανώνυμων και επώνυμων, είναι να αποφασίσουν τι συμφέρει να κάνουν για να διαχειριστούν σωστά τους πόρους, αντί να τους υποβαθμίσουν και αναγκαστικά να κάνουν την Κρήτη ευάλωτη σε πιέσεις για μη συμβατές μορφές ανάπτυξης και να εξαρτηθεί η τύχη της από τους ανέμους των μεταβλητών καιρών.

Ας μην κάνουμε ότι κάνουν οι άλλοι (γήπεδα γκολφ) για να προστατευόμαστε από τον ανταγωνισμό σε ένα χαμένο παιχνίδι και ας περιμένουμε τουλάχιστον να δούμε τα αποτελέσματα των πειραματισμών των άλλων.

Οι αναπτυξιακές αποφάσεις πρέπει:
(α) να παραμερίζουν μύθους και στρεβλές αντιλήψεις για ανάπτυξη, προστασία περιβάλλοντος, τουρισμό.
(β) να στηρίζονται σε εμπεριστατωμένες και τεκμηριωμένες μελέτες σχεδιασμού, με αξιόπιστα δεδομένα και πολύπλευρη πληροφόρηση,
(γ) να αφήνουν περιθώρια για πιθανά λάθη εκτιμήσεων και τις αβεβαιότητες και
(δ) να λαμβάνουν υπόψη την φυσική, οικονομική, κοινωνικο-πολιτιστική φέρουσα ικανότητα της Κρήτης σε πόρους, υποδομές, κ.λ.π. – για αποφυγή αρνητικών βραχυχρόνιων και μακροχρόνιων επιπτώσεων.

Ενεργητική και αυτοκαθοριζόμενη, και όχι παθητική, στάση στην ανάπτυξη. Εκμεταλλευόμαστε σωστά τον μοναδικό, μη-αντιγράψιμο, ασύγκριτο, ανεπανάληπτο, και μη-ανανεώσιμο φυσικό και πολιτισμικό μας πλούτο αντί να τον εκμεταλλεύονται άλλοι (τα Ελγίνεια από την ανάποδη...). Αναπτύσσουμε την ύπαιθρο και το αναξιοποίητο οικιστικό απόθεμα της αντί να καταστρέφουμε νέες περιοχές. Σχεδιάζουμε το ‘πάντρεμα’ κατάλληλων μορφών ανάπτυξης με τα αντίστοιχα τμήματα της τουριστικής αγοράς. Χρησιμοποιώντας οικονομικά εργαλεία (όπως κάνουν οι αναπτυγμένες χώρες και εισπράττουν ακόμα κι από τις πέτρες) και τα ποικίλα κίνητρα του αναπτυξιακού νόμου.

Απορία: Αφού οι επενδυτές θέλουν τόσο πολύ να κάνουν γήπεδα γκολφ, γιατί τους δίνει κίνητρα ο αναπτυξιακός νόμος;

Αξιολογούμε περισσότερες από μια εναλλακτικές και εκτιμούμε τι χάνουμε από την ‘εγκατάλειψη’ εναλλακτικών μοντέλων ανάπτυξης, περισσότερο προσαρμοσμένων στην κλίμακα, τις ιδιαιτερότητες και τις δυνατότητες του νησιού και λιγότερο εξαρτημένων από εξωγενείς, αβέβαιους παράγοντες
 
Και επιλέγουμε εκείνες που εξασφαλίζουν: σταθερή απασχόληση και εισόδημα ανεβασμένο βιοτικό και πνευματικό επίπεδο, χωρίς περιβαλλοντικό κόστος στο διηνεκές και όχι ευκαιριακά.

Αξίζει να πουληθεί Κρητική γη, να χάσουν τα δικαιώματα στον τόπο τους οι ντόπιοι, για να γίνουν επενδύσεις αβέβαιες και με σοβαρές αναπτυξιακές επιπτώσεις;

��� ������� �� ������ ������.
������ ����� �� ������ ������ � �� ��������� ��� ecocrete.gr ���.